Ի՞նչ էր արձանագրել Շարլ Պեգին ավելի քան 100 տարի առաջ
«Ժամանակակից աշխարհում Եկեղեցու թուլությունը, կասեի՝ մեծացող թուլությունն առաջանում է ոչ թե նրանից, որ, ինչպես ընդունված է համարել, գիտությունը առաջ է քաշել Եկեղեցու դեմ անհերքելի համակարգեր: Ոչ թե այն պատճառով, որ գիտությունը Կրոնի դեմ գտել է փաստարկներ՝ իբր վճռական նշանակություն ունեցող: Պատճառն այն է, որ սոցիալական իմաստով Քրիստոնյա աշխարհի մնացորդները սիրո խորքային պակաս ունեն: Փաստարկները չեն, որ պակասում են Քրիստոնյա աշխարհի մնացորդներին: Սերն է պակասում»:
1911 թվականին այսպես էր գրում ֆրանսիացի բանաստեղծ, հրապարակախոս եւ կաթոլիկ մտածող Շարլ Պեգին: Նրա անձնական ճակատագիրը որոշ չափով հաստատում է իր գործերում արտահայտած մտավախությունները: Առաջին աշխարհամարտի առաջին իսկ օրերին նա զորակոչվեց բանակ որպես վաշտի հրամանատար եւ զոհվեց Մարնի մոտ ճակատամարտում: Բանաստեղծն այն ժամանակ 41 տարեկան էր:
Ինձ թվում է, «մոդեռնիզմի» սնանկությունը պարզ դարձավ ոչ թե 1990-ականներին կամ 2000-ականներին, այլ հենց 1914-ին, երբ բացահայտվեց, որ մտքի կամ անգամ «սրտի» ինչ-որ ճիգեր՝ առանց հավատի եւ առանց սիրո, որեւէ ձեւով չեն կարող զսպել գազանային բնազդները: Համաշխարհային պատերազմներից առաջինը «կարմիր գիծ» էր, որը մարդկությունն անցել էր, եւ որոշ իմաստով կարելի է ասել, որ մենք ապրում ենք հենց այդ «գծից այն կողմ» գտնվող աշխարհում: Դրան հետեւած «Վերսալներն» ու «Յալթաները», Ազգերի Լիգան եւ ՄԱԿ-ը զուտ մտքի փորձեր էին՝ խաղի կանոններ ստեղծելու: Եվրոպական միությունն էլ, որը սկզբնապես առնվազն հաշվի էր առնում քրիստոնեական արժեքները, հետագայում, կարծես թե, սկսեց «ամաչել» դրանցից՝ հանկարծ «բազմամշակութայնությանը» վնաս չտալու համար:
Նույն՝ «Եկեղեցու թուլությունը» հոդվածում Պեգին գրում է, որ մտավոր խղճուկությունը «մեծ վնաս չէր բերի, պարզապես ծիծաղելի կլիներ, եթե չլիներ սրտի մոդեռնիզմը, սիրո այդ լուրջ, անվերջանալի լուրջ մոդեռնիզմը»: Դրա պատճառով է, ըստ հրապարակախոսի, որ մենք այլեւս մեկ քրիստոնյա ժողովուրդ չենք, իսկ կրոնը դարձել է բարձր դասակարգերի, ազգի կրոն, այսպես կոչված՝ «պարկեշտ մարդկանց» կրոնի խղճուկ տարատեսակ:
Եկեղեցու «բյուրոկրատացումը», որը 20-րդ դարում տեղի էր ունենում քրիստոնեության բոլոր ուղղությունների հետ (իհարկե՝ նաեւ մեր), իր բացասական հետքն է թողել՝ նպաստելով բարոյական արժեքների անկմանը: (Բնականաբար, դա դեգրադացիայի միակ պատճառը չէր): Քանի՜ անգամ են քրիստոնյա բարձրագույն առաջնորդները կոչ արել՝ աշխարհի այս կամ այն անկյունում դադարեցնել արյունահեղությունը: Արդյո՞ք դա որեւէ ազդեցություն է ունեցել: Այսօր էլ Վատիկանից եւ Կոստանդնուպոլսից պարբերաբար հնչում են պատերազմները դադարեցնելու կոչեր: Դրանց նշանակությունը մոտավորապես նույնն է, ինչ ՄԱԿ-ի բանաձեւերինը:
Ակնհայտորեն դրանք այն ատյանները չեն, որոնք ի վիճակի են խաղաղություն հաստատել: Մեր ձգտումներն էլ այն ձգտումները չեն, որոնք կարող են դրան նպաստել: Թե՛ անձնական եւ թե՛ խմբակային մակարդակով մենք ձգտում ենք ա/ ճիշտ լինել եւ բ/ երջանիկ լինել:
Իսկ այնպիսի մտածողների համար, ինչպիսին էր Շարլ Պեգին, կարեւորը պատիվ եւ հույս ունենալն է: Մեկ այլ հոդվածում նա գրում էր. «Նայեք այս ողորմելիներին, որոնք վախենալով Դատավորից, դիմում են դատարանի քարտուղարին ու խնդրում նրանից մանր-մունր արդարացումներ: «Պարոն քարտուղար, պարզապես գրանցեք արձանագրության մեջ, որ ես ճիշտ էի»: Կամ այսպես, «Պարոն քարտուղար, գրեք, որ իրավունքը, պատիվը, արդարությունն իմ կողմն էին»:
Եթե ամեն ինչ «քարտուղարի» գրելով լիներ…
Արամ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
22.10.2024
