Վերջերս նկատեցի հանկարծակի խանդավառություն եւ հորդորներ Հայաստանի Հանրապետության ներսից, շեշտելով հանրապետության ներսում հայության եւ հայկական սփյուռքի ջանքերի միավորման կենսական անհրաժեշտությունը։
Սկզբունքորեն, ես, որպես 2017 թվականին Հայաստան վերադարձած արեւմտահայ հայրենադարձ, պետք է շոյված եւ ուրախ լինեմ։ Ինձ ճանաչողները գիտեն, որ հաճախ սուր քննադատության եմ ենթարկել հայկական սփյուռքին որոշ երեւույթների համար, որոնք տպավորություն են թողնում, որ նրանք բավարար աստիճանի ներգրավված չեն Հայաստանի Հանրապետության ճգնաժամի հաղթահարման հարցում, ովքեր արդար են ու օբյեկտիվ եւ հետեւում են «Առավոտ» թերթում կամ այլուր իմ հոդվածներին եւ իմ գաղափարներին, գիտեն, որ ես միշտ շեշտել եմ այն միտքը, որ հանրապետությունը չպետք է դիտվի այցելության համար եկող սփյուռքահայերի կողմից, որպես գեղեցիկ զբոսաշրջային վայր: Ոմանք նույնիսկ տարօրինակ մեկնաբանություններ արեցին, ասելով, որ ես նախապաշարմունք ունեմ սփյուռքի նկատմամբ, ինչը, բնականաբար, անհեթեթ է, քանի որ ես սփյուռքից եմ եւ միշտ ինձ համարել եմ, որ ունեմ երկու հայրենիք. Հայաստան եւ Լիբանան: Բայց ես շոյված չեմ նման կարգախոսներից, հայաստանյան քաղաքական սպեկտրի ներսում շատ դառը փորձից հետո, որը հաջորդեց սփյուռքի դառը փորձին, ուզում եմ լինել իրատես եւ ազնիվ, ոչ դիվանագիտական ձեւով, եւ թեեւ ինձ միշտ համարում են մեկին, ով չափազանցում է քաղաքավարի լինելու իր հակվածությունն ու պնդումը, կարծում եմ, որ դիվանագիտական լինելն ինձ ավելի է մոտեցնում կեղծավորությանը: Ես կասեմ այնպես, ինչպես տեսնում եմ: Նախ, Հայաստան-Սփյուռք միավորմանը բանաստեղծական կարգախոսներով հնարավոր չէ հասնել: Մինչդեռ սա վեհ նպատակ է, որը կարող է իրականացվել նման լուրջ ջանքերով, իսկ բանաստեղծական կարգախոսի ոճային արտահայտությունները ես տեսնում եմ միայն որպես մանեւրելու խոչընդոտ, եւ նման արտահայտություններից զերծ մնալը ավելի քիչ վնասակար է, քան ցուցադրական խոսքերը:
Երկրորդ, ո՛չ Սփյուռքի հայ դասական կուսակցությունները, ո՛չ էլ Հայաստանի քաղաքական սպեկտրը պատրաստ չեն աշխատելու այս ուղղությամբ, մի ուղղություն, որը զոհաբերություն է պահանջում։ Բազմաթիվ հարցազրույցներ եմ վարել քաղաքական ակտիվիստների, ընդդիմադիր գործիչների, քաղաքական առաջնորդների, կուսակցական առաջնորդների, Հայաստանի Ազգային ժողովի պատգամավորների հետ եւ այդ հյուրերի ճնշող մեծամասնությունը պատկանում է ընդդիմությանը։ Նրանց հարցրել եմ, թե ինչպես կարող ենք այնպես անել, որ արտերկրում ապրող հայերը, Հայաստանում ծնված եւ երկիրը լքած արեւելահայերը, արեւմտահայերը, ովքեր հայրենիք են, եւ արտերկրում ապրող համայն հայությունը, ինչպես կարող ենք վերացնել այն խոչընդոտները, որոնք խանգարում են նրանց մասնակցել Հայաստանի քաղաքական որոշումների կայացմանը:
Ինձ տվեցին պատասխաններ, որոնք հիմնականում ճշմարտության մի մասն են, բայց մասնակի ճշմարտությունները երբեք ճիշտ պատասխաններ չեն: Այո՛, մեղադրեցին, ցույց տվեցին սահմանադրական խոչընդոտները, որոնք թույլ չեն տալիս սփյուռքին քվեարկել, իսկ հայրենադարձներին` ընտրվել, կամ մասնակցել որոշումների կայացմանը, եւ այո, մատնանշեցին, թե ինչպես ներկայիս իշխանությունները շատ բացասական, վնասակար դերակատարում ունեն:
Կարդացեք նաև
Բայց սա կիսաճշմարտություն է: Ճշմարտությունն այն է, որ Հայաստանում քաղաքական կուսակցությունների ղեկավարության մեծամասնությունը պատրաստ չէ զիջել հայերին ոչ մի կարողություն, թե՛ արեւելահայերին, թե՛ հայրենադարձներին, նույնիսկ, եթե նրանք պաշտոնապես պատկանում են իրենց շարքին, նրանք անհանգստացած են, որ կարող են սպառնալ իրենց մենաշնորհին կառավարելու: Սա հատուկ նախապաշարմունք եւ խտրականություն չէ հայրենադարձերի նկատմամբ, դա ընդհանուր երեւույթ է. առաջնորդները ցանկանում են մնալ իշխանության մեջ, անառարկելի որոշումներով, եւ, բնականաբար, դա հանգեցնում է մեկ սցենարի, որտեղ պետք է ձեւավորվի ներքին շրջանակ, հավատարմությունը երաշխավորված անդամների, VIP (Very Important List) մենաշնորհների ու անձեռնմխելիների հավատարիմների հատուկ ցուցակ:
Եվ, անշուշտ, հայրենադարձները բաց են թողել ավտոշարասյունը, որպեսզի միանան ցուցակին, նրանք նորեկներ են, ինչպես շատ տեղացի հայեր: Այս ոգով ինչպե՞ս կարելի է ակնկալել կամ հուսալ, որ այս կուսակցությունները կընդունեն հայրենադարձերին եւ կողջունեն նրանց մուտքը ճշմարիտ չհայտարարված պալատներ, այն պալատները, որոնց գոյությունը ոչ ոք չի ընդունում, բայց դրանք որոշիչ սենյակներն են պալատականների:
Հիմա, եթե այս կուսակցությունները չեն կարող հանդուրժել նոր արյան մուտքը, միամտություն կլինի հավատալ, որ նման կուսակցությունները կցանկանային, որ սփյուռքից նոր հայեր գան, կան հարյուրավոր հմուտ քաղաքական գործիչներ, լրագրողներ, մտավորականներ, հայրենասերներ, այս կուսակցությունները չեն ցանկանա տեսնել այդ նորեկներին, նրանք նրանց տեսնելու են, որպես տհաճ ներկայություն: Ընդդիմադիր քաղաքական կուսակցությունները երբեւէ կատարե՞լ են անկեղծ, թափանցիկ, լուրջ նախաձեռնություն, հայրենադարձներին մոտենալու համար, քանի՞ հայրենակիցներ են հրավիրվել ամբիոն կամ բեմ քաղաքական հանրահավաքների ժամանակ, մեզանից քանիսն են հրավիրվել իրենց լրատվամիջոցներով մեր մտքերն արտահայտելու։ Իհարկե, լավագույն դեպքում մենք հարցազրույցներ ենք անցկացնում, որտեղ մենք պետք է հարցնենք էլիտային իրենց գաղափարների մասին, լսենք, բայց երբեք հնարավորություն չունենանք արտահայտելու մեր սեփական գաղափարները, մենք պետք է ծափահարենք եւ լսենք: Նույնն է մոտեցումը նաեւ Հայաստանում ծնված շատ տեղացի արեւելահայերի դեպքում: Եթե այս կուսակցությունները չփոխեն իրենց վերաբերմունքն ու ոգին, չպետք է նման կարգախոսներ հնչեցնեն, քանի որ դա վիրավորական է մեր խելացիությանը։ Հիմա նույն իրավիճակն է հայկական սփյուռքի համար, որտեղ մտավորականները դուրս են մնում եւ փոխարինվում կույր հավատարիմներով։
Սփյուռքում խելացի լինելը որոշիչ չափանիշ չէ: Այդ չափանիշները հիմնված են 3 հիմնական մակարդակների վրա: Ծափահարելու եւ կուրորեն հետեւելու պատրաստակամությունը, դա պահանջների կատարման առաջին մակարդակն է: Մակարդակ երկրորդը կարողանալ ցույց տալ, ֆինանսապես շահավետ լինելու հանգամանքը: Բայց այս երկու մակարդակները չեն համարվում երաշխավորված երաշխիք, եւ դրանք մնում են փոխարինելի եւ փոխարինվելու ենթակա միակ մակարդակը, որը ապահով է ու կայուն, «հարազատ առաջնորդներ» ունենալն է: Մի՞թե հայկական սփյուռքում նման կուսակցությունները կցանկանային միասնական ճակատ կազմել: Քանի դեռ մենք լրջանալու եւ զոհաբերության պատրաստ չլինենք՝ իմ հորդորը բոլոր կողմերին հետեւյալն է. «դուրս եկեք այս բանաստեղծական ոճից, սա շատ տհաճ է»:
Պետրոս ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
15.04.2025
