1988 թվականի դեկտեմբերի 7-ը պատմության մեջ արձանագրված ողբերգություններից մեկն է՝ Սպիտակի երկրաշարժի ձևով։ Այն չորս տասնամյակ անց էլ անհիշելի ցավի, հույսի և ողբերգության խորհրդանիշ է դարձել Հայաստանի բնակչության համար։ Երկրաշարժն ուրվագծեց ոչ միայն մարդկային կորուստներ ու նյութական ավերածություններ, այլև հասկացրեց, որ յուրաքանչյուր աղետ կրում է բացասական և անսպասելի հետևանքներ՝ տեղային, ազգային և միջազգային մակարդակներում։ Ավերիչ աղետը բացահայտեց այն բարդություններն ու համակարգային թերությունները, որոնք ի հայտ եկան կառուցվածքային, կառավարման և սոցիալական համակարգերում։ Սպիտակի երկրաշարժի հետևանքներին անդրադառնալու և քաղված դասերի տեսանկյունից կարևորվում է ոչ միայն պատմական հիշողությունը, այլև այն, թե ինչպես ենք մենք՝ որպես հասարակություն, պատրաստվում ապագայի հնարավոր ռիսկերին։
Այսօր, 36 տարի անց, հետադարձ հայացք նետելով, մենք գիտակցում ենք, որ այն միայն աղետ չէր. այն հուժկու ազդակ էր փոփոխությունների և վերափոխման։ Սպիտակի երկրաշարժը բացահայտեց մեր ժողովրդի միասնականությունը, դիմադրության ոգին և համախմբվածությունը՝ դժվարության մեջ։ Այս պատմությունը այն արժեքավոր դասն է, որը մեզ հիշեցնում է, թե որքան ուժեղ ու դիմացկուն կարող է լինել մեր ժողովուրդը։ 36 տարի անց մենք կանգնած ենք հիշատակի ու շնորհակալության առջև՝ բոլոր նրանց, ովքեր իրենց սխրանքներով նպաստեցին երկրի վերակառուցմանը։
Աղետալի օրը բացահայտեց մեր պետության, հասարակության ու ենթակառուցվածքների խոցելիությունը, ինչը ստիպեց վերստին գնահատել աղետների ռիսկի կառավարման կարևորությունը։ Սպիտակի երկրաշարժը ազդակ հանդիսացավ փոխելու մեր մոտեցումները, բարեփոխելու կառավարման համակարգերը ու ստեղծելու կայունության ու դիմադրողականության նոր հիմքեր։
Այն իր ազդեցությունը թողեց Հայաստանի Հանրապետության փրկարարական համակարգի ձևավորման վրա՝ խթանելով մասնագիտացված ուժերի ստեղծումը, հանրային իրազեկումը և միջազգային համագործակցությունը։ Խոցելիության և սխալների ծանր դասերը վերածվեցին զարգացման ուղղությունների, որոնք, չնայած ամբողջական վերականգնման տարիների պահանջին, դարձան մեր գործողությունների ուղղություններ՝ ինչպես խոցելիության նվազեցման, այնպես էլ աղետների ռիսկի կառավարման ու բնակչության իրազեկման բնագավառներում։ Այսօր մենք գիտակցում ենք, որ երկրաշարժերը կանխել հնարավոր չէ, բայց դրանք իսկապես հնարավոր է կանխատեսել ու նվազեցնել դրանց հետևանքները՝ ապահով շինարարությամբ, սեյսմիկ անվտանգության պահպանմամբ ու արտակարգ իրավիճակներին արագ արձագանքելու համակարգերի ձևավորմամբ։
Կարդացեք նաև
Սպիտակի երկրաշարժը նաև հստակ ցույց տվեց, որ միայն պետական ու մասնագիտական համակարգերի պատրաստվածությունը բավարար չէ։ Աղետների ժամանակ, ոչ պակաս կարևոր են քաղաքացիների գիտելիքն ու իրազեկվածությունը։ Երկրաշարժի պահին յուրաքանչյուր վայրկյան վճռորոշ է։ Սեյսմիկ վտանգի պայմաններում ճիշտ վարքագիծը, ինչպես նաև աղետների վերաբերյալ իրազեկվածությունն ու նախապատրաստվածությունը, կարող են էական տարբերություն ստեղծել։ Ուստի պարտավոր ենք ներդնել բոլոր ջանքերը, որպեսզի Հայաստանի յուրաքանչյուր քաղաքացի իմանա՝ ինչպես դրսևորել իրեն արտակարգ իրավիճակներում, ինչպես պաշտպանել սեփական կյանքը և աջակցել շրջապատողներին։
Այսօր, երկրաշարժի զոհերի հիշատակը հավերժացնելու նպատակով, մենք նաև հարգանքով ենք հիշում նրանց, ովքեր իրենց ուժերով ու զոհաբերություններով փրկեցին բազմաթիվ կյանքեր՝ փրկարարներից մինչև բժիշկներ, կամավորներ և քաղաքացիներ։ Նրանց նվիրումը պետք է ծառայի որպես ոգեշնչման աղբյուր՝ մեր ապագա քայլերի համար։
Սպիտակի երկրաշարժը մեզ հիշեցրեց, որ միայն միասնական ջանքերով ու համախմբվածությամբ հնարավոր է դիմակայել ամեն դժվարության։ Մեր զոհերի հիշատակը լավագույնս կպահպանվի միայն այն դեպքում, եթե մենք շարունակենք ձգտել ավելի ապահով ու անվտանգ Հայաստանի կերտմանը, որտեղ աղետները չեն դառնա ողբերգություններ, այլ կվերածվեն դիմակայունության փորձաքարի։
ՀՀ Ներքին գործերի նախարարության փրկարար ծառայություն
