Ի՞նչ է կատարվում Եվրամիության հետ։ Արդյո՞ք եվրոպացիները վախենում են ակամա հայտնված սեփական ազատությունից: Թե՞ նրանք հասկացան, որ մեկ դար շարունակ եղել են ԱՄՆ-ի գաղութը, որին իրենք են ծնել դարեր առաջ։ Իսկ միգուցե նրանք հիշել են 1648 թվականի Վեստֆալյան խաղաղությունից առաջ երեսունամյա պատերազմը։ Ինչո՞ւ չեն հավատում սեփական ուժերին։
Ի վերջո, միայն մեկ երկիր՝ Հունգարիան, փչացրեց աշխարհի այս ամենահզոր կառույցի որոշումների կայացման մեխանիզմը՝ կոնսենսուսով որոշումների ընդունումը վերածելով փլուզման սպառնալիքի (ի դեպ, ոչ միայն ԵՄ-ի, այլ նաեւ Եվրոպայի հետ կապված այլ դաշինքների՝ ԵԱՀԿ, ՆԱՏՕ): Իսկ ինքնիշխանության, տարածքային անձեռնմխելիության եւ մարդու իրավունքների սիրված սկզբունքները վերածվում են խթանների՝ պետությունների կողմից իրենց շահերը պաշտպանելու համար կոշտ ավտորիտար գործողությունների:
Փաստորեն, կարելի է նկատել, որ Եվրոպան իրեն չի տեսնում առանց ԱՄՆ-ի հովանավորության, տեսնում է միջազգային կյանքի դարավոր կանոնների ոչնչացման սպառնալիք, առանց որոնց կայունություն ու խաղաղություն չի պատկերացնում։ Դե, արդեն համոզվել էինք բազմամշակութայնության ողջամտության մեջ, որը տասնամյակներ շարունակ կիրառվել է։ Այդ դեպքում ինչպե՞ս ապրել միասին:
ՆԱՏՕ-ի նախկին գլխավոր քարտուղար Ֆոգ Ռասմուսենը լավագույնս նկարագրել է այս խնդիրները Wall Street Journal-ի իր հոդվածում։ Նրա խոսքով՝ Միացյալ Նահանգները Երկրորդ աշխարհամարտից հետո լավ գլուխ հանեց համաշխարհային ոստիկանի դերից, եւ այժմ նման հարված կա ամբողջ համաշխարհային համակարգին։ Նա ԱՄՆ նոր նախագահի քաղաքականությունը բնութագրել է «աշխարհի ոստիկանը ապստամբել է» տեսքով։ Ռասմուսենը զարմանում է, թե ով կկանգնեցնի այսօր «աշխարհաքաղաքական գանգստերներին», եթե ԱՄՆ-ը միջազգային ավազակի պես պահի իրեն»։
Կարդացեք նաև
Ի՞նչ է նա առաջարկում Եվրոպային. ա/ ամրապնդել Եվրամիության անվտանգությունը եւ բ/ անցնել քվեարկության պարզ մեծամասնության՝ վերացնելով վետոյի իրավունքը, որպեսզի ԵՄ-ի ռուսամետ անդամները չտորպեդահարեն ռազմական ծախսերը։
Այս խնդիրներն ազդում են նաեւ Եվրոպայից հեռու երկրների շահերի վրա։ Կանադայի վարչապետ Ջասթին Թրյուդոն հայտարարել է, որ «Կանադան միշտ աջակցել է Կիեւին եւ անհամբեր սպասում է եվրոպացի գործընկերների հետ հանդիպմանը՝ Ուկրաինայի եւ աշխարհի անվտանգության հարցերը քննարկելու համար… Ուկրաինացիները պայքարում եւ զոհվում են ոչ միայն իրենց ինքնիշխանության ու տարածքային ամբողջականության համար. նրանք նաեւ պայքարում են կանոնների վրա հիմնված կարգը պաշտպանելու համար, որը 80 տարի մեզ ապահով է պահել ողջ աշխարհում»:
Բայց դրանք ընդամենը ռացիոնալացված մտահոգություններ են: Ինչպե՞ս վարվել Միացյալ Նահանգների հետ, որի նախագահը, ըստ էության, այլեւս չի ճանաչում Եվրամիությունը եւ ակնարկում է ՆԱՏՕ-ից դուրս գալու մասին: Իսկ հիմա արդեն սակագնային պատերազմ է սկսել։ Առայժմ ոչ ոք չգիտի։ Լոնդոնում եվրոպացի մի խումբ առանցքային գործիչների հետ հանդիպելուց հետո մոտեցման խիստ տարբերություններ ի հայտ եկան: Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենը հայտարարել է, որ Ուկրաինան ուժի միջոցով խաղաղության կարիք ունի. «Եվրոպան,- ասել է Ֆոն դեր Լայենը,- ցանկանում է խաղաղություն՝ ուժի միջոցով… Նախագահ Դոնալդ Թրամփը հստակ հասկացրեց, որ Միացյալ Նահանգները խստորեն հավատարիմ է ուժի միջոցով խաղաղությանը»:
Ինչպես տեսնում ենք, Եվրամիությունը ցանկություն չունի զարգացնելու սեփական հիմնադրույթը։ Դա երեւում է նաեւ Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Քիր Սթարմերի՝ Լոնդոնում հանդիպումից հետո արված հայտարարությունից։ Նա ասել է. «Միացյալ Թագավորությունը Ֆրանսիայի հետ մեկտեղ «եւ միգուցե մեկ-երկու այլ երկրների» հետ միասին կմշակեն Ուկրաինայի հետ մարտերը դադարեցնելու ծրագիր, որից հետո արդյունքը ցույց կտան ԱՄՆ-ին։ …Կարծում եմ՝ մենք ճիշտ ուղղությամբ քայլ ենք արել»:
Իհարկե՝ ամեն ինչ չէ, որ ճիշտ է արվել, օրինակ՝ ո՞վ եւ ինչպե՞ս որոշեց որոշ երկրների հրավիրել Լոնդոնի հանդիպմանը, մյուսներին՝ ոչ։ Այստեղ արդեն նկատելի է, որ դեռեւս չկա արդյունավետ եւ արդար եվրոպական մոտեցում։ Որոշ ազդեցիկ գործիչներ առաջարկում են, որ եվրոպացի առաջնորդները լիովին հեռանան Միացյալ Նահանգներից: Բայց, ինչպես տեսնում ենք, եվրոպացիներն իրենց դեռ չեն տեսնում առանց իրենց նախկին հովանավորի։ Բայց Թրամփը անմիջապես բոլորին ցույց տվեց «ճիշտ» ուղին. նա ներմուծեց սակագնային համակարգ, որպեսզի բոլորը ճիշտ հասկանան Միացյալ Նահանգների իրական ծրագրերի էությունը՝ աշխարհում բոլորի հետ կապված:
Այնպես որ, դեպի Եվրամիություն շարժվող Հայաստանը պետք է ուշադիր հետեւի, թե ուր է գնում հենց Եվրամիությունը։ Չեմ ասում, որ Հայաստանը շատ այլընտրանքներ ունի, բայց աշխարհի մասին հին պատկերացումներով ապրելն արդեն շատ վտանգավոր է։ Դուք կարող եք նորից ընկնել անդունդը: Դրա համար անհրաժեշտ է տեսնել նոր Եվրոպան եւ ճանապարհը դեպի այն։ Ընդհանուր առմամբ, մենք պետք է ավելի ուշադիր նայենք նոր աշխարհի ձեւավորման միտումներին: Ժողովրդավարությունը կամ ավտորիտարիզմը չէ, որ լուսավորում է հաջողության ճանապարհը:
Ապագայի ռազմավարությամբ դաշինքի ընտրությունը պետք է լինի անվտանգության եւ գոյատեւման ճանապարհը: Միգուցե սա ընտրություն է դեպի նոր Եվրոպա, բայց ոչ դեպի այն ստվերը, որն այլեւս գոյություն չունի:
Մանվել ՍԱՐԳՍՅԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Հայացք Երևանից» թերթի այս համարում
