Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն այսօր որոշում է կայացրել «Իշխանյանն ընդդեմ Հայաստանի» գործով: Այս գործը վերաբերում է 2015 թվականի «Electric Yerevan» բողոքի ցույցի ցրմանը, մասնավորապես՝ Հովհաննես Իշխանյանի ձերբակալությանը և ոստիկանությունում պահվելուն: Նա բողոքել է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան (ՄԻԵԴ), պնդելով, որ խախտվել են իր իրավունքները՝ հիմնվելով Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի մի շարք հոդվածների վրա։
This is the second day of protest actions and marches in Yerevan against electricity price increase for over 16%.
Հիշեցնենք, 2015-ի մայիսին «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» ընկերությունը դիմել էր հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովին՝ էլեկտրաէներգիայի սակագների բարձրացման թույլտվություն ստանալու համար։
– Հունիսի 17-ին հանձնաժողովը հաստատեց 6.93 դրամով թանկացումը, ինչի արդյունքում քաղաքացիական նախաձեռնությունները («Ոչ թալանին») սկսեցին բողոքի ցույցեր։
– Հունիսի 22-ին բողոքի ցույցի մասնակիցները երթով շարժվեցին դեպի նախագահական նստավայր, սակայն ոստիկանությունը կանգնեցրեց նրանց Բաղրամյան պողոտայում, որտեղ ցուցարարները նստացույց սկսեցին։
Կարդացեք նաև
– Հունիսի 23-ի առավոտյան, մոտ 5:00-ին, ոստիկանությունը բարձրախոսով նախազգուշացրեց ցուցարարներին ցրվելու մասին։ Երբ ցուցարարները հրաժարվեցին, կիրառվեց ջրցան մեքենա, ինչից հետո ոստիկանությունը ձեռնամուխ եղավ նրանց բռնի հեռացմանը։ Ցուցարարներին քարշ տալով, ձեռքերն ոլորելով, տարան ոստիկանական բաժանմունքներ, այդ թվում՝ Հովհաննես Իշխանյանին։
Նա տարվել էր Շենգավիթի բաժանմունք, ենթարկվել անձնական խուզարկության, լուսանկարվել, մատնահետք վերցվել։ Նրան պահել էին մոտ 6:00-ից մինչև 13:30՝ առանց սնունդի, հանգստի, իսկ հագուստը մնացել էր թաց՝ ջրցան մեքենայի ազդեցությունից։ Հովհաննես Իշխանյանի նկատմամբ որևէ քրեական մեղադրանք չէր առաջադրվել, իսկ նույն օրը երեկոյան ազատ էին արձակել։
26/06/2015. YEREVAN, ARMENIA. A great amount of people on the 4th day of protest action against electricity price increase in Baghramyan Avenue. On the poster is written ‘This is not Maidan this is Marshal Baghramyan’
Հովհաննես Իշխանյանը ՄԻԵԴ էր դիմել՝ հիմնվելով հետևյալ հոդվածների վրա՝
– Հոդված 3 (Խոշտանգումների արգելք) – Դիմումատուն պնդել է, որ ոստիկանությունում պահման պայմանները (թաց հագուստ, սննդի և հանգստի բացակայություն) անմարդկային և նվաստացուցիչ վերաբերմունք էին։
– Հոդված 5 § 1 (Ազատության իրավունք) – Նա պնդել է, որ ոստիկանությունում իրեն պահել են ապօրինի, առանց որևէ հիմնավոր պատճառի, և ավելի երկար, քան թույլատրված է։
– Հոդված 11 (Հավաքների ազատություն) – Ցույցի ընթացքում իր մասնակցության պատճառով ձերբակալվելը և հավաքի ցրումը հակասել են այս հոդվածին։
26/06/2015. YEREVAN, ARMENIA. A great amount of people on the 4th day of protest action against electricity price increase in Baghramyan Avenue
Դատարանի վերլուծությունը և որոշումը
3.1. Հոդված 3 (Խոշտանգումների արգելք). ՄԻԵԴ-ը գտավ, որ դիմումատուի փաստարկները «հակասական են»․ նա ավելի վաղ ասել էր, որ ոստիկանությունում իրեն լավ էին վերաբերվել և իրեն ցրտից վատ չէր զգացել։ Ուստի, դատարանը եզրակացրեց, որ ոստիկանությունում նրա պահման պայմանները չեն հասել անմարդկային վերաբերմունքի շեմին։ Դատարանը մերժեց այս բողոքը՝ համարելով, որ այն Կոնվենցիայի շրջանակում չէ։
3.2. Հոդված 5 § 1 (Ազատության իրավունք) Ոստիկանությունը պնդել էր, որ Իշխանյանին տարել են բաժանմունք՝ նրա ինքնությունը պարզելու համար, սակայն ՄԻԵԴ-ը գտավ, որ «ցանկացած ձերբակալություն պետք է լինի իրավաչափ, հիմնավորված և նախատեսված օրենքով»: Իշխանյանին պահել էին ավելի քան 7 ժամ, ինչը խախտել էր օրենքով նախատեսված «առավելագույն 3-ժամյա սահմանաչափը»:
Դատարանը ճանաչեց, որ խախտվել է Հոդված 5 § 1-ը:
3.3. Հոդված 11 (Հավաքների ազատություն) ՄԻԵԴ-ը հաշվի առավ, որ ցույցը խաղաղ էր, առանց բռնության դրսևորումների։ Ցույցի ընթացքում միայն մեկ շշի նետման դեպք է գրանցվել, սակայն ցույցի կազմակերպիչները «անմիջապես դատապարտել էին այդ արարքը»։ Ոստիկանության կողմից ջրցան մեքենայի կիրառումից հետո ցուցարարները, այդ թվում՝ դիմումատուն, բռնի ուժով բերման էին ենթարկվել։
Դատարանը գտավ, որ Հայաստանի կառավարությունը խախտել է Հոդված 11-ը, քանի որ ոստիկանությունը ցույցը ցրել էր առանց բավարար իրավաչափ հիմքերի։
Այս որոշմամբ ՄԻԵԴ-ը հաստատեց, որ Իշխանյանի ձերբակալությունը և հավաքի ցրումը եղել են անօրինական։ Դատարանը նաև ընդգծեց, որ ցույցի խաղաղ բնույթը հաշվի չէր առնվել ոստիկանության գործողությունների ժամանակ։
Հովհաննես Իշխանյան
ՄԻԵԴ-ի որոշումը՝ փոխհատուցման մասով
ՄԻԵԴ-ը որոշեց, որ Հայաստանի կառավարությունը պարտավոր է դիմումատուին վճարել՝
– Ոչ նյութական վնասի համար– 5,000 եվրո
– Դատական ծախսերի համար – 2,000 եվրո
Այս գումարները Հայաստանի կառավարությունը պարտավոր է վճարել երեք ամսվա ընթացքում։ Եթե վճարումը ուշանա, ապա գումարը պետք է ենթարկվի հավելյալ տոկոսների՝ Եվրոյի Կենտրոնական բանկի տոկոսադրույքի հիման վրա։
Այս որոշումը ոչ միայն նյութական փոխհատուցում է տրամադրում դիմումատուին, այլ նաև ստեղծում է նախադեպ, որը կարող է կարևոր լինել Հայաստանում խաղաղ ցույցերի և ոստիկանության գործելակերպի իրավական վերահսկման համար։
