Հայկական ասացվածքն ասում է՝ «Երբ խեղդվում ես, գրկում ես օձին»
Սկիզբը՝ «Առավոտի» հոկտեմբերի 1-ի համարում
Զավեշտալի է, որ մահմեդական արմատական խմբավորումները, որոնք քաղաքացիական պատերազմ են սկսել Լիբանանի քրիստոնյաների հետ՝ ի նշան պաղեստինցիների հետ համերաշխության, ռմբակոծել եւ արգելափակել են նրանց:
Լիբանանյան պատերազմն ավարտվեց 1990 թվականին, Սիրիան գրավեց Լիբանանը, եւ բոլոր զինված խմբավորումները հանձնեցին իրենց զենքերը, բացի «Հըզբոլլահից»: Քրիստոնյաները պարտվեցին եւ ոչ ոք չաջակցեց նրանց (նրանց աջակցում էր Իրաքի նախագահ Սադամ Հուսեյնը, ուստի նրանք թիկունք չունեին-Պ.Մ.)։ Նրանց աջակցում էին Սաուդյան Արաբիան, շիաները՝ Սիրիան եւ Իրանը, հետեւաբար, բոլորը համաձայնեցին հանձնել իրենց զենքերը, բայց «Հըզբոլլահը» պետք է պահպաներ իր զենքերը:
Կարդացեք նաև
Պատրվակն այն էր, որ ազատագրվի օկուպացված հարավային Լիբանանը (այն վերացրել էր Իսրայելի դեմ կռվող մյուս խմբավորումներին եւ մենաշնորհել էր այդ առաքելությունը-Պ.Մ.):
Քրիստոնյա առաջնորդները կամ աքսորվեցին Լիբանանից, կամ բանտարկվեցին, կորցրեցին ամբողջ սահմանադրական իշխանությունը, նախագահական լիազորությունները փոխանցվեցին կառավարությանը՝ սուննի վարչապետի գլխավորությամբ, խորհրդարանը՝ Դամասկոսի կողմնակից առաջնորդի գլխավորությամբ, եւ «Հըզբոլլահն»՝ իրանական բաց ֆինանսական եւ զինված ուժերի աջակցությամբ:
«Հըզբոլլահը» դարձավ այնպիսի հզոր ռազմական, ֆինանսական, տնտեսական եւ սոցիալական ուժ, որը վերահսկվում էր սիրիական օկուպացիայի կողմից (Դամասկոսը Թեհրանի դաշնակիցն է), եւ վստահ եղավ, որ լիբանանյան բանակը չի ստանում ժամանակակից սպառազինություն, Արեւմուտքը չի զինել լիբանանյան բանակին, վախենալով, որ այդ զենքերը կհայտնվեն «Հըզբոլլահի» ձեռքում, եւ այդպիսով, «Հըզբոլլահը» պետք է լինի ավելի ուժեղ, քան բանակը, եւ դե ֆակտո գերիշխող ուժը, օկուպացիոն սիրիական բանակի կողքին:
«Հըզբոլլահը» ակտիվ ռազմական գործողություններ սկսեց Իսրայելի դեմ, որը սպանեց իր առաջնորդ Մուսավիին 1992 թվականին, իսկ 1996 թվականին լայնածավալ ռազմական գործողություն սկսեց, որը ոչ մի արդյունավետ արդյունքի չհասավ։
2000 թվականին Իսրայելի բանակը լքեց Լիբանանը, Հըզբոլլահը հասավ իր ազդեցության գագաթնակետին, եւ արաբական աշխարհը նրան տեսավ որպես Իսրայելին հաղթած առաջին մարտական խումբը, որը հիացմունքի արժանացավ նույնիսկ արաբական սուննի հասարակական կարծիքի մեջ:
Չնայած Իսրայելը հեռանում է Լիբանանից՝ Սիրիան՝ Իրանը եւ «Հըզբոլլահը» խորամանկ թատրոն խաղացին՝
Մի փոքր տարածք՝ Շեբաա՝ միացյալ ազգերի կողմից չորոշվեց՝ լիբանանյա՞ն է՝ թե՞ սիրիական, Իսրայելը չհեռացավ, «Հըզբոլլահը» դա տեսավ, որպես իր զենքը պահելու պատրվակ՝ հայտարարելով, որ իր առաքելությունը կիսատ է եւ դեռ պետք է ազատագրի Շեբաան:
Սիրիան հեշտությամբ կարող էր հայտարարել, որ դրանք լիբանանյան հողեր են, եւ ՄԱԿ-ը կպահանջի, որ Իսրայելը դուրս գա, Սիրիան չի ճանաչում Լիբանանը որպես անկախ միավոր եւ ամեն պատրվակ կներկայացնի Շեբաային, որպես լիբանանյան չճանաչելու համար: Լիբանանյան կողմերը «Հըզբոլլահին» առաջարկեցին, քանի որ նա լավ կապեր ունի սիրիական վարչակարգի հետ, խնդրել նրան հանձնել փաստաթուղթ, որտեղ ասվում է, որ Շեբաան լիբանանյան է, ուստի արաբական հողերը կազատագրվեն իսրայելական օկուպացիայից. եւ «Հըզբոլլահն» ասաց, որ դա անիմաստ է՝ մենք չենք կարող դիվանագիտական ճանապարհով հողեր ազատագրել:
Իսրայելը կարող էր հեշտությամբ դուրս գալ Շեբաայից, որպեսզի «Հըզբոլլահին» զրկեր իր զենքերը պահելու պատրվակից: Բայց սրանից ոչ մեկը տեղի չունեցավ, եւ հարցը մինչ օրս մնում է չլուծված: Միեւնույն ժամանակ՝ սուննի վարչապետ Ռաֆֆիկ Հարրին (չափավոր՝ մուլտիմիլիարդատեր գործարար՝ ում աջակցում էր Սաուդյան Արաբիան՝ շատ լավ կապեր ուներ ԱՄՆ-ի՝ Ֆրանսիայի՝ Եվրոպայի – Ռուսաստանի եւ գրեթե բոլոր երկրների հետ) լուռ հակամարտության մտավ սիրիական ռեժիմի հետ, քանի որ Սիրիայից խնդրում էր ճնշում բանեցնել «Հիզբուլլահի» վրա՝ որպեսզի Իսրայելի հետ սահմանային անդորրը եւ կայունությունը պահպանի:
Հարրիին մեծ ծառայություն էր մատուցել «Հըզբոլլահին«, օգտագործելով իր միջազգային կապերը, եվրոպացիներին համոզելու համար, որ «Հըզբոլլահը» չդնեն ահաբեկչական կազմակերպությունների ցուցակում։ Լիբանանի զբոսաշրջային սեզոնի ընթացքում «Հըզբուլլահի» գործողությունները խորապես վնասեցին տնտեսությանը. նրա գործողությունները հետ մղեցին օտարերկրյա ներդրումները, քանի որ Հարրիին չէր կարող երաշխավորել Լիբանանի կայունությունը:
Հարրիին մի քանի անգամ հրաժարական տվեց կառավարության ղեկավարից՝ 2005-ին նա հերթական անգամ հրաժարական տվեց, այդ տարի սպանվեց, Սիրիան էր կասկածվում այս ահաբեկչության մեջ. սուննիները միացան քրիստոնյաներին եւ դրուզներին եւ կարողացան դուրս վտարել Սիրիական բանակը՝ խաղաղ հսկա ցույցերով եւ միջազգային աջակցությամբ (ՄԱԿ-ի ազգային խորհրդի 1559 որոշումը, որ պահանջում էր օտար բանակների հեռացումը Լիբանանից-Պ.Մ.):
Նրա որդին՝ սուննի նոր քաղաքական առաջնորդը՝ Սաադը, արեց այս նշանավոր արտահայտությունը՝ «Լիբանանը առաջնահերթ»:
Սա նշանակում էր, որ վերջապես լիբանանյան ինքնություն էր վճռված սուննիների՝ դրուզների եւ քրիստոնյաների մոտ , նրանք պահանջում էին, որ Լիբանանի փրկությունը լինի բացառապես պետությունը:
Սուննիներն այլեւս հակասություն չէին տեսնում լիբանանյան ինքնության եւ ազգայնականության ու արաբականության միջեւ: Սակայն այժմ Լիբանանը բախվեց ինքնության մեկ այլ ճգնաժամի:
Արաբական երկրները պատմականորեն աջակցում էին լիբանանյան սուննիներին, սակայն շիա հիմնական քաղաքական կուսակցություններն այժմ իրանական իսլամական ինքնությունը տեսնում էին որպես կողմնորոշում եւ ընտրություն՝ «Հըզբոլլահի» ղեկավարությամբ։
«Հըզբոլլահը» հրաժարվեց զենքերը թողնել եւ մտնել լիբանանյան միացյալ ընտանիք, միեւնույն ժամանակ ճակատը պառակտվեց, եւ մի քրիստոնյա առաջնորդ լքեց հակասիրիական մարտի 14-ի կոալիցիան եւ միացավ «Հըզբոլլահի» ճակատին:
2006 թվականին Իսրայելը լայնածավալ հարձակում գործեց «Հըզբոլլահի» վերահսկվող տարածքների վրա, բայց չկարողացավ հասնել վճռական հաղթանակի՝ «Հըզբոլլահը» դիմացավ եւ գետնի վրա չպարտվեց, Լիբանանը միլիոնավոր ֆինանսական կորուստներ կրեց: ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը ընդունեց 1701 բանաձեւը, որով միջազգային խաղաղապահ ուժերը պետք է տեղակայվեին Լիբանանի եւ Իսրայելի սահմանին՝ լիբանանյան բանակը կմիանար (20 տարի շարունակ «Հըզբուլահը» մերժում էր այս կարգադրությունը, առարկելով, որ այդպիսով լիբանանյան բանակը կդարձնի Իսրայելի սահմանների պահապանը-Պ.Մ.):
«Հըզբոլլահը» սահմանից որոշակի հեռավորության վրա կտարածվեր, բայց բանաձեւը 7-րդ բաժնի տակ չէր (7-րդ բաժինը նշանակում է, որ անհրաժեշտության դեպքում այն ուժով կկիրառվի, եւ այս միավորումը կրակ կբացի ցանկացած կողմի վրա, որը խախտում է պայմանավորվածությունը-Պ.Մ.), եւ տարիներ հետո շարժումը կարողացավ հրթիռներ արձակել Հյուսիսային օկուպացված Պաղեստինի ուղղությամբ, քանի որ այն կրում է հեռահար հրթիռներ, նրա հարձակումների ազդեցությունը կրճատվել էր, բայց չէր ոչնչացվել:
2008 թվականին Լիբանանի կառավարությունը պահանջեց ապամոնտաժել «Հըզբոլլահի» «հաղորդակցման համակարգը»
«Հըզբոլլահը» ռազմական հարձակում սկսեց բազմաթիվ շրջանների վրա, եւ կառավարությունը ստիպված եղավ հրաժարվել որոշումից: «Հըզբոլլահը» միշտ ասել էր, որ իր զենքը Իսրայելի դեմ պայքարելու համար է, եւ չէր օգտագործվի ներքին ճակատում, բայց գործնականում նա է որոշում ամեն ինչ. նրա զենքերը վերահսկում են լիբանանյան քաղաքական բոլոր ասպեկտները այն բանից հետո, երբ իրականում նա օգտագործեց իր բանակը ներքին ճակատում։ Ձեւավորվեց նոր կառավարություն, եւ աստիճանաբար «Հըզբոլլահը» եւ դաշնակիցները մեծացրին իրենց քաղաքական ներկայությունը խորհրդարանում եւ կառավարությունում, մինչեւ նրանք դարձան մեծամասնություն, «Հըզբուլահի» դաշնակիցը նույնպես ընտրվեց նախագահ:
Միեւնույն ժամանակ սիրիական հեղափոխությունը բռնկվեց, եւ «Հըզբոլլահը» մտավ Սիրիա՝ աջակցելու նախագահ Բաշար Ասադի ռեժիմին, եթե Ասադի ռեժիմը տապալվեր, շարժումը կկտրվեր Իրանից:
Ի պատասխան՝ արաբական ծոցի երկրները բոյկոտեցին Լիբանանը տնտեսապես, արդյունքում «Հըզբոլլահը» եւ Իրանը ուժեղացրին իրենց վերահսկողությունը Լիբանանի վրա եւ, ի վերջո, Լիբանանը սնանկացավ։
Այժմ Լիբանանը լիովին անգործունակ է դարձել, Լիբանանի խորհրդարանը, որը վերահսկվում է «Հըզբոլլահի» կողմից, խոչընդոտում է նախագահ ընտրելուն, մինչդեռ ոչ մի կոալիցիա մեծամասնություն չունի 3 խմբերի մեջ («Հըզբոլլահը» եւ դաշնակիցները, նրա հակառակորդները եւ քաղաքացիական հասարակությունը), որպեսզի կարողանա նախագահ ընտրել, եւ երբ կա եթե ոչ նախագահ, կառավարությունն ունի միայն սահմանադրական իրավունքի սահմանափակ գործառույթներ: Այս պայմաններում մենք կարծում էինք՝ որ «Հըզբոլլահը» ռիսկի չի դիմի պատերազմ հրահրել Իսրայելի հետ, այնպիսի երկրում, որը կանգնած է տնտեսական, սոցիալական, ֆինանսական եւ ծառայությունների պակասի տագնապում, լիբանանցիների մեծ մասը՝ նույնիսկ նրան համակրող շիական միջավայրը չեն հանդուրժի պատերազմ:
Թվում էր, թե «Հըզբոլլահը» նույնպես գիտակցում էր դա, եւ երբ սկսվեց Գազայի պատերազմը, նա հայտարարեց, որ չի մտնելու լայնամասշտաբ պատերազմի մեջ, այլ կդառնա միայն «աջակցող սահմանափակ ճակատ» եւ մեկ տարի կարողացավ խուսափել լայնամասշտաբ, բայց վերահսկվող սահմանափակ պատերազմից, որը, ըստ նրա, կմնա վերահսկողության տակ: Բայց, ըստ երեւույթին, «Հըզբոլլահը» սխալ էր հաշվարկել, մինչդեռ շատերը նրան զգուշացրել են, որ նա խաղում է կրակի հետ, եւ որ Իսրայելի վարչապետ Նաթանյահուն ցանկանում է ԱՄՆ-ին ներքաշել Իրանի հետ պատերազմի մեջ եւ այդպիսով հրահրել Իրանին մի քանի հարվածներով՝ նույնիսկ Իրանի ներսում՝ եւ որ «Հըզբոլլահը» հրթիռներ է արձակում Իսրայելի հյուսիսային շրջնաններ, ինչը լուրջ խնդիր է ստեղծում Իսրայելի համար, քանի որ նա պետք է տարհանի մեծ թվով բնակչություն, ինչը երկար ժամանակ չի հանդուրժի:
Իրանը կարդում էր նշանները, «Հըզբոլլահը»՝ ոչ
2006 թվականին «Հըզբոլլահը» ներխուժել էր Բեյրութ՝ իր հաղորդակցության համակարգը պաշտպանելու համար, անցյալ շաբաթ Իսրայելը չեղարկեց այս համակարգը հավասարումից՝ մեկ հարվածով, ըստ որոշ վերլուծումների, որ երբ «pager»-ները տրաքեցին Լիբանանում, «Հըզբոլլահի» 4000 մարտիկ չեղարկվեցին հավասարումից՝ նրա անդամների 400-ը տեսողությունը կորցրեց:
Հաջորդ օրը, երբ նրանք հուղարկավորություն արեցին, կապի այլ համակարգ պայթեց՝ պատճառելով նոր զոհեր։ Այս ամենը նշվում է, որպես պատմության մեջ ամենատարօրինակ եւ առեղծվածային ռազմական հարվածը։
«Հըզբոլլահը» չկարդաց այն հսկայական տեխնոլոգիական առաջընթացը, որը վայելում է Իսրայելը, որը նրան հնարավորություն է տվել սպանել «Հըզբոլլահի», Իրանի եւ ՀԱՄԱՍ-ի առաջնորդներին, որտեղ էլ նրանք թաքնվեն, նույնիսկ Իրանի ներսում:
Նա չհասկացավ, որ Իսրայելին հաջողվեց գրեթե ամբողջությամբ ջախջախել ՀԱՄԱՍ-ին, եւ այժմ նա մնաց միայնակ:
Եվ նրա առաջնորդ Հասան Նասրալլահը թույլ տվեց վճռորոշ սխալ, արձագանքման ելույթում նա հայտարարեց. «Իսրայել, մոռացիր դրա մասին, ես չեմ դադարեցնի հարձակումները Հյուսիսային օկուպացված Պաղեստինի վրա, քանի դեռ դու չդադարեցնես քո հարձակումները Գազայի վրա»:
Այն չկարդաց իրանական պրագմատիզմը, եւ որ Բաշար Ասադը, որին «Հըզբոլլահը» զոհաբերեց իր հազարավոր մարտիկներին՝ իր ռեժիմը պահելու համար, այժմ Ռուսաստանը վերահսկում է Սիրիայում ռեժիմը, ոչ Բաշարը, ոչ Իրանը, եւ Պուտինը չի ձգտում առճակատման Իսրայելի հետ: Ընդհակառակը, այն մտել է Սիրիա՝ ԱՄՆ-ի կանաչ լույսով, որպեսզի կայունություն ապահովի Գոլանի բարձունքներում՝ սիրիական ճակատում Իսրայելի հետ:
Այսօր, մի քանի օր անց, Իսրայելը հաջողությամբ սպանեց «Հըզբոլլահի» ղեկավարության 90%-ին, ներառյալ նրա առաջնորդ Չեյխ Հասան Նասրալլահին, նա գիտի նրա բոլոր շարժերը, թաքստոցները, գաղտնի մարտավարությունը, զենքի պահեստները, թվում է, թե «Հըզբոլլահը» կորցրել է իր 90%-ը, ուժը՝ ռազմական բացը հսկայական է:
Այժմ շիա շատ առաջնորդներ, նրանք, ում ձայնը տարիներ շարունակ ճնշում էր «Հըզբոլլահը», բարձրաձայնում են եւ մեղադրում նրա ռազմավարական ընտրությունները, պնդում են, որ 2005 թվականին «Հըզբոլլահը» պետք է որպես հովանոց ընտրեր լիբանանյան ազգային միասնությունն ու պետությունը, իր զենքերը հանձներ լիբանանյան բանակին, որը կխուսափեր Լիբանանի շիաներից, այս բոլոր աղետներից: Նրանք պնդում են, որ «Հըզբոլլահի» աճող ռազմական եւ քաղաքական ազդեցությունը Լիբանանում երբեք անվտանգություն եւ կայունություն չի ապահովել լիբանանյան շիաների համար, այլ իշխանության ժամանակավոր պատրանք եւ, ի վերջո, ողբերգություն, եւ որ նրա դաշինքը Թեհրանի հետ, հեռանալով արաբական ընտանիքից, ավերել է Համայնքը։
Նասրալլահի սպանությունից ընդամենը 24 ժամ առաջ շիա հոգեւորականը շատ վտանգավոր խորհուրդ է ուղարկել Նասրալլահին «Alarabiya» TV-ի եթերում. «Չեյխ Ալի Հուսեյնի, Կտակդ գրիր, ճակատագիրդ կնքված է, Իրանը սակարկեց քո գլխին, եւ քո ճակատագիրը որոշված է, իսկ դու ընդամենը մի քանի օր ունես»
Թվում է, թե Լիբանանն այժմ կունենա միայն մեկ փրկության ճանապարհ՝ իրականացնել 1701-ի բանաձեւը մինչեւ վերջին մանրամասնությունը, եւ լիբանանյան բանակը ստանձնել է լիակատար վերահսկողությունը, եւ «Հըզբոլլահը» հանձնի այն, ինչ մնացել է իր ոչնչացված զինված ուժից՝ Լիբանանյան պետությունից եւ Բանակից:
ՊԵՏՐՈՍ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ
բլոգեր
«Առավոտ» օրաթերթ
05.10.2024
