Փետրվարի 10-ին՝ Փարիզ մեկնելուց առաջ, Փաշինյանը հատուկ հոդվածով անդրադարձել է Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերություններին՝ ներկայացնելով տարածաշրջանային մարտահրավերների ու անվտանգային իրադրության իր տեսլականը. «Տարածաշրջանում էսկալացիայի համար ոչ մի նախադրյալ չկա եւ ավելին՝ խաղաղության համար բոլոր նախադրյալները ստեղծված են»,- սա հատված է նրա հոդվածից, որի շուրջ է կառուցված հրապարակման գաղափարական հենքը: Փորձենք հասկանալ, թե որոնք են մեզ խաղաղություն բերող այն նախադրյալները, որոնց մասին պնդում է ՀՀ վարչապետը:
Նախադրյալների մասին խոսելիս՝ պետք է տեսնել, թե ինչ չափանիշով է առաջնորդվում գործող իշխանությունը: Իմ գնահատմամբ՝ հիմնականն այն է, որ եթե մենք միջազգային հարաբերություններում՝ կոնկրետ Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հետ հարաբերություններում, որեւէ պահանջ չունենանք, որն, իրենց ասած, դուրս է գալիս միջազգայնորեն ճանաչված մեր իրավունքներից, դա արդեն օրինակարգ (լեգիտիմ) նախադրյալ է: Օրինակարգ լինելն ինքնին նախադրյալ է: Երկրորդը բարի կամքն է, որ ասում են՝ էսկալացիայի որեւէ հիմք չկա, այսինքն՝ նորից գնահատվում է ըստ այդ օրինակարգության չափանիշի:
Թե ինչքանով է դա համապատասխանում իրականությանը, իհարկե, դժվար է ասել. այստեղ պետք է տեսնել՝ Ադրբեջանն ու նրան պաշտպանող Թուրքիան ունե՞ն նույն մոտեցումները, ինչ հայկական կողմը, թե՞ ոչ: Մենք դա չենք տեսնում, որովհետեւ Ադրբեջանը հարաճուն պահանջներ է ներկայացնում Հայաստանին, իսկ Թուրքիան պարբերաբար իր ԱԳ նախարարի կամ երկրի նախագահի ամենաբարձր մակարդակով հայտարարում է, որ ճանաչում է Ադրբեջանի մտահոգություններն ու իրավունքները, այսինքն՝ ունեն միեւնույն դիրքորոշումը եւ աշխատում են ներդաշնակ ու փոխհամաձայնեցված:
Այստեղ արդեն հարցեր են առաջանում՝ ի՞նչ հիմնավորմամբ է ասվում, թե նպաստավոր նախադրյալներ առկա են: Իշխանություններին պաշտպանող տարբեր քաղաքագետներ մի փաստաթուղթ են վկայակոչում՝ սահմանազատման-սահմանագծման հանձնաժողովի աշխատանքների հիմքում ընկած Կանոնակարգը, որի նշանակությունը հանիրավի գերագնահատվում է՝ իբրեւ կարեւոր փաստարկ, որով ուղենշվում է սահմանազատման ճանապարհը՝ Ալմա Աթայի հռչակագրին համապատասխան: Մինչդեռ համատեղ գործունեության Կանոնակարգում գրված է, որ սահմանի որոշ տեղեր փաստաթղթի դրույթները կարող են փոփոխվել՝ ըստ երկուստեք նպատակահարմարության:
Կարդացեք նաև
Սա նշանակում է, որ Ադրբեջանը փաստաթղթում «տեղ» է թողել սահմանի ցանկացած հատվածում իր օգտին «սրբագրումներ» կատարելու համար, ինչին Երեւանը տվել է իր համաձայնությունը: Ադրբեջանական կողմը փաստացի մտադիր է սահմանի ամեն կտորի համար օգտագործել իրեն շահեկան քարտեզը: Կանոնակարգում փոխված այդ սկզբունքը, բնականաբար, աշխատելու է բացառապես հօգուտ ադրբեջանական կողմի՝ դրա բազում օրինակներ մենք արդեն տեսել ենք: Հայ-ադրբեջանական երկկողմ համաձայնագրի հիմքում՝ լինի խաղաղության պայմանագրի նախագիծ, թե Կանոնակարգ եւ այլն, դրված են հույսը եւ բարի կամքը, սակայն միջազգային հարաբերություններում բարի կամքի հիման վրա երբեք հարց չի լուծվում:
Ինչ վերաբերում է օրինակարգությանը, ապա դա անցած աշխարհի թեզ է, նման թեզերի մասին այսօր խոսելն անիմաստ է: Թրամփի ընտրվելուց հետո շատերը հասկացան, որ այս աշխարհը շատ ավելի արմատական փոփոխության է ենթարկվում, քան թվում է: Տեսնում ենք, որ ԱՄՆ-ը դուրս է գալիս տարբեր կազմակերպություններից, միջազգային կարեւոր ինստիտուտներից, բայց երբ Հայաստանում դեռ խոսում են օրինակարգության մասին, պատճառն այն է, որ Հայաստանը ՄԱԿ-ի կողմից ճանաչված պետություն է: Արցախի հետ կապված՝ թուլությունն, իբր, այն էր, որ Արցախը ճանաչված չէր, եւ կլանվեց Ադրբեջանի կողմից, իսկ Հայաստանը ճանաչված է եւ, իբր, նրան ոչ մի բան չի պատահի:
Մանվել ՍԱՐԳՍՅԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Հայացք Երևանից» թերթի այս համարում
