Նեմեսիս օպերացիան և դրա կապը Մոսկվայի և Կարսի պայմանագրերի հետ
«ՆԻԴԵՐԼԱՆԴԱԿԱՆ ՕՐԱԳԻՐ». Մեր նախորդ «Լենին-Աթաթուրք հարաբերությունները և Հայաստանը» հոդվածում պատմել էինք թե ինչպես Խորհրդային Ռուսաստան-Թուրքիա հայտնի պայմանագրերի կնքումը ազդեց Հայաստանի ճակատագրի վրա: Այդ պայմանագրերով Թուրքիային անցան Կարսի, Արդահանի, Սուրմալուի ( Արարատ լեռով) տարածքները, նաև Նախիջևանը: Խորհրդային Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև սահմանները որոշվեցին ի վնաս Հայաստանի։
Մոսկվայի (1921) և Ղարսի (1921) պայմանագրերը հայ ժողովրդի պատմության և Հայաստանի տարածքային ամբողջականության վրա ծանր հետևանքներ թողած փաստաթղթեր են։ Դրանց հետևանքով Հայաստանը կորցրեց Կարսի, Արդահանի, Սուրմալուի շրջանները, իսկ Նախիջևանը մնաց Ադրբեջանի վերահսկողության տակ՝ թուրք-ռուսական համաձայնությունների արդյունքում։
«Նեմեսիս» գործողությունը (1920-1922) եղել է հայերի կողմից իրականացված վրեժխնդրության ծրագիր՝ 1915-ի Հայոց ցեղասպանության և դրան հաջորդած հայկական պետականության կորստի պատասխանատուներին վերացնելու նպատակով։ Այն ուղղված էր նաև 1920-ի Ալեքսանդրապոլի և հետագա պայմանագրերի թուրք և ադրբեջանցի հեղինակների դեմ։
Կարդացեք նաև
«Նեմեսիս»-ը իրականացվեց այն նույն թուրքական և ադրբեջանական քաղաքական գործիչների դեմ, որոնց գործունեության արդյունքում հնարավոր դարձավ Մոսկվայի և Ղարսի պայմանագրերի ստորագրումը, որոնք վերջնականապես ամրագրեցին Հայաստանի տարածքային կորուստները։
Այսօր Մոսկվայի և Ղարսի պայմանագրերի չեղարկման կամ վերանայման հարցը մնում է պատմական արդարության կարևոր խնդիր, որը պահանջում է շարունակական գիտական, իրավական և քաղաքական ջանքեր, ինչպես Հայաստանի ներսում, այնպես էլ միջազգային հարթակներում:
