«Հրապարակ»-ի զրուցակիցը քաղաքագետ, Արցախի հարցով հանձնախմբի անդամ Կարեն Բեքարյանն է։
– Նախ՝ խնդրում եմ խոսեք Արցախի հարցերով հանձնախմբի գործունեության մասին, որի օրակարգում արցախցիների վերադարձի խնդիրն է՝ ի հեճուկս ՀՀ իշխանությունների, որոնք շարունակում են չտեսնելու տալ խնդիրը։
– Երեւի ճիշտ չի լինի, որ ես անդրադառնամ հանձնախմբի գործունեության բոլոր էլեմենտներին, որոնցից մի մասը տեսանելի է, մյուսը՝ ոչ այնքան, եւ դա բնական է։ Հանձնախումբն իր աշխատանքներում՝ թե՛ միասնական, թե՛ անհատական կամ խմբային՝ կախված իրավիճակից, հետապնդում է մեկ կարեւոր խնդիր՝ բոլոր հնարավոր եղանակներով հասնել այն կոնսենսուսին՝ տարբեր գործընկերների հետ, որ հնարավոր չէ, օբյեկտիվ չէ եւ անկարելի է այն վիճակով, որն այսօր առկա է, Արցախի հարցը փակել։ Այսինքն, Արցախ՝ իրենց տներ, մեր հայրենակիցների անվտանգ եւ ապահով վերադարձի առաջնահերթությունը պետք է մնա օրակարգում՝ որպես կարեւորագույն հարց, որը, ի դեպ, շատ ուղղակի կապված է տարածաշրջանում երկարաժամկետ եւ կայուն խաղաղության հնարավորության տեսլականի հետ, որովհետեւ, եթե այս հարցը, որն իր մեջ ունի այսքան մարդկային ճակատագրերի եւ հայրենազրկման խնդիր, իր լուծումը չի ստանում, ցանկացած երկարաժամկետ խաղաղության դեկլարացիա կամ պատկերացում իր տակ օբյեկտիվ հիմք ունենալ ուղղակի չի կարող։ Եվ ի՞նչն է շատ կարեւոր ու հետաքրքիր․ հանձնախմբի տարաբնույթ արտաքին շփումներում չկա խնդիր, թե սա չեն պատկերացնում, չեն հասկանում ու չեն տեսնում, իրականության մեջ այդ խնդիրը չկա։ Այսինքն, ըստ պետությունների եւ կառույցների, այսրոպեական խնդիրը մի բան է, ընկալելը, որ խնդիրն այս ձեւով չի կարող փակված լինել, այլ բան է։ Այդ ընկալումը կա, բայց ամենակարեւոր խնդիրը, որ այս ընկալումների ներքո անգամ, հարցի առաջմղումն էապես դանդաղում է, այն է, որ Հայաստանի Հանրապետությունը պետական մակարդակով՝ ի դեմս իր իշխանությունների, իր օրակարգում չունի այդ խնդիրը։ Փորձենք պատկերացնել նույն միջազգային գործընկերների արձագանքը․ երկիրը, որը պետք է բոլոր օբյեկտիվ հիմքերով այս խնդրին հետամուտ լինողը լինի, դա չի անում։ Սա ամենաէական խոչընդոտն է։ Մյուս կողմից, եթե բոլոր հնարավոր հարթակներով մենք այս խնդիրն առաջ չենք մղում, նշանակում է, որ այդ էջը կշրջվի, իսկ ի՞նչ է նշանակում էջը շրջել։ Որ պահին Արցախի էջը շրջվում է, իրականության մեջ նոր էջ է բացվում, որի անունը կարող է լինել Սյունիք, Վայոց Ձոր, Գեղարքունիք․․․ Սա պետք է մեզ համար տեսանելի լինի, որովհետեւ այդ սցենարն ապացուցվում է ամենօրյա ռեժիմով՝ Ադրբեջանի պահվածքով, Թուրքիայի պահվածքով, թուրք-ադրբեջանական տանդեմի պահվածքով։ Մենք պետք է հասկանանք, որ Արցախ վերադարձի խնդիրն ունի ե՛ւ շատ կարեւոր հումանիտար բաղադրիչ՝ մարդու իրավունքների անհատական ու հավաքական իրացման ծիրում, բայց սա նաեւ անվտանգային խնդիր է, սա քաղաքական խնդիր է եւ տարածաշրջանի երկարաժամկետ խաղաղության ու կայունության խնդիր է։ Եթե մենք սա չենք պատկերացնում, ոչ միայն ազգային պետական շահերին չենք նպաստ բերում, այլեւ՝ իրական եւ ոչ թե հորինված, իմիտացիոն խաղաղությանը։ Սա է ամբողջ հարցը։
– Ադրբեջանը Հայաստանից պահանջում է համատեղ ուժերով լուծարել ԵԱՀԿ ՄԽ-ն։ Թե ինչու է անում, հասկանալի է, բայց ՀՀ իշխանությունը չի ասում «ոչ»։ Այս քայլով համատեղ փակելո՞ւ են այն էջը, որի մասին ավելի վաղ խոսեցիք։
Կարդացեք նաև
– Ադրբեջանի կողմից այդ ձգտումը, իր շահերի տեսանկյունից, առավել քան հասկանալի է, որովհետեւ Ադրբեջանի մեծագույն ցանկությունն է՝ վերջնականապես այդ էջը փակել, այսինքն՝ ոչ միայն փակել այսօրվա կտրվածքով, այլեւ փակել ընդհանրապես, իսկ ընդհանրապեսի ներքո նրանք դիտարկում են հարցը փակել Հայաստանի կողմից հնարավոր շոշափման համատեքստում, եւ այստեղից է գալիս Սահմանադրության փոփոխության պահանջը։ Մյուս կողմից՝ փակել միջազգային այն դերակատարների եւ լեգիտիմ ինստիտուտների մասով, որոնք այս խնդրի հետ ունեն ուղղակի առնչություն, իսկ առաջին եւ կարեւորագույն այդպիսի ինստիտուտը ԵԱՀԿ-ն է՝ Մինսկի խմբի համանախագահությամբ: Հետեւաբար, Ադրբեջանը երկու գծի վրա էլ լուրջ ռեսուրսներ դնելով` հարձակողական աշխատանք է իրականացնում, դարձնելով այն նախապայման եւ փորձելով մարսեցնել միջազգային հանրությանը։ Եկեք փորձենք սա հասկանալ ՀՀ ազգային պետական շահի տեսանկյունից կամ Արցախի եւ արցախահայության շահերի տեսանկյունից։ Պարզ է, որ լրիվ հակառակն է, բայց կրկնեմ՝ խնդիրն այն է, որ որպես միջազգային իրավունքի սուբյեկտ՝ Հայաստանի կողմից սրան դիմադրող, արգելակող ոչինչ չկա, ընդհակառակը՝ տպավորություն կա, որ գլոբալ համաձայնությունն այս հարցով էլ արդեն կա, ու խնդիրը միայն նրանում է, թե այն երբ կիրականացվի՝ դրանից բխող բոլոր պրոբլեմներով։ Արցախի հարցը փակելու, վերջնականապես թաղելու Ադրբեջանի միտմանը՝ ոչ միայն ներկա կտրվածքով, այլեւ ապագայի իմաստով, այս իշխանություններն աջակցում են։ Մենք բազմիցս խոսել ենք այն մասին, որ այս իշխանությունները փորձում են ավիրել մեր անցյալը, ավիրել մեր ներկան, ու հիմա արդեն ապագան ավիրելու գործընթաց է սկսվում։
Մարիաննա ՂԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Հրապարակ» օրաթերթի այսօրվա համարում:
