«Դուք ո՞ւմ կողմից եք՝ Իրանի՞, թե՞ Իսրայելի»: «Դուք ո՞ւմ եք «բալետ անում»՝ Թրամփի՞ն, թե Հարիսին»: Նման հարցեր ինձ հաճախ են տալիս: Ավելին՝ ոչ հազվադեպ դրդում են, պահանջում են, որ ես միանշանակ պատասխան տամ: Դա նորմալ է, երբ մարդիկ ունեն իրենց համակրանքներն ու հակակրանքները: Ցավալին այն է, որ աշխարհում հատկապես վերջին տասնամյակում տեղի ունեցող գործընթացները գնալով ավելի ու ավելի պրիմիտիվ են դարձնում մարդկանց դատողությունները, լեզուն, հասկացությունների համակարգը, ի վերջո՝ մտածողությունը: Դրանք հանգում են երկնիշ համակարգի՝ կամ «0» կամ «1»:
Այդ «0»-ներն ու «1»-երն արտահայտվում են բազմաթիվ պառակտումներում եւ հաճախ՝ սիմետրիկ դրսեւորումներով: Օրինակ, Ռուսաստանում պաշտոնական քարոզչությունն ասում է, որ կան «հայրենասիրական ուժեր», որոնք ձգտում են վերականգնել երկրի երբեմնի փառքը, եւ Արեւմուտքի «5-րդ շարասյուն», որը ցանկանում է քանդել երկիրը: Իսկ Հայաստանում պաշտոնական քարոզչությունը (որի խոսնակներն «արեւմտամետներն» են) ասում է, որ կան մեր երկրի ինքնիշխանության կողմնակիցներ եւ կա ռուսական «5-րդ շարասյուն», որի նպատակն է Փաշինյանի դեմ հեղաշրջում անելը:
Կամ՝ եթե զուտ ներքին «բանավեճը» վերցնենք՝ կեսն ասում է, որ փրկությունը գալու է Արեւմուտքից («հեսա 50 հազար ստորագրություն հավաքենք, եւ ԵՄ անդամ կդառնանք»), իսկ վտանգը՝ Ռուսաստանից: Մյուս կեսն ասում է, որ փրկությունը գալու է Ռուսաստանից, իսկ Արեւմուտքից (որի ներկայացուցիչը Թուրքիան է)՝ միայն վտանգ է սպառնում: Ընդ որում, մտածողության այդ երկնիշ համակարգով են ապրում ոչ միայն քաղաքական, հասարակական գործիչները, այլեւ շարքային քաղաքացիները, որոնք որեւէ հասարակական ակտիվություն չեն դրսեւորում:
Դե, հիմա փորձենք այդ՝ պրիմիտիվ մտածողություն կրողներին համոզել, որ աշխարհը շատ ավելի բարդ է, որ կան բազմաթիվ երանգներ, փաստեր, որոնք դուրս են այդ սխեմաներից, պատասխանը շատ կանխատեսելի է՝ «դու ասում ես, որ ոչ X ես, ոչ Y, բայց իրականում կա՛մ թաքնված X ես, կա՛մ թաքնված Y ես»: Խնդիրը հենց այն է, որ այդ համակարգից դուրս որեւէ այլ բան մարդկանց երեւակայությունը չի պատկերացնում:
Կարդացեք նաև
Առաջարկս, ինչպես միշտ, «իդեալիստական է» եւ «կյանքից կտրված»: Նրանք, ովքեր ունեն որոշակի գիտելիքներ, ովքեր իրենց անվանում են «քաղաքագետ», «վերլուծաբան», «լրագրող», «մտավորական» եւ այլն, ջանքեր գործադրեն մարդկանց բացատրելու աշխարհի ողջ հարստությունը, բարդությունը, բազմազանությունը: Միանգամից ասեմ, որ դրանք անհույս ջանքեր են: Բայց, ինչպես ասում էր հայտնի ֆիլմի հերոսը՝ «at least I tried»:
Արամ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
