Ազատության հրապարակում Արցախի ժողովրդի վերադարձի իրավունքների վերաբերյալ քննարկման ժամանակ Aravot.am-ը բանախոսներ, «Ընդդեմ իրավական կամայականության» հասարակական կազմակերպության գործադիր տնօրեն, ՀՀ մարդու իրավունքների առաջին պաշտպան Լարիսա Ալավերդյանին եւ միջազգային իրավունքի առաջատար մասնագետ Արա Ղազարյանին հարցրեց. «Եթե Ադրբեջանը արցախցիների՝ իրենց հայրենիք վերադառնալու իրավունքին հակադրում է 300 հազար ադրբեջանցի Հայաստանում բնակեցնելը, ապա ինչո՞ւ հայկական կողմը Ադրբեջանի եւ միջազգային ատյանների առջեւ չի բարձրացնում Բաքվից, Սումգայիթից, Գանձակից, Ադրբեջանի այլ բնակավայրերից եւ Արցախի Հանրապետությունից բռնի տեղահանված հայերի վերադարձի հարցը, մանավանդ, որ ադրբեջանցիները Հայաստանից հեռացել են սեփական կամքով, իրենց ունեցվածքը վաճառելուց կամ փոխանակելուց հետո, իսկ հայեր բոլոր նշված դեպքերում իրենց բնակավայրերը լքել են հարկադրված, ցեղասպանության ենթարկվելու անմիջական սպառնալիքի պարագայում»:
Լարիսա Ալավերդյան. «Այդ արհեստական նարատիվները, որ գցվում են, նրանից է, որ Հայաստանի Հանրապետության օրվա իշխանությունը նախապես պայմանավորվում եւ համաձայնում է այդ պահանջներին: Ես համոզված եմ, որովհետեւ միջազգային պրակտիկայում չի լինում, որ չունենալով նախնական որեւէ պայմանավորվածություն՝ այդպիսի ցնդաբանություն ասեն:
1988 թվականի փետրվարից մինչեւ աշուն մենք Հայաստանում Ադրբեջանից ընդունել ենք ավելի քան 260 հազար հայերի: Դա ի՞նչ կապ ունի Արցախի հետ: Հետագայում 1989 թվականի ամռանը մենք ընդունել ենք եւս 86 հազարից ավելի հայերի: Իսկ 1990 թվականի հունվարին 29-30 հազար հայեր են եղել, որոնց պատմական զուգահեռով՝ լաստանավով ուղարկել են Կրասնովոդսկ, որտեղ սպանվել են 26 կոմիսարները: Բայց փառք Աստծո, Սովետական Թուրքմենստանը ընդունել է այնպես, որ մինչեւ հիմա մարդիկ շնորհակալությամբ են դա հիշում:
Կարդացեք նաև
Սա նշանակում է, որ համադրել Հայաստանից առոք-փառոք, հայերի օգնությամբ իրենց կահ-կարասին, ամեն ինչը վերցրած ու դուրս եկած ադրբեջանցիներին ու Ադրբեջանից փախած հայերին, առնվազն սխալ է: Ես անձամբ վկայում եմ, որ Սյունիքից ադրբեջանցիները չէին ուզում դուրս գալ: Եվ երբ ես գնացել եւ այնտեղ ադրբեջանցուց, որը քարն էր պաչում, իրենց լեզվով հարցրել եմ, թե ինչո՞ւ են գնում, եթե այստեղի քարերն են պաչում, ինքը ցույց տվեց Ադրբեջանի կողմը եւ պատասխանեց. «Մեզ ասել են»: Այս բոլորը եւ գրված է եւ ապացուցված է: Ավելի քան 500 հազար մարդ միայն 88 թվականից է դուրս եկել: Դրանից առաջ եւս Ադրբեջանից՝ Հայաստան եւ անծայրածիր Սովետական Միություն 200 հազարի հասնող հայեր են հեռացել: Եվ հիմա չեն ուզում օգտագործել դա եւ արհեստածին, անմեղսունակ՝ բերում-համեմատում են:
Հայաստանից 164 հազար ադրբեջանցի է դուրս եկել, ընդ որում, Երեւանից՝ 6 հազար: Այդ բոլոր տվյալները կան եւ ես դրանցից օգտվել եմ այն ժամանակվա Ներքին գործերի նախարարությունից, որտեղ մինչեւ անգամ օր առ օր նշվում էր, թե որտեղից են, ուր են գնում եւ որտեղից են գալիս: Եթե դա չի օգտագործվում, մենք պետք է ինչ-որ բանե՞ր հնարենք:
Կրկնում եմ. մենք պետք է ասենք, որ սա հանցավոր պայմանավորվածություն է, Թուրքիայի կցորդ Ադրբեջանի եւ օրվա իշխանության պայմանավորվածություն: Իրենք թուրքամետ քաղաքական կողմնորոշում ունեն, ինչը հարվածում է Հայաստանի Հանրապետությանը, մարդկային անվտանգությանը: Իսկ դա կարելի է ապացուցել»:
Արա Ղազարյան. «Եկեք մտածենք այդ 300 հազար թվի մասին: Իսկապես 300 հազար մարդ կա՞, որ ուզում է Հայաստան վերադառնալ: Ադրբեջանը դա ե՞րբ որոշեց: Հարցո՞ւմ է արել, որից մենք տեղյակ չենք: Մարդը ինքը պետք է ցանկանա, այլ ոչ թե պետությունը որոշի: Այսինքն, Ալիեւը որոշել է ադրբեջանցիների փոխարե՞ն: Պարզ է չէ՞, որ շինծու թիվ է, զուտ քաղաքական հռետորաբանություն, որի տակը փաստ չկա:
Իսկ հիմա եկեք հարցնենք, թե քանի՞ արցախցի կուզենար վերադառնալ Արցախ: Բոլորը»:
Աշոտ ՀԱԿՈԲՅԱՆ
