Հետևյալ նամակում հարգարժան դոկտոր Արշավիր Գունջյանը խորը և կառուցողական նամակ է հղում ՀՀ վարչապետին՝ ընդգծելով. «Հարգելի՛ ՀՀ վարչապետ, պարոն Փաշինյան, Ցյուրիխում և Վաշինգտոնում Ձեր կողմից հայտարարված «Իրական Հայաստան», «Փոփոխվող գաղափարախոսություն» և այլ տերմինները, անկեղծ ասած, շփոթեցնող և անհարմար են։ Խնդրում եմ պարզ լեզվով արտահայտվեք՝ միգուցե փորձելով մեղմել, հակառակ դեպքում՝ ստեղծված մեծ խառնաշփոթն ու համատարած բողոքը»։
Այժմ ակնհայտ է, որ ամբողջ աշխարհում տիրում է լուրջ մտահոգիչ իրավիճակ, որը բնութագրվում է քաղաքական ցնցումներով: Այս պայմաններում մեր հայրենիք Հայաստանը, իր աշխարհաքաղաքական խիստ անբարենպաստ դիրքի պատճառով, պետք է կարողանա դիմակայել իր առանց այն էլ բարդ ռազմավարական դիրքերում երբեմն նոր ու դժվարին փոփոխություններ մտցնելու լրացուցիչ մարտահրավերին։
Այսքանը պարզ է բոլորին, հատկապես պարզ լինի որքան հայաստանաբնակ՝ նոյնքան ալ յուրաքանչյուր գիտակից հայի համար։
Այս ֆոնին է, որ վերջին մի քանի շաբաթների ընթացքում տեղի ունեցան ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի երկու անընդմեջ զրույց-ելույթները՝ սկզբում Ցյուրիխում, ապա Վաշինգտոնում՝ նրա կողմից հրավիրված և որպես համայնքի ներկայացուցիչներ որակավորված հարգված անձանց փոքրաթիվ խմբերով։
Եթե Ցյուրիխի հանդիպման ներկաները վարչապետի հետ մի քանի փոխանակում ունենալու հնարավորություն ունեին, ապա Վաշինգտոնի դեպքում վարչապետը մոտ 20 րոպե տեւողությամբ միակողմ ելույթ ունեցավ։ Ներկաները պարզապես լսեցին պարոն վարչապետի ելույթը, որը հնչեց միայն հայերենով, հաշվի առնելով, որ նրանցից մի քանիսն անգլիախոս էին, բնականաբար չէին կարող հետևել նրա արտահայտած մտքերին։ Ի վերջո, նույնքան պատշաճ կերպով այս հանդիպումը փակվեց քաղաքավարի ծափահարություններով, ինչպես եղավ Ցյուրիխի հանդիպման դեպքում։
Ինչպես նշված է այս հոդվածի վերնագրում, մեր նպատակն է ընդգծել, որ այս երկու հանդիպումների դեպքում և հատկապես Վաշինգտոնում իր միակողմանի զրույցի ժամանակ պրն. Վարչապետն ուզում էր մասնավորապես նշել, որ նպատակ ունի ներկաներին տեղյակ պահել, որ այս օրերին Հայաստանում, իր իսկ տնօրինությամբ և առանձնահատուկ կարևորությամբ, ջանքեր են գործադրվում փոփոխություններ մտցնել հայրենիքի գաղափարախոսությունների և հայրենասիրության մեջ։
Վարչապետը երկար ու կրկնվող արտահայտություններով, բայց ոչ պարզ ու հստակ լեզվով, փորձեց ներկաներին բացատրել, մասնավորապես, վերջերս իր ստեղծած «Իրական Հայաստանի» գաղափարը, որը, սակայն, մնաց անորոշ և ենթակա բոլոր տեսակի մեկնաբանությունների։ Վարչապետը նաև ընդգծել է, որ Հայաստանում տեղի է ունենալու «գաղափարական փոփոխություն». Այս անգամ, թերևս ցանկանալով ավելի վառ տպավորել ներկաներին, նա ընդգծված արտասանությամբ օգտագործեց լատիներեն հայերեն «Տրանսֆորմացիա» և «Իսոլացիոնիզմ» տերմինները՝ իբր այս «նոր գաղափարախոսությունները» ավելի լավ բացատրելու համար։
Չնայած նրա ջանքերին, սակայն, վարչապետի խոսքերից թողած անորոշությունը և այդ անորոշության մեջ ծագած խորապես մտահոգիչ մտքերը, Ցյուրիխում և Վաշինգտոնում այս երկու բանակցություններից հետո, հասկանալի է, որ բուռն բացասական արձագանքներ ստեղծեցին հայկական աշխարհում։
Հարգելի պրն. Փաշինյան, ահա թե ինչու մենք այս հոդվածի վերնագրում հստակ մատնանշեցինք, որ եթե ձեր վերոնշյալ զույգ զեկույցների նպատակն էր սփյուռքին տեղեկացնել ձեր քաջալերանքով Հայաստանում առաջ մղվող հիմնարար նոր դիրքորոշումների մասին, ապա ուզում ենք ընդգծել, որ ընդհակառակը, երկու զեկույցների դեպքում և հատկապես Վաշինգտոնի դեպքում, ձեր կողմից օգտագործված երկար ու ակնհայտ կրկնվող արտահայտությունները մնում են անհասկանալի, նույնիսկ նրանց, ովքեր բավականաչափ տիրապետում են հայերենին, ինչպես օրինակ այս տողերի հեղինակը։
Առավել մտահոգիչ է, որ այս չբացահայտման պատճառով ձեր ունկնդիրները ստիպված են լինում մոտավոր և ենթադրյալ եզրակացություններ անել, որոնք, անշուշտ, խիստ մտահոգիչ են և բացարձակապես անընդունելի մեծամասնության համար։
Հենց այս լուրջ մտահոգությունների համատեքստում մենք կցանկանայինք գոնե միանգամայն թափանցիկ և հստակ արտահայտել մեր մտքերը ձեր բարձրացրած հարցերի վերաբերյալ՝ իմանալով, որ դրանք համապատասխանում են նաև խորապես մտահոգ մարդկանց լայն շրջանակի մտածողությանը։
Նախ պարզ է, և մեզ համար նորություն չէ, որ պատմության որևէ ժամանակաշրջանում իրական Հայաստանն այն տարածաշրջանն է, որն այդ ժամանակաշրջանում միջազգային մակարդակով ընդունված քարտեզների վրա իր սահմաններով հստակ սահմանված է որպես «Հայաստան», և երբ այդ շրջանի բնակչության ճնշող մեծամասնությունը կազմված է հայերից, և երբ այդ սահմանները ապահովված են իրական բոլոր հայերով և ծրագրով, հակակշռված է հայերից կազմված վարչական մեքենայով, և մենք կցանկանայինք ընդգծել այս ամենը, անկախ այնտեղ տիրող ռեժիմի գույնից կամ քաղաքական փիլիսոփայությունից։
Այդպիսին էր մեր հաստատակամ դիրքորոշումը խորհրդային կարգերի ժամանակ, երբ մենք համաձայն չէինք այդ ռեժիմի փիլիսոփայությանը, բայց փորձում էինք ապահովել, որ հայկական սփյուռքը պահպանի իր հոգևոր կապն այն օրերի «իրական Հայաստանի» հետ և մեր հնարավորությունների սահմաններում օգնում էինք նրան մարդկային ու տնտեսական շահավետ միջոցներով։
Այսպիսին է մեր այսօրվա դիրքորոշումը, ևս, երբ մենք մեր երկրում տիրող ժողովրդավարական իրավիճակի ջերմ ջատագովն ենք, նաև հաճախ ենք քննադատում այնտեղ ի հայտ եկած արատավոր երեւույթները։
«Իրական Հայաստանի» մեր հստակ ըմբռնումը երբեք պատճառ չի հանդիսանում մոռանալու կամ հերքելու մեր ողջ պատմությունը, որի ընթացքում մեր երկիրը շատ ավելի ընդարձակ էր և նույնիսկ ծովից ծով ձգված։ Մենք չենք կարող շահել ոչ մեկի, նույնիսկ մեր ընկերների և հատկապես մեր բնական թշնամիների բարի կամքը, եթե հանկարծ մոռանանք կամ հերքենք այս պատմական իրականությունը և նույնիսկ այսօրվա երազանքը։ Ընդհակառակը, մեր կողմից միակողմանի և մշտական քաղաքական զիջումների դրսևորումը անշուշտ կհանգեցնի բուն «Իրական Հայաստանի» աստիճանական, ամբողջական փլուզմանը և վերացմանը։
Այս նույն հաստատակամ համոզմամբ է, որ մենք Արարատ լեռը համարում ենք հայ ժողովրդի անզիջում խորհրդանիշը։ Սուրբ Գրքի անվիճելի հաստատմամբ օծված Հայոց Արարատ լեռը, անկախ նրանից, թե այսօր որտեղ է գտնվում, մնում է մեր խորհրդանիշը։ Ինչպես Երուսաղեմը քրիստոնյա աշխարհի սիրտն է՝ լինի արաբների, թե հրեաների տիրապետության տակ, այնպես էլ, պարոն վարչապետ, Արարատը հավիտյանս հավիտենից հայ ժողովրդի անբաժան սիրտն ու խորհրդանիշն է։
Ձեր վերոհիշյալ զրույցների ընթացքում անսպասելի ակնարկ արեցիք նաև Հայոց ցեղասպանության խիստ զգայուն թեմային։ Մեր ժողովրդի վրա իր անջնջելի հետքը թողած Հայոց ցեղասպանության իսկությունը և դրա իրականացման համար Թուրքիայի անվիճելի ամբողջական պատասխանատվությունն այժմ միջազգայնորեն ճանաչվել են։ Այն ոչ միայն պետական մակարդակով ճանաչվել է ավելի քան քսան կարևոր երկրների կողմից, այլ նույնիսկ ճանաչվել է հենց թուրքական դատական համակարգի կողմից՝ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտին։ Ինչպես միշտ, այս դեպքում էլ հարկ ենք համարում մնալ մեր արտահայտության մեջ զուսպ բառապաշարի կիրառման սահմաններում։ Ուստի կբավականանանք ասելով, որ Հայոց ցեղասպանության մարդկության դեմ կատարված սարսափելի ոճրագործության մեջ հայկական պատասխանատվության հետքեր որոնելու ցանկացած ջանք համարժեք է հրեական հոլոքոստի համար հրեաների պատասխանատվության հետքերի որոնմանը։ Ուստի մեր դեպքում էլ պետք է ակնկալել, որ նման արարքը միայն հայության անողոք նզովքի ու դատապարտանքի կարող է արժանանալ, նախքան այն միջազգային խիստ պատժամիջոցների կիրառումը, ինչպես որ դա հրեաների դեպքում է։
Վերը նշված այս մի քանի առանցքային գերզգայուն հանգամանքները բավարար են բացատրելու, թե ինչու է վարչապետ պարոն Փաշինյանի երբեմն պարզ և հաճախ անորոշ ակնարկները զգայուն հարցերի վերաբերյալ իր երկու հարցազրույցների ընթացքում խորապես վրդովեցրել թե՛ Սփյուռքի, թե՛ Հայաստանի իրազեկ շրջանակներին։
Չի կարելի հերքել, որ, ինչպես նշեցինք այս հոդվածի սկզբում, այսօրվա միջազգային և ազգային ասպարեզների առջև ծառացած բացառիկ բարդ մարտահրավերները ստիպում են հայ ժողովրդին լրջորեն փնտրել և կատարելագործել իր ազգային ռազմավարության լավագույն և արդյունավետ ուղիները։
Հավատարիմ մնալով կառուցողական լինելու իր մշտական դիրքորոշմանը, այս տողերի հեղինակը ևս մեկ անգամ առաջարկում է անդրադառնալ մեր մամուլում վերջերս հայտնված իր հոդվածին, որտեղ առաջարկում է ստեղծել ազգային գոյատևման ռազմավարության ազգային կառույց, որը ներկա իշխանության կողքին կներառի բոլոր այն կառույցների ներկայացուցիչներ և մտավորականներ, որոնք գիտակից հայ ժողովրդի անվիճելի մասն են։
Ազգային նման լուրջ պլատֆորմի շրջանակներում, պարոն վարչապետ, կարելի է առաջարկել, հղկել, անհրաժեշտության դեպքում բարեփոխել հին կամ նորացված գաղափարներն ու գաղափարախոսությունները։ Միայն այն եզրակացությունները, որոնք անցել են նման խորը քննարկումների միջով, հավանաբար կընդունվեն հայության մեծամասնության կողմից։ Ընդհակառակը, երբ լուրջ մտածողության նման կենտրոններն անտեսելով նոր առաջարկներ են ձևավորվում, շատ հավանական է, պարոն վարչապետ, որ այդ ջանքերն ապարդյուն մնան։
Հատկապես Հայաստանում կայանալիք համապետական ընտրությունները դիտարկելով որպես ազգային գերագույն շահերին նպաստող կառուցողական քայլ՝ դիմում ենք Ձեզ, հարգելի պրն. վարչապետ, որ դուք ինքներդ նախաձեռնեք նման հարթակի ստեղծումը՝ որպես կարևոր մտքերի փոխանակման և գործնական առաջարկներ ձևակերպելու միջոց։
Դոկտոր ԱՐՇԱՎԻՐ ԳՈՒՆՋՅԱՆ
«Ordre du Canada» պետական շքանշանակիր
Դոկտոր Արշավիր Գունջյանը, այժմ թոշակի անցած գիտնական, պրոֆեսոր և հետազոտող էր ՄակԳիլ համալսարանում Քվանտային էլեկտրոնիկայի ոլորտում: Նա միաժամանակ սփյուռքահայ կյանքի գլխավոր դեմքերից է։
Երկար տասնամյակներ եղել է Ռամկավար ազատական կուսակցության կենտրոնական վարչության անդամ, որի նախագահն է եղել տասը տարի։
Հիմնադիրն է Մոնրեալի ՀԲԸՄ Ալեք Մանուկյան դպրոցի։ 35 տարի եղել է Հայկական բարեգործական ընդհանուր միության կենտրոնական վարչության անդամ, որի տասը տարի եղել է նաև փոխնախագահ։
Նա կարևոր ներդրում է ունեցել Հայ Առաքելական Եկեղեցու կառուցվածքում, հատկապես որպես Կանադայի հայոց թեմի գլխավոր հիմնադիրներից մեկը և որպես նրա առաջին Թեմական խորհրդի ատենապետ և այսօր որպես պատվավոր ատենապետ։
Ան երկար տարիներ եղած է Միացյալ Նահանգներու եւ Գանատայի Թեքեյան Մշակութային Միության գլխաւոր ղեկավարներից մին եւ անոր ներկայի Կենտրոնական վարչության ատենապետը։
