Հայկական ձեռագրական արվեստի հարուստ տեսակների բացատրական շարքը սկսում ենք Ժապավենաձև հմայիլներից։
Հմայիլն աղոթքների, աղերսների, մաղթանքների ժողովածու է, որն ունի պահպանիչ-բուժիչ նշանակություն. այն աղոթած՝ կախարդական աղոթքներով պատրաստված մի առարկա է, որը կրողին պահպանում է այլևայլ փորձանքներից:
Հմայիլ անվանումը ծագում է պահլավերեն humav (թարգմանաբար՝ օրհնյալ) բառից։
Հմայիլները պահվել են հատուկ պատյաններում (տարբեր գործվածքներից, կաշվից, փայտից և մետաղյա), որոնք կոչվում էին կշտապանակներ և ճանապարհորդությունների ժամանակ Հմայիլների տերերը այն կրել են իրենց վրա։
Գալարաձև փաթաթվող Հմայիլները կազմված են իրար սոսնձված կամ կարված որոշ քանակի գրեթե հավասար թղթերից կամ մագաղաթներից: Դրանց երկարությունը հիմնականում լինում է 600-800 սմ, սակայն կարող է հասնել մինչև 28 մետրի։
Հմայիլների մի զգալի մասը սկսվում է Ներսես Շնորհալու «Հավատով խոստովանիմ»- ով, ինչպես նաև լինում են հատվածներ Գրիգոր Նարեկացու «Մատյան ողբերգություն»-ից, և քաղվածքներ Ավետարաններից։
Մատենադարանի ժապավինաձև Հմայիլների հավաքածուն կազմում է մոտ 570 միավոր, հնագույնը գրված է 1428թ. Մուֆարղինում (Դիարբեքիրի նահանգ, հնում` Տիգրանակերտ քաղաք Մեծ Հայքի Աղձնիք աշխարհում) Սիմեոն դպիրի կողմից:
Կարդացեք նաև
ՄԱՏԵՆԱԴԱՐԱՆ
