Ազգային փոքրամասնությունների իրավունքների պաշտպանության մասին շրջանակային կոնվենցիայի հարցերով Եվրոպայի խորհրդի խորհրդատվական կոմիտեն իր զեկույցն է հրապարակել Ադրբեջանում ազգային փոքրամասնությունների վիճակի վերաբերյալ։
Միջազգային կազմակերպության փաստաթղթում արցախցիները դիտարկվում են որպես «ազգային փոքրամասնություն Ղարաբաղում»։
Խորհրդատվական կոմիտեն Ադրբեջանի ղեկավարությանը հորդորում է ստեղծել «քաղաքական, իրավական և գործնական պայմաններ, որոնք անհրաժեշտ են Ղարաբաղից տեղահանված հայերի ապահով, անարգել և կայուն վերադարձի համար»։ Նրանք ընդգծում են նաև սեփականության հետ կապված հարցերին լուծում տալու համար մեխանիզմի ստեղծման կարևորությունը։
Արցախահայերի վերադարձի համատեքստում Կոմիտեն շեշտում է նաև, որ Ադրբեջանը պետք է ձեռնպահ մնա հակահայկական նարատիվներից և «հաստատակամորեն պայքարի» դրանց դեմ՝ «հաշտեցման գործընթացի համար հիմք դնելու նպատակով»։
Կարդացեք նաև
Կոմիտեն ողջունում Բաքվի կողմից մշակված Ղարաբաղի հայերի վերինտեգրմանն ուղղված ինտերնետային քառալեզու հարթակի ստեղծումը, բայց միանշանակ չի ընդունում «վերաինտեգրման նախագիծը»։ «Ինչ վերաբերում է տեղական ինքնակառավարման, քաղաքացիության, անվտանգության, զորակոչի, կրթական, սոցիալ-տնտեսական, կրոնական, լեզվական և մշակութային հարցերին, ինչպես նաև մշակութային և կրոնական ժառանգության պաշտպանության հարցերին, Խորհրդատվական կոմիտեի ընկալմամբ՝ Ղարաբաղի վերաբերյալ գործող ազգային օրենսդրությունը չի հասցեագրում հայերին հատուկ հանգամանքները»։
Երաշխավորել Ղարաբաղի էթնիկ հայերի մշակութային և կրոնական իրավունքները
Զեկույցի հեղինակները ադրբեջանական բարձրագույն իշխանությանը կոչ են անում «ընդունել Ղարաբաղի մշակութային ժառանգության մեջ հայերի ունեցած պատմական ներգրավվածությունը և երաշխավորել Ղարաբաղի էթնիկ հայերի մշակութային և կրոնական իրավունքները։ Այս համատեքստում խոսքը վերաբերում է նաև այն անձանց, որոնք արտերկրում ապաստան են գտել»
Խորհրդատվական կոմիտեն փաստում է, որ 2020-ի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության ստորագրումից հետո «Ղարաբաղում եղել են հայկական կրոնական շինությունների պղծման դեպքեր»։ Ընդգծվում է, որ հայկական մշակութային ժառանգության առկայությունը փորձում են ժխտել անգամ պետական այրեր և գիտնականներ՝ պնդելով, թե խնդրո առարկա շինություններն ունեն կովկասյան-ալբանական ծագում»։
Զեկույցը նաև նշում է՝ «բազմէթնիկ այս տարածաշրջանում՝ Ղարաբաղում և հարակից շրջաններում Հայաստանի և Ադրբեջանի երկարատև հակամարտությունը հանգեցրել է ադրբեջանական և հայկական մշակութային ժառանգության անդառնալի ոչնչացման դեպքերի»։
Զեկույցն արձանագրում է տարածաշրջանային նոր իրողությունները
«Ադրբեջանը վերականգնել է իր վերահսկողությունը Ղարաբաղի և հարակից յոթ շրջանների նկատմամբ, որի արդյունքում տեղի է ունեցել 100.000-ից ավելի էթնիկ հայերի զանգվածային տեղահանություն»։
Կոմիտեն «անըմբռնելի» է համարում, որ «Ղարաբաղի փաստացի ողջ բնակչությունը կարող էր լքել իրենց տունը և նախընտրել անորոշ կարգավիճակ, եթե չլինեին լուրջ և իրական վախեր իրենց անվտանգության և ապահովության առնչությամբ»։
Այլ հանգամանքներ
Զեկույցում անդրադարձ չի կատարվում Բաքվի կողմից պատանդ պահվող հայ ռազմագերիների թեմային։
Հատկանշական է, որ Կոմիտեն կիրառում է ոչ թե միջազգայնորեն գործածվող «Լեռնային Ղարաբաղ» եզրույթը, այլ Ադրբեջանի կողմից պահանջվող «Ղարաբաղ»-ը։
Զեկույցի մաս են կազմում Ադրբեջանում ապրող ազգային այլ փոքրամասնություններին առնչվող թեմաներ նույնպես։
Արսեն ԱՅՎԱԶՅԱՆ
Լուսանկարը՝ 13.12.2022
