Վերջերս հետաքրքիր զրույց եմ ունեցել մի մշակութային մարդաբանի հետ ծեսերի, «ռիտուալների» թեմայով: Մասնավորապես, խոսք եղավ այն մասին, որ ցանկացած նոր իշխանություն ցանկանում է երկրորդ պլան մղել, չեղարկել, խամրեցնել նախորդ դարաշրջանի ծեսերը եւ դրանց տեղը կամ դրանց փոխարեն առաջարկել նորերը: Այսինքն՝ ինչ-որ բաներ սրբադասել եւ, հակառակը, ինչ-որ բաներ, ինչպես ասում են, «դեսակրալիզացնել»:
Եվ ահա, ես մտածում եմ, թե ինչ ծեսեր են ստեղծվել 2018 թվականից հետո, ինչ սրբավայրեր, ինչ խորհրդանիշներ կան: Մտքիս գալիս է Իջեւանի մուտքի նշանի մոտ ուսապարկով եւ կեպիով «Քայլող մարդու» արձանը, որը պարբերաբար վնասում են: Շատ ավելի լավ լուծում է անվախ աղջկա արձանը վարչական շենքերից մեկի դիմաց, որն ասում է՝ «ես քաղաքացի եմ, ես իշխանավորներից չեմ վախենում, ես պահանջատեր եմ»: Բայց, համաձայնեք, այդ արձանը դժվար թե սրբավայր կամ երիտասարդ հպարտ քաղաքացիների «ինիցիացայի» տեղ դառնա, ինչպիսին էր, օրինակ, Լենինի հրապարակը պատանի պիոներների համար:
Ձեռնարկվել է «թավշյա հեղափոխությունը» սակրալիզացնելու եւս մի քանի փորձ: Մասնավորապես, 2018 թվականի ամռանը ծրագիր կար Պատմության թանգարանում կազմակերպել ցուցահանդես՝ նվիրված այդ հեղափոխությանը: Ըստ այն ժամանակվա մշակույթի նախարար Լիլիթ Մակունցի՝ «այս փուլում մեծ է Հայաստանի հանդեպ Սփյուռքի հետաքրքրությունը` պայմանավորված թավշյա հեղափոխության գործընթացներով: Օտարազգիներին հատկապես այս իրողություններն են բերում Հայաստան: Այնպես որ, այս օղակը հաղորդակից կդարձնի նրանց հետ կատարվածին»: Բայց գաղափարն այնպես էլ չիրականացվեց, եւ ենթադրյալ հազարավոր սփյուռքահայ ուխտավորները մնացին առանց այդ «տեսարժան վայրի»:
Մնաց Քաղաքացու օրը՝ տոն, որն իրենով պետք է փոխարիներ բոլշեւիկների նոյեմբերի 7-ը՝ փառապանծ հեղափոխության ամենամյա հոբելյանը: Բայց ասել, որ դա դարձավ համաժողովրդական տոն, խիստ չափազանցություն կլիներ:
Կարդացեք նաև
Մարդկանց կարող է համախմբել ոչ միայն ուրախությունը, այլեւ վիշտը՝ առնվազն 6 տասնամյակ այդպիսի համախմբող գործոն է ապրիլի 24-ը: Անձամբ ինձ համար 2023 թվականի սեպտեմբերը նոր «ապրիլի 24» է: Բայց պարզ է, որ ոչ մի իշխանություն չի ցանկանա վկայակոչել իր օրոք տեղի ունեցած ողբերգությունը:
Այսպիսով, որեւէ համախմբող գաղափարի շուրջ ծեսեր ստեղծելու գործը ներկա իշխանությունները տապալել են: Փոխարենն ամենօրյա ռեժիմով համացանցում իրականացվում է ատելության, պառակտման ծեսը: Թիրախը «նախկիններն» են, ռուսները եւ «5-րդ շարասյունը»: Դա էլ, իհարկե, նորույթ չէ եւ մանրամասնորեն նկարագրված է Ջորջ Օրուելի «1984» վեպում: Այդ ծեսը կոչվում էր «ատելության երկու րոպեն»:
Արամ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
Եթե այս տեմպերով առաջ շարժվենք, ապա առաջիկա տարիներին Ջորջ Օրուելի “1984”-ի անալոգիայով հայ երեխաները նույնպես իրենց հայրիկներին կմատնեն և բանտարկել կտան, եթե հանկարծ հայրիկները տանը կամ երազում մի թթու խոսք ասեն թավշյա հեղափոխության առաջնորդ նիկոլի հասցեին կամ էլ հանկարծ նրանք արտասանեն Արցախ, Արցախի դրոշ, Մասիս, Հայոց ցեղասանություն, Հայոց պատմություն և այլ արգելված բառեր ու բառակապակցություններ։
Արդարեւ, խորհրդազերծել, սրբապղծել՝ Հայ Ազգի ամենաէական աւանդոյթներն ու արժէքները, գործընթաց մըն է որ շատ արդինաւէտ է, արդէն աւելի քան վեց տարիներէ ի վեր, ՀՀի այժմու վարչակարգի համար:
Սակայն նոյն վարչակարգի գոյացումը մի ուրիշ բան ել խորտակեց… Այn պատրանքը, որ Քոչարյանն ու Սարգսյանը, եւ իրենց մանկլաւիկները, իբրեւ թէ պահապաններն էին սոյն աւանդութիւններին:
Այսինքն այս վարչակարգը, գոնէ անկեղծ է: Ինչպէս որ էր, նոյն գետնի վրայ, Առաջին նախագահի վարչակարգը:
Իմ նման սփիւռքահայերս ենք, որ խաբուեցանք՝ երկուքին միջեւ տեղաւորուած ազգային կեղծաւորութեան այդ երեւակայական դրուագով:
Մ. Հայդուկ Շամլեան
Հարգելի Հայդուկ, ընդունում եմ, որ կարելի էր խաբվել ու պատրանքներ ունենալ (մանավանդ դրսում լինելով), որ Քոչարյանն ու Սարգսյանը «հայ ազգի ամենաէական ավանդույթների» պահապանն են: Սակայն, որպես իրավաբան, ի՞նչ տրամաբանական կապ եք տեսնում Նիկոլի` այդ «պատրանքները խորտակելու» և անկեղծության մեջ: Այդ առումով ավելի ճիշտ չէ՞ր լինի Նիկոլին լուսավորիչ անվանել: