ՀՀ Սահմանադրությունից եւ Անկախության հռչակագրից խոսելու առիթը օգոստոսի 23-ին ինքնաբերաբար ներկայացավ, եւ Նիկոլ Փաշինյանն այդ բարեպատեհությունը բաց չթողեց: Ճիշտ է՝ Հռչակագրի ընդունման հերթական տարեդարձին նվիրված ուղերձն այս անգամ չհամեմվեց «կարմիր շորի ու ցլի» նկարագրությամբ, «կադաստրի թղթի» տառապագին փնտրտուքով, հայրենիք-պետություն հակադրության անպտուղ ինքնաբանավեճով կամ պատմական եւ իրական Հայաստանների շուրջ մանվածապատ մտորումներով, բայց ուղերձի «փայլը» դրանից չտուժեց: Ավելին՝ այն ճոխացվեց Հայաստանի ապագա օրհներգի բանաստեղծական շնչով: Բայց ամեն ինչի մասին՝ հերթով:
Ընդհանրապես՝ վարչապետի աթոռը զբաղեցնող անձը հակվածություն ունի ժամանակ առ ժամանակ անդրադառնալ Մայր օրենքի ու Անկախության հռչակագրի թեմային՝ առիթով, թե անառիթ: Կանոնավոր տարեթվերի յուրաքանչյուր օգոստոսքսաներեքի ծիրում՝ արդեն 7-րդ տարին անընդմեջ, նա արտասովոր մի փայլ, չսպասված մի երանգ եւ, հատկապես, խառնածին մի բովանդակություն անպայման մատուցում է հանրությանն ուղղված իր ուղերձում: Բովանդակություն՝ պայմանավորված տվյալ ժամանակաշրջանի իրավիճակով ու առանձնահատկությամբ:
Այսպես, իշխանավարման առաջին տարվա՝ 2018-ի ուղերձում Փաշինյանը Անկախության հռչակագրի ընդունումը որակել է պատմական իրադարձություն, որը «հետագայում ՀՀ պետականության հաստատման հիմքն է դարձել»: 2019-ին այն անվանել է հայ ժողովրդի միասնական կամքի դրսեւորում, որով տրվել է մեր պետականության մեկնարկը: 2020 եւ 2021 թվականների տեքստերը գրեթե նույնությամբ կրկնել է՝ «մեր պատմական պարտքը եւ առաքելությունը համազգային մեր իղձերի իրականացումն է»: 2022-ից տոնայնությունը զգալապես փոխվել է՝ «մեր Հռչակագիրը նոր տեսության կարիք ունի», իսկ 2023-ին այն գնահատվել է որպես քաղաքական փաստաթուղթ, որը պետք է «քննության ենթարկվի»:
Վերջին՝ 2024-ի ուղերձում արդեն առարկայորեն «թիրախավորել» է Հռչակագրի որոշակի դրույթներ՝ նշելով, որ 1990թ. ընդունված Հռչակագրին հղումը հետագայում՝ 1995-ին, տեղ է գտել եւ մինչ օրս առկա է Մայր օրենքի նախաբանում, ինչը, սակայն, «չի նշանակում, թե Անկախության հռչակագրի ողջ բովանդակությունը ներառված է Սահմանադրության մեջ, եւ այս երկու փաստաթղթերի բովանդակությունը նույնական է»: Իբրեւ ապացույց՝ նա հիշատակել է Հռչակագրի 5-րդ կետը, որտեղ նշվում է, որ ՀՀ-ն իր անվտանգությունն ու սահմանների անձեռնմխելիությունը ապահովելու նպատակով «ստեղծում է ԳԽ-ին ենթակա սեփական զինված ուժեր, ներքին զորքեր, պետական եւ հասարակական անվտանգության մարմիններ»:
Կարդացեք նաև
Ասել կուզի, որ, չնայած Հռչակագրի նման ձեւակերպմանը, Սահմանադրությամբ մեր Զինված ուժերը, Ոստիկանության զորքերը, պետական եւ հասարակական անվտանգության մարմինները երկրի խորհրդարանին չեն ենթարկվում. մինչեւ 2015թ.-ի սահմանադրական փոփոխությունը դրանք ենթակա են եղել երկրի Նախագահին, իսկ 2018թ. ապրիլից հետո՝ Կառավարությանը, այսինքն՝ Նորին մեծությանը: Առիթն իր ոտքով եկել է, եւ սեփական անձի եւս մեկ անգամ կարեւորումը չէր խանգարի: Հռչակագրի 5-րդ կետն էլ թույլ է տալիս Փաշինյանին պնդել, որ Մայր օրենքում ամրագրված են Հռչակագրի միայն այն դրույթները, որոնք «արտահայտված են ուղղակի, բառացի եւ տառացի»:
Կարելի է ենթադրել, որ ՀՀ-ում վարչապետ աշխատող անձը Անկախության հռչակագիրը Սահմանադրությունից դուրս մղելու օրինակարգ հիմք է նախապատրաստում՝ փորձելով տպավորություն ստեղծել, որ, միեւնույն է, նախկինում էլ Հռչակագրի բովանդակությունն ամբողջությամբ չի ներառվել Մայր օրենքի մեջ, հետեւաբար հղումները դրան պատեհ չեն: Մինչդեռ իրականում անպատեհ է Հռչակագրի 5-րդ կետից բերված օրինակը, որով նա ընդամենը սեւեռվում է ձեւի վրա՝ անտեսելով բովանդակությունը: Բայց կա էլ ավելի ուշագրավ մի դիտարկում, որը, կարծես թե, աննկատ է մնացել:
Գեւորգ ԲՐՈՒՏԵՆՑ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Հայացք Երևանից» թերթի այս համարում
