Ինչի՞ հանգեցրեց Հայաստանի իշխանության հարմարվողական, զիջողական կեցվածքը
Մենք Ղարաբաղյան շարժումը չպետք է շարունակենք, անցյալ շաբաթ կառավարության հետ հարցուպատասխանի ժամին Ազգային ժողովում հայտարարեց Նիկոլ Փաշինյանը: Նա հայտնեց, որ գերիների վերադարձի հետ կապված նոր բան չունի ասելու. «Այն նույն գործիքակազմերը, որ նախկինում կիրառել ենք, հիմա էլ ենք կիրառում, ապագայում էլ ենք կիրառելու. դա շատ կարեւոր հարց է, որը մեզ անհանգստացնում է, որպես հումանիտար, քաղաքական, որպես կարեւոր թեմա տարածաշրջանում կայունություն ու խաղաղություն հաստատելու վերաբերյալ»:
Պատգամավոր Լիլիթ Գալստյանի արձագանքին, որ Փաշինյանը հրաժարվում է բոլոր գործիքներից, օրինակ՝ միջազգային ատյաններից հայցերի հետ վերցնելը, որոնք մեզ ուժեղացնում են, հետո հայտարարում է, թե ոչինչ չի զիջում, Փաշինյանն այսպես արձագանքեց. «Հայցերի հետ վերցման պահն ուժի մեջ է մտնում համաձայնագիրը ստորագրելուց եւ ուժի մեջ մտնելուց հետո: Այդ հայցերը հետ վերցնելը վերաբերում է ոչ միայն Հայաստանին, այլ նաեւ Ադրբեջանին, այդ հայցերը հետ վերցնելու արդյունքում որքան Հայաստանն է թուլանալու, այնքան թուլանալու է Ադրբեջանը»: Այնուհետեւ նա հարց հնչեցրեց՝ Հայաստանի Հանրապետությունը, Հայաստանի ժողովուրդը ուզո՞ւմ է շարունակել Ղարաբաղյան շարժումը, թե չի ուզում շարունակել: «Ես ազնիվ գտնված չեմ լինի, եթե շատ ուղիղ այս ամբիոնից իմ կարծիքը չասեմ այն արձանագրումից հետո, որոնք նախկինում արել եմ հենց այս ամբիոնից՝ կառավարության զեկույցների քննարկման ժամանակ՝ ասելով, թե ինչպես է օգտագործվել Ղարաբաղյան շարժումը Հայաստանի պետականության չկայացման ճանապարհին: Առանց սեթեւեթանքի ուզում եմ վստահ ու աներկբա ասել՝ ես կարծում եմ, որ մենք Ղարաբաղյան շարժումը չպետք է շարունակենք: Այն խաղաղությունը, որի ճանապարհով մենք գնում ենք, գերիների հարցի լուծման ամենաէֆեկտիվ ճանապարհն է, պարզապես ավելի էֆեկտիվ ճանապարհ չունի եւ մեր ընկալումը համապարփակ է եւ ամբողջական», նշեց Նիկոլ Փաշինյանը:
Այս հայտարարությունները հնչում են Ադրբեջանի կողմից արդեն բավական ժամանակ Հայաստանի սահմանին կրակոցների ֆոնին: Իսկ մարտի 31-ին ՀՀ ՊՆ-ն հայտնեց, որ նույն օրը՝ ժամը 00:50-ի սահմաններում, Ադրբեջանի ԶՈՒ ստորաբաժանումները կրակ են բացել Սյունիքի մարզի Խնածախ բնակավայրի ուղղությամբ, ինչի հետեւանքով վնասվել է բնակելի տուն:
Կարդացեք նաև
Ալիեւը բազմիցս հայտարարել է, որ լուծել է Լեռնային Ղարաբաղի խնդիրը: Փաշինյանը շարունակ պնդում է, որ գնում է Ադրբեջանի հետ խաղաղության հաստատման ուղով եւ պատրաստ է փաստաթուղթ ստորագրել Ադրբեջանի հետ եւ ճանապարհին` ապացուցում է, որ պատրաստ է իրագործել Բաքվի հնչեցրած պահանջները:
Հիմա մի քանի հարց Փաշինյանի իշխանությանը: Ի՞նչ է ուզում Ալիեւը Հայաստանից: Ինչո՞ւ են կրակում ՀՀ սահմաններին: Ինչի՞ հանգեցրեց Հայաստանի իշխանության հարմարվողական, զիջողական կեցվածքը: Ադրբեջանը 2020թ. 44-օրյա պատերազմից հետո ի՞նչ է առհասարակ զիջել Երեւանի հետ բանակցություններում: Ինչո՞ւ չեն ավարտվում Բաքվի պահանջները: Եվ վերջապես` ինչո՞ւ Հայաստանը որեւէ պահանջ, նախապայման չունի Բաքվի հետ բանակցություններում:
Ու այս պայմաններում պաշտոնական Երեւանի դիրքորոշումն այնպիսին է, որ Արցախի թեման պետք է մոռանալ: Մինչդեռ աշխարհում Արցախի մասին, Բաքվի բանտերում գտնվողների մասին չեն մոռանում:
Բելգիայի դաշնային խորհրդարանն ապրիլի 2-ին կանցկացնի հանրային լսումներ Արցախին առնչվող բանաձեւի նախագծի վերաբերյալ: Բանաձեւի նախագիծը ընդգծում է մի քանի առանցքային մտահոգություններ, այդ թվում՝ հայերի անվտանգ վերադարձը Արցախ, Ադրբեջանի թշնամական հռետորաբանությունը, տարածաշրջանում կայուն խաղաղության անհրաժեշտությունը, հայ գերիների ազատումը եւ հայկական մշակութային ժառանգության պահպանությանը առնչվող հարցեր։
Շվեյցարիայի խորհրդարանը կողմ է քվեարկել Լեռնային Ղարաբաղի համար Խաղաղության ֆորումի ստեղծմանը: Մարտի 18-ին, Շվեյցարիայի դաշնային ժողովի վերին պալատը՝ Կանտոնների խորհուրդը, ընդունեց N24.4259 նախագիծը՝ «Լեռնային Ղարաբաղի համար Խաղաղության ֆորում. հայերի վերադարձի հնարավորության ապահովում» վերնագրով։ 46 անդամներից 29-ը կողմ քվեարկեցին նախաձեռնությանը, որով կոչ է արվում Շվեյցարիայի իշխանություններին հիմնել առանձնացված հարթակ՝ Լեռնային Ղարաբաղի եւ Ադրբեջանի ներկայացուցիչների միջեւ երկխոսության համար։ Այս նախաձեռնության նպատակն է ապահովել բռնի տեղահանված հայ բնակչության անվտանգ, հավաքական եւ արժանապատիվ վերադարձը իրենց պատմական հայրենիք։
Կանտոնների խորհրդի որոշումը հաջորդում է Ազգային խորհրդի՝ խորհրդարանի ստորին պալատի կողմից նույն առաջարկի ընդունմանը, որը կայացել է 2024 թ. դեկտեմբերի 17-ին։
Երկու պալատների հավանությամբ N24.4259 նախագիծը ստանում է օրենքի ուժ՝ պարտավորեցնելով Դաշնային խորհրդին սկսել իրականացումը։ Կանտոնների խորհրդում զեկուցող էր պատգամավոր Տիանա Անգելինա Մոզերը (Կանաչ Լիբերալ կուսակցություն / Ցյուրիխ), մինչդեռ Ազգային խորհրդում առաջարկի հեղինակն ու զեկուցողը պատգամավոր Էրիխ Ֆոնտոբելն էր (Շվեյցարական ժողովրդական կուսակցություն/Ցյուրիխ)։ Սա առաջին դեպքն է, երբ խորհրդարանի երկու պալատներն էլ ընդունել են որոշում, որը վերաբերում է հայկական հարցին։
Բռնի տեղահանված անձանց վերադարձի իրավունքը միջազգային իրավունքի հիմնասյուներից է, որը հաստատված է բազմաթիվ իրավական նախադեպերով եւ միջազգային հռչակագրերով։ Մասնավորապես՝ Միջազգային արդարադատության դատարանի 2023թ. նոյեմբերի որոշումն ու Եվրոպական խորհրդարանի 2024թ. մարտի եւ հոկտեմբերի բանաձեւերը վերահաստատում են այս սկզբունքը՝ կոչ անելով Ադրբեջանին ապահովել, որ Լեռնային Ղարաբաղի հայերը կարողանան ապահով ու արժանապատվորեն վերադառնալ իրենց տները։ Խաղաղության այս ֆորումի նախաձեռնությամբ Շվեյցարիան վերահաստատում է իր հավատարմությունը հումանիտար երկխոսությանը, միջազգային իրավունքին եւ կառուցողական դիվանագիտությանը՝ ի նպաստ Հարավային Կովկասում երկարաժամկետ խաղաղության։
Եվրախորհրդարանի պատգամավոր Միրիամ Լեքսմանը վերջերս «X»-ի իր միկրոբլոգում կիսվելով Եվրոպական խորհրդարանի բանաձեւով՝ գրել էր. «Քանի որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը գնում են դեպի խաղաղություն, կարեւոր է չմոռանալ Ալիեւի ռեժիմի կողմից ապօրինաբար ձերբակալված եւ կեղծ դատավարության ենթարկված հայերի մասին: Եվրոպական խորհրդարանը կոչ է անում անհապաղ ազատ արձակել նրանց»:
Ադրբեջանը կալանքի մեջ պահվող հայերի համար պետք է ապահովի արդար դատաքննության իրավունքը եւ բավարար պայմաններ՝ համաձայն իր միջազգային պարտավորությունների: Բրյուսելում «Արմենպրես»-ի թղթակցի հարցին ի պատասխան՝ այս մասին ասել էր ԵՄ արտաքին եւ անվտանգության հարցերով խոսնակ Անիտա Հիպերը։ Նա ընդգծել էր՝ շատ կարեւոր է, որպեսզի ենթադրյալ ռազմական հանցագործությունները եւ այլ իրավախախտումները հետաքննվեն թափանցիկ կերպով։
«Մենք տեղյակ ենք, որ Հայաստանի կառավարությունն ու մի շարք իրավապաշտպան կազմակերպություններ մտահոգություններ են հայտնել մեղադրյալների նկատմամբ վերաբերմունքի վերաբերյալ։ Մենք այս մտահոգությունները շատ լուրջ ենք ընդունում եւ ուշադիր հետեւում ենք զարգացումներին։ Ադրբեջանի իշխանությունները պետք է անհապաղ եւ անաչառ կերպով հետաքննեն բոլոր մեղադրանքները վատ վերաբերմունքի վերաբերյալ եւ, եթե դրանք հաստատվեն, ապա պետք է պատասխանատվության ենթարկեն մեղավորներին։
Բաքվի ռազմական դատարանում ընթացող դատավարություններն առնչվում են շատ ավելի լայն՝ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ կայուն եւ տեւական խաղաղության հաստատման հարցին։ Ուստի, մենք շարունակում ենք կոչ անել Հայաստանին եւ Ադրբեջանին հենվել արդեն իսկ ձեռք բերած հաջողությունների վրա եւ շարունակել առաջընթացը հարաբերությունների լիարժեք կարգավորման ուղղությամբ», – ասել էր ԵՄ արտաքին հարաբերությունների ու անվտանգության հարցերով խոսնակ Անիտա Հիպերն ու հավելել, որ Եվրամիությունը շարունակելու է աջակցել այս գործընթացին իր ողջ գործիքակազմով։
Իսկ Ֆրանսիա-Հայաստան բարեկամության խումբը եւ Սենատի Լեռնային Ղարաբաղի հարցով միջազգային տեղեկատվական խումբը կոչ էր արել ստորագրել Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ խաղաղության համաձայնագիրը։
Սենատի Ֆրանսիա-Հայաստան միջխորհրդարանական բարեկամության խմբի նախագահ Ժիլբեր-Լյուկ Դեւինան եւ Լեռնային Ղարաբաղի հարցով միջազգային տեղեկատվական խմբի նախագահ Էթիեն Բլանը ողջունել էին Հայաստանի հանձնառությունը՝ հասնելու Ադրբեջանի հետ խաղաղության համաձայնագրի։ Համաձայնագրի կնքումը պետք է հանգեցնի Ադրբեջանի կողմից ապօրինի պահվող բոլոր բանտարկյալների ազատմանը եւ Միջազգային դատարանի 2023թ. նոյեմբերի 17-ի որոշման արդյունավետ իրականացմանը, որն ամրագրում է Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության անվտանգ եւ անարգել վերադարձի իրավունքը, ասվում էր Ֆրանսիայի Սենատի հաղորդագրությունում։
Ակնհայտ է, որ ի հակառակ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի գործող իշխանությունների հայտարարություններին՝ Արցախի հարցը լուծված չէ, աշխարհում դա չեն մոռացել: Արցախի հայությունը ենթարկվել է ցեղասպանական գործողության՝ էթնիկ զտման: Հետեւաբար, Ադրբեջանի իշխանությունների նկատմամբ պետք է գործադրվեն ճնշումներ, միջազգային ճնշում:
Այլեւս, անհերքելի է, որ Հայաստանի իշխանությունների կողմից Արցախի թեման մոռացության տալու քաղաքական գիծը չի տվել որեւէ օգուտ, չի ամրապնդել Հայաստանի դիրքերը, ավելին` Հայաստանի դիրքերը գնալով էլ ավելի են թուլանում, իսկ Ադրբեջանն ավելի սանձարձակ է դառնում:
Ամփոփումը` վաղվա համարում:
Էմմա ԳԱԲՐԻԵԼՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
01.04.2025
