Ermenihaber-ը զրուցել է Երևանում գտնվող թուրք լրագրող, պատմաբան «Yetkinreport»-ի վերլուծաբան Ֆերհաթ Բորաթավի հետ։
– Պրն Բորաթավ, ինչպես գիտենք, 2022-ից կրկին մեկնարկել է Հայաստան–Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը։ Բազմաթիվ պայմանավորվածություններ են ձեռք բերվել, բայց դրանցից մեկ կամ երկուսն են կատարվել։ Ավելին, թուրք պաշտոնյաներից շարունակում ենք նույն բաները լսել, որ Թուրքիան հարաբերությունները համակարգում է Ադրբեջանի հետ։
Ըստ Ձեզ՝ Թուրքիան ինչու՞ է Հայաստան–Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը կապում Հայաստան–Ադրբեջան կարգավորման գործընթացի հետ։
– Ոչ միայն այս վերջին շրջանում, այլ ընդհանրապես Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունները երբեք չեն եղել զուտ Հայաստան-Թուրքիա հարաբերություններ։ Առնվազն չորս հոգու մասնակցությամբ «պարային համար» է եղել։ Մինչև վերջերս կար նաև Ռուսաստանը և Թուրքիան։ Ռուսաստանը, Հայաստանն ու Ադրբեջանը միասին էին «տանգո պարում»։ Այժմ Ռուսաստանը, տարբեր պատճառներով պայմանավորված, կարող է չլինել, բայց կարող է կրկին հայտնվել։ Այսին կա առնվազն երեքի մասնակցությամբ պար։
Կարդացեք նաև
Պետք է դա ընդունել որպես ինչ-որ մի բանի մաս, այսինքն՝ իրական աշխարհի մաս, առանց որևէ մի բանի հետ կապելու և շարունակել այդպես։ Այս երեք երկրների միջև կա միասնություն, որը մենք չպետք է անտեսենք։ Այդ միասնությունը միայն պայմանավորված չէ թուրքերի ու ադրբեջանցիների մտերմությամբ, այդ միասնությունը բխում է տարածաշրջանի ու աշխարհագրական պայմաններից և փոխադարձ կախվածությունից։ Այս միասնությունը հարատև է, միշտ էլ լինելու է
Այսինքն, այս երեք երկրները միշտ իրար հետ փոխկապակցված գործողություններ կանեն։ Դա ժամանակ առ ժամանակ դրսևորվելու է որպես Թուրքիայի ու Ադրբեջանի միջև մտերմություն։ Այն անսպասելի կերպով կդրսևորվի որպես Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև արված քայլի արդյունք։ Այսինքն, այս երեք երկրների հարաբերությունները պետք է դիտարկել որպես մեկ ամբողջություն։
– Այսինքն Վրաստանի հետ հարաբերություններն էլ եք դիտարկում այդ նույն կերպ ու համակարգում Ադրբեջանի հետ։
– Ես դա միայն ասում եմ այդ երեք երկրների պարագայում։ Բնականաբար, Վրաստանը Կովկասի մի մասն է, բայց երբեք այդքան միահյուսված չի եղել, ինչպես այս երեք երկրներն են։ Թե՛ նախկինում, թե՛ ներկայում, այդպես է։ Թուրքիայի ու Վրաստանի հարաբերություններն անհնար է համեմատել Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հարաբերությունների հետ՝ դրանք շատ տարբեր են։
Հնարավոր չէ նաև համեմատել Հայաստանի ու Թուրքիայի մշակութային հարաբերությունները, Վրաստանի ու Թուրքիայի մշակութային հարաբերությունների հետ։ Ըստ իս՝ այդ պատճառով Վրաստանը այդ եռյակի մաս չէ։ Այս երեք երկրների միջև մշտապես կլինեն նման փոխկապակցվածություններ։
Տարիներ շարունակ հայկական գործոնը ազդել է Թուրքիայի ու ԱՄՆ-ի հարաբերությունների վրա։ Այսինքն, այդ փոխկապվածությունները տարբեր դրսևորումներ են ունեցել։ Դրա համար կարծում եմ՝ պետք չէ կենտրոնանալ միայն ներկա իրավիճակի վրա։
