Երկրաշարժից հետո Այծեմնիկ մորաքրոջս ընտանիքը Գյումրիից տեղափոխվեց Ջաջուռ։ Ես ամեն տարի այցելում էի նրանց։ Ինձ համար Ջաջուռը միշտ կապակցվել է Մինաս Ավետիսյանի անվան հետ։ Ամեն անգամ այցելում էի նրա տուն-թանգարան եւ ամեն անգամ տպավորվում, մտածմունքների մեջ ընկնում։ Հետո բռնում էի մորաքրոջս տուն տանող ճանապարհը։ Այդ նեղ ճանապարհն անցնում էր Մինասի հայրական տան մոտով։ Ես երբեք չկարողացա անտարբեր անցնել այդտեղով։ Ամեն անգամ մոտենում էի տանը, նստում ինձ համար աղոթատեղի դարձած քարին ու մտորում, մեկ էլ սթափվում ու հասկանում, որ շատ ժամեր են անցել։ Միշտ փորձում էի մտնել տուն, բայց դեռ մի քայլ չարած՝ ետ էի քաշվում։ Ականջներիս մեջ անմիջապես զնգում էր կիսաքանդ տնից ընկնող քարերի ձայնը, տեսնում էի փլվող տունն ու սարսափում։
Յոթ տարեկանում ես մնացել եմ քանդվող տան փլատակների տակ ու հիշողությանս մեջ ընդմիշտ մնացել են այդ պատկերները։ Ճիշտ է, որ մարդը մանկությունից է գալիս։ Ոչ մի անգամ ոտքս շեմից ներս չկարողացա մտցնել, բայց բաց պատուհաններից ու դռնից նայում էի տան ներսն ու խորհում, թե ինչ երջանիկ է եղել այս տունը։ Այդ պատերը Մինասին են տեսել, նրա մանկության խաղ ու ծիծաղի վկան են եղել։ Տունը լիքն է եղել Մինասով, նրա շնչով, նրանից ճառագող աստվածային լույսով։ Այս տունը հիշողություններ է պահել: Փոքրիկ Մինասի համար այն ամուր բերդ է եղել, հիմա փլված ամրոցի է նման:
Ամեն տարի այցելում էի, երկար նստում քարին ու խոսում Մինասի հետ, մտքով տեսնում նրա կտավները, վառ, արեւոտ գույները։ Յուրաքանչյուր կտավ մտաբերելիս՝ մի սիրուն պատմություն էր պտտվում գլխումս։ Մի օր էլ հերթական այցելությունս էր Ջաջուռ։ Մտա Մինաս Ավետիսյանի տուն-թանգարան։ Շրջեցի, զմայլվեցի, խոսեցի նկարների հետ ու դուրս եկա։ Ինչպես միշտ, ոտքերս տարան նրա հայրական տան կողմը։ Ետկեսօր էր, արեւն արդեն իր դերի մեջ էր։ Այս անգամ երկար, շա՛տ երկար նստեցի քարին։ Ինչ էի մտածում, մտքով ուր էի գնացել, ինքս էլ չգիտեի…։ Հանկարծ ռունգերիս մեջ խուտուտ զգացի։ Զարմացա, այս ի՞նչ է. այրվածի հոտ զգացի։ Տան ետեւի պատից այն կողմ, խոր ձոր երեւաց։ Այնտեղ հրդեհ էր բռնկվել։ Ես վախից անշարժացել էի քարի վրա։ Որքա՞ն տեւեց, չգիտեմ, չեմ հիշում։ Հետո բացվեց մի անպատմելի տեսարան…
Մինասի կիսայրված կտավները մոխրոտ ու մոծիլոտ բարձրանում էին հրդեհի միջից ու սահելով օդի մեջ, մեկ-մեկ, դանդա՛ղ, իրար հերթ տալով տուն էին մտնում բաց պատուհաններից ու կպչում պատերին։ Ինձ էին նայում։ Կիսով չափ այրված, վիրավոր կտավներն արտասվում էին։ Պայծառ, ժպտացող գույները մրով էին ծածկվել։ Ցավ ունեին։ Ամբողջ էությամբ ինձ էր փոխանցվել նրանց ցավը։ Սիրտս մի բուռ էր դարձել։ Հոգիս մխում էր…Երբ արդեն վերջին կտավն էր ներս մտնում, փորձեցի վեր կենալ, չկարողացա, ոտքերս առաջ չէին գնում։ Երկար նայեցի վերջին նկարին ու շշուկ լսեցի. «Փրկվեցինք»: Մի հայացք գցեցի սենյակի ներսը։ Անկյունում նկատեցի Լույսի նկարչի տխուր ու տրտում ստվերը…
Կարդացեք նաև
Ես կորցրել էի ժամանակի զգացողությունը։ Շփոթված, մեքենայորեն վեր կացա ու սկսեցի դանդաղ քայլել։ Ոչինչ չէի հասկանում։ Կորցրել էի մտածելու կարողությունս։ Աչքիս առաջ կիսայրված, ինձ հետ խոսող կտավներն էին…
Հասա տուն։ Մորաքույրս ընդառաջ եկավ ու կիսահանդիմանական, թե՝ շատ ուշացար, աղջիկս։
– Հրդեհ էր, մորաքույր։
– Ի՞նչ հրդեհ, -վախեցած հարցրեց Այծեմնիկ մորաքույրս։
– Մինասի տան մոտի ձորում, – ասացի ես։
Հանդիմանեց.
-Էլի արթմնի երազ ես տեսել։
Ես դեռ ուշքի չէի եկել։ Սկսեցի անշտապ, մանրամասնորեն, ցածր ձայնով պատմել նրան տեսածս։
– Աղջիկս, տասը րոպե առաջ էի այնտեղ։ Գնացել էի ավտոբուսի կանգառ՝ քեզ դիմավորելու։ Ուշացար, կարծեցի չես գա։ Ի՛նչ ձոր, ի՛նչ հրդեհ: Օրը ցերեկով երա՞զ տեսար։ Մինասի կտավները վաղուց են այրվել Երեւանի իր արվեստանոցում։ Լսո՞ւմ ես, հրդեհ չկա…։
– Ո՜չ, մորաքույր, տեսա՛, տեսա՛, -արդարացա ես։ Մորաքույրս ժպիտով մոտեցավ ինձ, գրկեց ու տարակուսած թափ տվեց ուսիս վրայի մոծիլները:
Սուսաննա ԳՅՈՒՐԵՂՅԱՆ
2024թ. ապրիլ
«Առավոտ» օրաթերթ
28.08.2024
