Կովկասի ինստիտուտի կազմակերպած «Մոտալուտ փոթորիկ. Հարավային Կովկասի տարածաշրջանային անվտանգությունը գլոբալ աշխարհակարգի ճգնաժամի համատեքստում» խորագրով միջազգային գիտաժողովում ելույթ ունեցան առաջատար փորձագետներ, գիտնականներ Հայաստանից, Վրաստանից, Նորվեգիայից, Ռումինիայից, Թուրքիայից, իսկ ադրբեջանցի բանախոսը մասնակցեց հեռավար:
Ընդմիջումներից մեկի ժամանակ Կովկասի ինստիտուտի տնօրեն Ալեքսանդր Իսկանդարյանը պատասխանեց լրատվամիջոցների հարցերին:
-Հետաքրքիր քննարկումներ են ընթանում, բայց մեզ հետաքրքրում է նաեւ ձեր տեսակետը, թե Հայաստանը ինչ մարտահրավերների առջեւ է կանգնած եւ Հայաստանի կառավարությունը ինչ պետք է անի դրանց դիմակայելու համար:
Կարդացեք նաև
-Մարտահրավերները շատ են, բայց եթե ինձ «ստիպում» եք կենտրոնանալ, առաջինը անվտանգությունն է եւ այդ խնդիրը կապված է Ադրբեջանի հետ: Հայաստանի կառավարությունը եւ Հայաստանի ցանկացած կառավարություն պիտի փորձի այն լուծել: Դա ճանապարհ է, դա ակտ չէ: Մի թղթի ստորագրությունով, լիդերների մի հանդիպումով դա չի լուծվի: Դա ճանապարհ է: Կառավարությունը պետք է լավ հասկանա, թե ինչ է կատարվում տարածաշրջանում եւ ոչ միայն: Դրա համար մենք անում ենք այսպիսի միջոցառումներ, որպեսզի խնդիրներին նայենք նաեւ եվրոպացի, վրացի, թուրք փորձագետների աչքերով: Դա օգտակար է՝ հասկանալու, թե մենք որտեղ ենք եւ ինչպես պետք է մեր քաղաքականությունը զարգացնենք:
-Հայաստանը եւ Ադրբեջանը հայտարարել են, որ արդեն եկել են համաձայնության խաղաղության փաստաթղթի 17 կետերի շուրջ, բայց Ադրբեջանը չի շտապում ստորագրել այդ փաստաթուղթը: Ինչպե՞ս եք գնահատում այս իրավիճակը:
-Նախ, համաձայնելը եւ ստորագրելը տարբեր բաներ են: Հիշում եմ, որ երեւի չորս անգամ Հայաստանը եւ Ադրբեջանը էլի «համաձայնել են». 1999 թվական, Քի Վեստ, Մադրիդյան սկզբունքներ եւ հիմա: Ոչ մի անգամ չի ստորագրվել: Ադրբեջանը չի ուզում եւ դա օգտագործում է որպես պրոցես: Այդ հնարավորությունը չի տեսնում, առնվազն, հիմա:
Ես կարող եմ սխալվել, ես կարող եմ սկզբունքորեն իրավիճակը պատկերացնել, երբ որ Ադրբեջանը ստորագրի դա: Բայց այստեղ կա երկրորդ հանգամանքը: Ստորագրել համաձայնագիրը խաղաղության մասին եւ խաղաղությունը, էլի տարբեր բաներ են: Միայն ստորագրելով դու չես կարող իսկական, նորմալ հարաբերություն հաստատել տարածաշրջանում: Դա երկար գործընթաց է: Ես չէի ասի, որ պեսիմիստ եմ, բայց չեմ կարող նաեւ ասել, որ օպտիմիստ եմ:
-Այս օրերին, կարծես, ողջույնների շքերթ է: Միջազգային հանրությունը, տարբեր երկրներ եւ կազմակերպություններ ողջունում են, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը համաձայնության են եկել տեքստի շուրջ: Միջազգային հանրության անելիքն այստեղ ո՞րն է, որպեսզի ստիպեն Ադրբեջանին ի վերջո ստորագրել խաղաղության համաձայնագիրը:
-Ես չեմ պատկերացնում իրավիճակ, որ միջազգային հանրությունը կարող է ստիպել Ադրբեջանին: Գործիքները, որոնք օգտագործվում են, նկատի ունեմ հայտարարությունները, խոսակցությունները բավարար չեն: Իսկ այլ գործիքներ, որոնք տեսականորեն կարող էին օգտագործվել, ես չեմ պատկերացնում: Արեւմուտքն օգտագործում է այն, ինչ ինքը համաձայն է օգտագործել՝ բառեր: Պատժամիջոցնե՞ր բոլորի կողմից: Ռուսաստան, Եվրոպա, Թուրքիա, Ամերիկա, Իրան, դա կարող էր ազդել: Բայց դուք կարո՞ղ եք այդպիսի բան պատկերացնել: Ես չեմ կարող:
-Շարունակելով նախորդ հարցը՝ բոլորը ողջունում են տեքստի շուրջ համաձայնության գալու հարցում: Սակայն, գոնե մենք չգիտենք, թե տեքստում ինչ է գրված: Այդ ողջունել կամ չողջունելը ինչքանո՞վ է օգտակար մեզ:
-Եթե դու ասում ես խաղաղություն ու համաձայնում ես, բոլորը պետք է ողջունեն: Ենթադրում եմ, նկատի ունեք կառույցները, մարդկանց եւ երկրները, որոնք դուրս են մեր տարածաշրջանից: Սկզբունքորեն լավ բան է, երբ որ կողմերը համաձայնում են: Բայց շատ ու շատ խնդիրներ կան այստեղ:
-Ձեր կարծիքով ի՞նչն է պատճառը, որ այդ խաղաղության համաձայնագրի բովանդակությունը ամբողջությամբ չեն հրապարակում:
– Ինձ թվում է, որ տեքստը վերջնական դեռ կազմված չէ:
-Այսինքն, չհամաձայնեցված տեքստի շո՞ւրջ են համաձայնության եկել:
-Համաձայնությունը ո՞րն է: Այն, որ մենք քիչ թե շատ համաձայն ենք այդ 17 կետերին ու սկզբունքորեն համաձայն ենք դա ստորագրել: Դա է ասված: Բայց տեսնում ենք, որ բացի այդ 17 կետերից, Ադրբեջանից ամեն օր ուրիշ բաներ էլ են ասվում: Եվ դա էլի խնդրի մի մասն է:
-Գիտաժողովի օրակարգում Բաքվում անօրինաբար դատվող Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարության եւ պահվող ռազմագերիների մասին հարց չկա: Ի՞նչն է պատճառը:
-Գիտաժողովը քաղաքական չէ, քաղաքագիտական է: Այստեղ փորձագետներն են, ոչ թե քաղաքական գործիչները: Բայց եթե ռազմագերիների մասին գիտաժողովում հարցեր հնչեն, մասնակիցները կպատասխանեն: Մարդիկ կարող են ցանկացած հարց տալ եւ պատասխանն ստանալ:
Աշոտ ՀԱԿՈԲՅԱՆ
