Գյումրու արտահերթ ՏԻՄ ընտրություններին մասնակցող ընդդիմադիր «Մայր Հայաստան» դաշինքն իր նախընտրական ծրագրում այս քաղաքի կառավարման ղեկը ստանձնելու դեպքում խոստանում է հետևողական լինել, որպեսզի այն դառնա Հայաստանի բիզնես մայրաքաղաքը՝ ազատ տնտեսական գոտու ներդրման և ազատ քաղաքի կարգավիճակ ստանալու միջոցով, բացի այդ Գյումրին դարձնել ինչպես մշակութային, այնպես էլ զբոսաշրջային մայրաքաղաք։
«Մայր Հայաստան» դաշինքի նախընտրական ծրագրում նաև նշված է, որ հինգ տարիների ընթացքում պլանավորում են վերականգնել Գյումրու փլուզման եզրին գտնվող պատմամշակութային հուշարձանները։ Ըստ նախընտրական ծրագրի, քաղաքապետարանը պետք է աջակցի մասնավոր սեփականություն հանդիսացող հուշարձան-շենքերի ֆասադների ու կտուրների վերականգմանը։
Aravot.am-ը «Մայր Հայաստան» դաշինքի ավագանու ցուցակում երկրորդ համարը զբաղեցնող ճանաչված հեռուստամեկնաբան, մասնագիտությամբ պատմաբան Դերենիկ Մալխասյանից հետաքրքրվեց, թե ինչպե՞ս են դարձնելու Գյումրին զբոսաշրջային մայրաքաղաք ու պատմական կառույցները ի՞նչ միջոցներով են վերականգնելու։
Թեկնածուն, որը տարբեր արխիվներից, այդ թվում ալեքպոլյան հին թերթերից տարիներ շարունակ ուսումնասիրել է Գյումրու պատմամշակութային արժեք ներկայացնող ամեն մի կառույցի պատմությունը, որոնցից շատերը մեզ անհայտ են, մանրամասն ներկայացրեց իրենց նախընտրական ծրագրի վերոնշյալ դրույթները։
Կարդացեք նաև
Ի դեպ, ծրագիրը կազմելուց առաջ էլ Դերենիկ Մալխասյանը խորհրդակցել, քննարկումներ է ունեցել «Կումարի արգելոց-թանգարանի» հիմնադիր, վաստակավոր ճարտարապետ, Գյումրու պատվավոր քաղաքացի Սաշուր Քալաշյանի հետ։
Դերենիկ Մալխասյանը մեզ փաստացի ներկայացրեց «Կումայրի արգելոց թանգարանի» փրկության իրենց ծրագիրը։
Մեզ զրույցը ընթացավ Էրզրումից գաղթած ալեքպոլյան ճանաչված զինագործ Կարանյանների գերդաստանին պատկանող առանձնատան դիմաց, որը ևս պատմական հուշարձան է՝ կառուցված 1906 թվականին։
Այդ տանը Կարանյանները հյուրընկալել են հայկական ճարտարապետության Կոմիտաս Թորոս Թորոմանյանին, ֆինանսավորել նրան, որպեսզի Անիում պեղումներ կատարի ու աշխարհին ներկայացնի հայկական գանձերը։
Դերենիկ Մալխասյանի ներկայացմամբ, այդ տանը հյուրընկալվել են բազմաթիվ նշանավոր մարդիկ, այդ թվում Կոմիտասը․ այդ տանն է ստեղծվել Արևելյան Հայաստանում առաջին մասնավոր հնագիտական թանգարանը։
Դերենիկ Մալխասյանն ասաց․ ««Մայր Հայաստան» դաշինքը ներկայացրել է Գյումրու պատմաճարտարապետական հուշարձանների պահպանման ֆունդամենտալ ծրագիր, որով մենք հիմնավոր լուծում ենք առաջարկում։
Շենքերն ամբողջությամբ մասնավոր են, բայց դրանք հուշարձան են։ Մարդ կա, որ չի կարողանում աշխատանք կատարել իր շենքի վրա ՝ նախ գումարի բացակայության պատճառով, հետո խնդիրներ կան՝ կապված ճարտարապետական թույլտվության հետ։
Մարդը եթե փորձի վերանորոգել այն, նախ ընկնում է բյուրոկրատական քաշքշուկների մեջ ու նաև ֆինանսական ծախսերի տակ։ Իսկ եթե փորձի առանց համաձայնեցման իր փլուզվող տան վրա աշխատանք կատարել, այդ ժամանակ դատախազությունը քրեական գործ կհարուցի։
Այդ պատճառով մենք առաջարկում ենք մասնավորի և համայնքապետարանի համագործակցություն․ ճարտարապետական արհեստանոց ստեղծել․ որտեղ ընդգրկված կլինեն քարտաշներ, ճարտարապետներ, ինժեներներ, եթե ֆասադի, քարի կամ կտուրի հետ վերականգման խնդիր լինի, քաղաքապետարանը ծախսերի մեծ մասը՝ մինչև 70 տոկոս կարող է իր վրա վերցնել։
Այդպես ժամանակին եղել է Լենինականի շրջանում․ եթե ասենք հուշարձանի տան քարը վնասվել է, այդ քարը ինչ-որ տեղից գտնել- բերելը քաղաքացու համար խնդիր է, ասենք՝ հանքի քարը վերջացել է, հետևաբար գույների ճշգրտում, դիզայն, նկարչական ու ճարտարապետական խնդիրներ կան, այդ ամբողջը քաղաքապետարանը պիտի անի, իսկ քաղաքացին փոքր ծախսերով լուծելու է իր տան խնդիրը, համայնքն էլ լուծելու է պատմաճարտարապետական արժեքը պահպանելու խնդիրը։
Իսկ ինչու ենք մենք շահագրգռված․ ոչ միայն նրա համար, որ սա մեր նախնիների ժառանգությունն է, որ կարողանանք պահպանել, փոխանցել մեր սերունդներին, այլ նաև տուրիստական գրավչություն է ապահովում։
Զբոսաշրջիկն առաջին հերթին Գյումրի ինչո՞ւ է գալիս, գալիս է այս շենքերը տեսնելու համար, գալիս է պատմությանն առնչվելու համար, գալիս է նախնինների թողած ժառանգությունը տեսնելու համար։ Կոպիտ բան ասեմ, մենք, ըստ էության, զբոսաշրջիկին վաճառում ենք Ալեքսանդրապոլի ժառանգություն, դա քաղաքին ու քաղաքացուն եկամուտ է բերում»։
Ըստ Դերենիկ Մալխասյանի, սա հեշտ լուծվող խնդիր է․ ընդամենը մի քանի ամսվա ընթացքում հնարավոր է արհեստանոց ստեղծել, ճարտարապետների, հուշարձանագետների ու արհեստավորների ընդունել, քարտաշներ պատրաստել ու մասնավոր- համայնքապետարան համագործակցության միջոցով շատ կարճ ժամանակահատվածում՝ 1-2 տարվա ընթացքում հասնել հուշարձանների պահպանման զգալի մակարդակի։
«Այս խնդրին անպայման լուծում պիտի տանք, տպավորություն է՝ մենք մեր ոտքին ենք կրակում՝ տեր չլինելով պատմամշակութային հուշարձաններին։ Եթե սա կորցնենք, զբոսաշրջիկին ի՞նչ եք ցույց տալու»,-հարցնում է մեր զրուցակիցը։
Դերենիկ Մալխասյանը համոզված է, որ զբոսաշրջությունը Գյումրիում հնարավոր չէ զարգացնել ռեստորաններով կամ սրճարաններով։
«Այդ նույն ռեստորանները կան Դիլիջանում, Ծաղկաձորում և Հայաստանի մյուս բոլոր քաղաքներում, բայց այն արժեքները, ինչ ունի Գյումրին, Հայաստանի ոչ մի քաղաք չունի նման պահպանված պատմական կենտրոն։ Կովկասում չկա, Թբիլիսին ունի․ շատ մեծ, բայց կտրտված է, կոմպակտ պատմական կենտրոն միայն Գյումրին ունի, այն պատմամշակութային հուշարձան է՝ հազարից ավելի շենքերով։
Մենք սա ենք զբոսաշրջիկին վաճառում, եթե վաճառում ես, ինչո՞ւ հավուր պատշաճի հոգ չես տանում, որը մեր պարտքն է՝ անկախ ամեն ինչից, զբոսաշրջիկին ցույց ես տալի՞ս, թե՞ չէ։
Նման ճարտարապետական գանձ չկա, ինչպիսին Գյումրին է։ Ռուս զբոսաշրջիկներից մեկը Գյումրին համարել էր Հայաստանի սև ադամանդը։ Եվ դա այդպես է, ոչ մի քաղաք Հայաստանում նման հուշարձանային համալիր չունի»,- ասում է « Մայր Հայաստան» դաշինքի թեկնածուն։
Նունե ԱՐԵՎՇԱՏՅԱՆ
