ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ԻՐԱՎՈՒՆՔ
Իրավական հարցը. ԵԴ/49421/02/22 07.05.2024թ.
Բողոքի քննության շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանն անդրադարձել է ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 110-րդ հոդվածի իմաստով աշխատանքային պայմանագիրն աշխատողի եւ գործատուի փոխադարձ համաձայնությամբ լուծելու փաստը հաստատող ապացույցների թույլատրելիության հարցին։
Դիրքորոշումը. ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 109-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն՝ աշխատանքային պայմանագիրը լուծվում է կողմերի համաձայնությամբ։ ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 110-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ կողմերի համաձայնությամբ աշխատանքային պայմանագիրը լուծելիս աշխատանքային պայմանագրի մի կողմը գրավոր ձեւով առաջարկում է մյուս կողմին լուծելու պայմանագիրը: Առաջարկի հետ համաձայնվելու դեպքում մյուս կողմը պետք է յոթ օրվա ընթացքում իր համաձայնության մասին ծանուցի առաջարկ ներկայացրած կողմին: Եթե կողմերը համաձայնվում են լուծել պայմանագիրը, ապա այդ մասին կնքում են գրավոր համաձայնագիր, որում նշվում են պայմանագրի լուծման ժամկետը եւ այլ պայմաններ (հատուցումներ եւ այլն): Վերոգրյալ իրավանորմերի վերլուծության արդյունքում Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ օրենսդիրը, կողմերի համաձայնությունը նախատեսելով որպես աշխատանքային պայմանագրի լուծման հիմք, սահմանել է ինչպես ընթացակարգային, այնպես էլ բովանդակային հստակ պայմաններ այդ համաձայնության ձեռքբերման եւ արտաքին արտահայտման համար։ Մասնավորապես, նախատեսվել է, որ երբ բանակցությունների արդյունքում կողմերի միջեւ ձեռք է բերվում համաձայնություն աշխատանքային պայմանագրի լուծման վերաբերյալ, գործատուի եւ աշխատողի միջեւ պետք է կնքվի գրավոր համաձայնագիր, որում, ի թիվս այլնի, պետք է սահմանվեն պայմանագրի լուծման ժամկետն ու աշխատանքային իրավահարաբերության դադարման այլ էական պայմանները։ Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ նման պարտադիր պայմանների նախատեսումը երաշխիք է թե՛ գործատուի, թե՛ աշխատողի իրավունքների եւ շահերի հավասարակշռման ու պաշտպանության համար՝ հետապնդելով աշխատանքային իրավահարաբերությունների կայունությունը եւ կողմերի կամքի ազատ արտահայտումն ապահովելու նպատակ։
Կարդացեք նաև
ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի վերոգրյալ նորմերի վերլուծության արդյունքում Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է նաեւ, որ օրենսդրի կողմից նախատեսվել է պարտադիր պահանջ՝ կողմերի համաձայնությամբ աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու դեպքում կնքելու գրավոր համաձայնագիր, որը պարունակում է աշխատանքային պայմանագիրը որոշակի պայմաններով լուծելու վերաբերյալ կողմերի հստակ եւ անվերապահ կամահայտնությունը, ու որի առկայության դեպքում միայն կարող է հաստատված համարվել պայմանագրի՝ ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 110-րդ հոդվածով նախատեսված կարգով լուծման փաստի առկայությունը։
Հիմք ընդունելով ապացույցների թույլատրելիության կանոնների վերաբերյալ վերը շարադրված իրավական վերլուծությունը՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ օրենսդիրը որպես աշխատանքային պայմանագիրը կողմերի համաձայնությամբ լուծված լինելու փաստը հաստատող միակ թույլատրելի ապացույց նախատեսել է աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու մասին գրավոր համաձայնագիրը (բացարձակ դրական թույլատրելիություն), որի կնքումը պետք է հաջորդի կողմերից մեկի՝ աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու առաջարկի վերաբերյալ մյուս կողմի համաձայնությանը եւ պարունակի աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու ժամկետն ու այլ պայմանները (հատուցումներ եւ այլն)։ Վճռաբեկ դատարանի գնահատմամբ որպես կողմերի համաձայնությամբ աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու փաստը հաստատող թույլատրելի ապացույցներ չեն կարող դիտարկվել պայմանագիրը լուծելու եւ դրա պայմանների շուրջ կողմերի միջեւ տեղի ունեցած բանակցային գործընթացում ձեւավորված փաստաթղթերը, այդ թվում այնպիսիք, որոնք արտացոլում են աշխատանքային պայմանագիրը որոշակի պայմաններով լուծելու՝ գործատուի կամ աշխատողի մտադրությունը կամ միակողմանի կամահայտնությունը, մյուս կողմի՝ այդ կապակցությամբ թեկուզեւ անվերապահորեն արտահայտված համաձայնությունը՝ առաջարկվող պայմաններով ու սահմանված կարգով լուծելու աշխատանքային պայմանագիրը։
Իրավական հարցը. ԵԴ/1916/02/21 22.05.2024թ.
Սույն վճռաբեկ բողոքի քննության շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանը անդրադարձել է մինչեւ կարգապահական տույժի կիրառումը գործատուի կողմից աշխատողից խախտման մասին գրավոր բացատրություն պահանջելու, ինչպես նաեւ փաստի հաստատված լինելու հարցը պարզելիս դատարանի կողմից բազմակողմանի, լրիվ եւ օբյեկտիվ հետազոտման վրա հիմնված ներքին համոզմամբ գործում առկա բոլոր ապացույցները գնահատելու հարցերին՝ վերահաստատելով նախկինում արտահայտած իրավական դիրքորոշումները:
Դիրքորոշումը. Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ աշխատողին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու անհրաժեշտությունը պետք է պայմանավորվի ոչ միայն կարգապահության խախտման, այլեւ այդ խախտման մեջ աշխատողի մեղքի առկայության, աշխատողի կողմից իր աշխատանքային պարտականությունները չկատարելու կամ ոչ պատշաճ կատարելու իրավաբանական նշանակություն ունեցող փաստերի համակցությամբ: Միաժամանակ, չնայած նրան, որ աշխատողի կողմից աշխատանքային կարգապահությունը խախտելու դեպքում գործատուն ինքն է որոշում կիրառման ենթակա կարգապահական տույժի տեսակը, այնուամենայնիվ, այն չի կարող կրել կամայական բնույթ, եւ յուրաքանչյուր դեպքում գործատուի ընտրած կարգապահական տույժի տեսակը պետք է համաչափ լինի աշխատողի կատարած խախտման ծանրությանը, որի ապահովմանն էլ ուղղված է ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 226-րդ հոդվածով սահմանված՝ մինչեւ կարգապահական տույժի կիրառումն աշխատողից խախտման մասին պարտադիր գրավոր բացատրություն պահանջելու գործատուի պարտականությունը։ Ենթադրյալ խախտում թույլ տված աշխատողի նկատմամբ կարգապահական տույժ կիրառելուց առաջ գրավոր բացատրություն պահանջելու եւ այդ բացատրության ներկայացման համար ողջամիտ ժամանակ տրամադրելու գործատուի պարտականությունն ինքնանպատակ չէ: Այն ուղղված է աշխատողի իրավունքները եւ պարտականությունները հավասարակշռելուն, գործատուի կողմից ինքնիրավչությունն ու աշխատողի իրավունքների խախտումը կանխելուն:
ՀՀ վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ մինչեւ կարգապահական տույժի կիրառումը գործատուի կողմից աշխատողից խախտման մասին գրավոր բացատրություն պահանջելը պարտադիր է, իսկ այդ բացատրությունն աշխատողից պետք է պահանջվի մինչեւ կարգապահական տույժի կիրառումը` սահմանելով այդ բացատրությունը տալու համար ողջամիտ ժամկետ (տես Էդգար Գրիգորյանն ընդդեմ «Ազադ Ֆայն Քեմիքլս» ՍՊԸ-ի թիվ ԵԱՔԴ/1066/02/11 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 26.12.2013 թվականի որոշումը): Նման կարգավորումը նպատակ է հետապնդում բացառելու կարգապահական տույժի կիրառման գործընթացում գործատուի գործողությունների միակողմանիությունը եւ ապահովելու աշխատողի՝ իր հարցի կապակցությամբ լսված լինելու իրավունքը։ Ընդ որում, գրավոր բացատրություն ներկայացնելու համար աշխատողին ողջամիտ ժամկետ տրամադրելու պահանջը նպատակ ունի աշխատողի համար ապահովելու բացատրություն ներկայացնելու իրական եւ լիարժեք հնարավորություն։
Մյուս կողմից, քննարկվող իրավանորմը տառացի եւ տրամաբանական (տրամաբանական փոխակերպման մեթոդ) կանոններով մեկնաբանելու դեպքում ստացվում է, որ մինչեւ կարգապահական տույժի կիրառումը գործատուն ցանկացած դեպքում պետք է աշխատողից պահանջի խախտման մասին գրավոր բացատրություն՝ դրա համար տրամադրելով ողջամիտ ժամկետ (տես Արմենակ Մարկոսյանն ընդդեմ «Հարավկովկասյան երկաթուղի» ՓԲԸ-ի թիվ ԵԴ/42766/02/19 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 23.02.2021 թվականի որոշումը):
Որոշումը՝ այստեղ:
ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆ
Իրավական հարցը. ԵԴ/22031/02/21 07.05.2024թ.
Սույն վճռաբեկ բողոքի քննության շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանը անդրադարձել է հայցադիմումն ստորագրելու իրավասություն չունեցող անձի կողմից այն ստորագրված լինելու հիմքով հայցն առանց քննության թողնելու առանձնահատկություններին։
Դիրքորոշումը. Մինչեւ 14.03.2024 թվականը գործած խմբագրությամբ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 180-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետի համաձայն՝ առաջին ատյանի դատարանը դատավարության ցանկացած փուլում հայցը կամ դիմումը թողնում է առանց քննության, եթե հայցադիմումը կամ դիմումն ստորագրել է այն ստորագրելու իրավունք չունեցող անձը, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ հայցադիմումը կամ դիմումն ստորագրելու իրավունք ունեցող անձը պնդում է հայցադիմումը կամ դիմումը։ Նշված դատավարական նորմերի համադրված վերլուծության արդյունքում Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ դատարան ներկայացվող հայցադիմումը (դիմումը) այն ստորագրելու իրավունք (լիազորություն) ունեցող անձի կողմից ստորագրված լինելը, ի թիվս այլնի, հայց հարուցելու (դատարան դիմելու) իրավունքի իրացման պայմաններից մեկն է, որը ենթակա է ստուգման դատարանի կողմից հայցադիմումի (դիմումի) ընդունելության հարցը լուծելիս։ Բոլոր այն դեպքերում, երբ ներկայացված հայցադիմումը (դիմումը) ստորագրված է ոչ թե անմիջականորեն հայցվորի, այլ որպես նրա ներկայացուցիչ հանդես եկած անձի կողմից, վերջինիս լիազորությունները պետք է ձեւակերպված լինեն օրենքով սահմանված պահանջների պահպանմամբ եւ հավաստվեն հայցադիմումին կից ներկայացված համապատասխան փաստաթղթերով (ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 49 56 հոդվածներ)։ Ընդ որում, դատարան դիմող անձի կողմից նշված պահանջի խախտումը դիտարկվում է որպես հայցադիմումը վերադարձնելու ձեւով «դատարանի մատչելիության» իրավունքի ողջամտորեն անհրաժեշտ եւ համաչափ սահմանափակման հիմք՝ նկատի ունենալով, որ հայցադիմումը (դիմումը) այն ստորագրելու իրավունք (լիազորություն) ենթադրաբար չունեցող անձի կողմից ստորագրված լինելու պայմաններում դրա ընդունելության հարցը լուծելու փուլում դատարանն օբյեկտիվորեն զրկված է այն անձի իրական կամահայտնությունը պարզելու հնարավորությունից, որի անունից ու որի իրավունքների կամ օրենքով պահպանվող շահերի պաշտպանության նպատակով ներկայացվել է տվյալ հայցադիմումը (դիմումը)։
Միեւնույն ժամանակ, հայցադիմումը (դիմումը) սխալմամբ վարույթ ընդունելու կամ այն դեպքերում, երբ հայցադիմումը (դիմումը) ստորագրելու իրավունքի (լիազորության) բացակայությունն օբյեկտիվորեն պարզվում է հայցադիմումը վարույթ ընդունելու մասին որոշում կայացնելուց հետո, դատավարական օրենսդրությունն առաջին ատյանի դատարանի վրա, անկախ վարույթի փուլից, դնում է «ի պաշտոնե» պարտականություն՝ գործին մասնակցող անձանց հետ քննարկելու հարուցված վարույթի իրավաչափությունը եւ հայցադիմումը (դիմումը) ստորագրելու իրավունք (լիազորություն) ունեցող անձի՝ տվյալ հայցը (դիմումը) դատական կարգով քննարկման առարկա դարձնելու իրական մտադրությունը պարզելուց հետո որոշելու տվյալ քաղաքացիական գործի քննությունը շարունակելու կամ այն օրենքով սահմանված կարգով դադարեցնելու հարցը։
Որոշումը՝ այստեղ:
Իրավական հարցը. ԵԴ/28877/02/20 07.05.2024թ.
Վճռաբեկ բողոքի քննության շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանը գործին մասնակցող անձանց հավասարության եւ մրցակցության սկզբունքների համատեքստում անդրադարձել է իրենց դատավարական իրավունքներից օգտվելու ու դատավարական պարտականությունները կատարելու բարեխղճության պայմանին:
Դիրքորոշումը. ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշմամբ արձանագրել է, որ դատաքննության մասնակիցներից յուրաքանչյուրն ինքը պետք է շահագրգռված լինի իր իրավունքների պաշտպանությամբ եւ ողջամիտ ժամկետում գործի քննությունն ավարտվելու հարցում ու չպետք է կատարի այնպիսի գործողություններ, որոնք կխոչընդոտեն գործի քննության բնականոն ընթացքը եւ կձգձգեն դատավարությունը: Հակառակ պարագայում կստացվի, որ կողմերից մեկը, ունենալով անսահմանափակ իրավունքներ, պաշտպանության գործող կառուցակարգը կօգտագործի ի վնաս մյուս կողմի` խախտելով վերջինիս իրավունքներն ու օրինական շահերը, ինչը կհակասի արդարադատության բուն էությանը եւ դատավարության նպատակին, քանի որ դատավարությունը կոչված է վերականգնելու եւ պաշտպանելու մարդու իրավունքները եւ օրինական շահերը (տե՛ս Սյունիքի մարզի Ագարակի քաղաքապետարանն ընդդեմ Ստյոպա Հովհաննիսյանի թիվ ՍԴ2/0196/02/13 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 30.04.2015 թվականի որոշումը): Վերոգրյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ վերաքննիչ բողոքում նշված, սակայն Դատարանում չհայտնած դիրքորոշումը ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 379-րդ հոդվածի 5-րդ մասի կիրառմամբ քննարկման առարկա չդարձնելով՝ Վերաքննիչ դատարանը դատավարական նորմի խախտում թույլ չի տվել, եւ այդ կապակցությամբ վճռաբեկ բողոքում նշված փաստարկները հիմնավորված չեն, քանի որ Գրետա Սարգսյանը ոչ թե զրկված է եղել Դատարանում իր դիրքորոշումը հայտնելու հնարավորությունից, այլ բարեխղճորեն չի օգտվել իր դատավարական իրավունքներից, որից բխող բացասական հետեւանքները պետք է կրի ինքը: Վճռաբեկ դատարանը վերոգրյալ եզրակացությանն է հանգել՝ հիմք ընդունելով նաեւ ողջամիտ ժամկետում դատական պաշտպանության, արդար դատաքննության եւ դատարանի մատչելիության իրավունքների պահպանման համատեքստում սույն գործով հայցվորի իրավունքների ու օրինական շահերի պաշտպանության անհրաժեշտությունը։
Որոշումը՝ այստեղ:
Իրավական հարցը. ԵԴ/19939/02/18 02.05/2024թ.
Վճռաբեկ դատարանն անդրադարձել է այն հարցին, թե արդյո՞ք Վերաքննիչ դատարանն իրավասու է կիրառել վճիռը բեկանելու եւ փոփոխելու իր լիազորությունն այն դեպքում, երբ Դատարանը թույլ է տվել ապացուցման բեռի բաշխման դատավարական կանոնների խախտում՝ վերահաստատելով նախկինում հայտնած դիրքորոշումը:
Դիրքորոշումը. Եթե կիրառելի իրավական նորմերի պահանջների համաձայն պատասխանողի վրա որոշակի ապացույց ներկայացնելու պարտականություն չի դրվել, ապա դա նշանակում է, որ ապացուցման բեռի բաշխումը կատարվել է դատավարական նորմերի պահանջների խախտմամբ, իսկ պատասխանողի վրա որոշակի փաստի վերաբերյալ ապացույց ներկայացնելու պարտականություն չդրվելու պարագայում այդ փաստի չապացուցման բացասական հետեւանքը եւս վերջինիս վրա դրվել չի կարող:
Ապացուցման պարտականության սխալ բաշխումը բերում է ապացուցման գործընթացի այնպիսի ձեւախեղման, որը, որպես կանոն, հանգեցնում է գործով ձեռք բերված ապացույցների սխալ գնահատման եւ գործի սխալ լուծման: Մասնավորապես, դատարանի կողմից թույլ տրված այնպիսի խախտումը, որի արդյունքում ապացույցը մի կողմից պահանջելու փոխարեն պահանջվում է հակառակ կողմից, հանգեցնում է չապացուցման բացասական հետեւանքի սխալ կիրառման, իսկ դա էլ իր հերթին, որպես կանոն, պայմանավորում է գործի սխալ լուծումը: ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշմամբ արձանագրել է, որ դատաքննության մասնակիցներից յուրաքանչյուրն ինքը պետք է շահագրգռված լինի իր իրավունքների պաշտպանությամբ եւ ողջամիտ ժամկետում գործի քննությունն ավարտվելու հարցում ու չպետք է կատարի այնպիսի գործողություններ, որոնք կխոչընդոտեն գործի քննության բնականոն ընթացքը եւ կձգձգեն դատավարությունը: Հակառակ պարագայում կստացվի, որ կողմերից մեկը, ունենալով անսահմանափակ իրավունքներ, պաշտպանության գործող կառուցակարգը կօգտագործի ի վնաս մյուս կողմի` խախտելով վերջինիս իրավունքներն ու օրինական շահերը, ինչը կհակասի արդարադատության բուն էությանը եւ դատավարության նպատակին, քանի որ դատավարությունը կոչված է վերականգնելու եւ պաշտպանելու մարդու իրավունքները եւ օրինական շահերը (տե՛ս Սյունիքի մարզի Ագարակի քաղաքապետարանն ընդդեմ Ստյոպա Հովհաննիսյանի թիվ ՍԴ2/0196/02/13 քաղաքացիական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 30.04.2015 թվականի որոշումը):
Որոշումը՝ այստեղ:
ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԳՈՐԾԵՐ
Իրավական հարցը. ՎԴ/4143/05/23, ՎԴ/4556/05/23, ՎԴ2/0250/05/23 10.05.2024թ.
Վճռաբեկ դատարանն անդրադարձել է դատախազության կողմից պետական (համայնքային) շահերի պաշտպանության հայցի հարուցման բացառիկ դեպքերի առանձնահատկություններին:
Դիրքորոշումը. Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ ՀՀ Սահմանադրության 176-րդ հոդվածը հստակ ընդգծում է այն, որ դատախազության կողմից պետական շահերի պաշտպանության համար հայց հարուցելու լիազորությունը գործում է միայն օրենքով նախատեսված բացառիկ դեպքերում: Նշվածը պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ առաջնային լիազորությունը այդ հարցում պատկանում է այն պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնին, որի իրավասությունների ոլորտում պետությանը պատճառվել է գույքային վնաս:
Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ դատախազությունը կարող է պետական (համայնքային) շահերի պաշտպանության հայց հարուցել այն դեպքերում, երբ համարում է, որ վարչական մարմնի վարչական ակտով, գործողությամբ կամ անգործությամբ խախտվել կամ անմիջականորեն կարող են խախտվել պետության (համայնքի) գույքային եւ ոչ գույքային շահերը: Այսինքն, յուրաքանչյուր դեպքում դատախազության կողմից պետական (համայնքային) շահերի պաշտպանության հայցի հարուցումը պետք է ուղղված լինի պետության (համայնքի) գույքային եւ ոչ գույքային շահերի պաշտպանությանը: Հաջորդիվ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ պետական (համայնքային) շահերի խախտման դեպքում դատախազությունն իրավասու է հայց հարուցելու ինչպես այն դեպքում, երբ նման լիազորություն վերապահված չէ որեւէ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի, այնպես էլ այն իրավիճակներում, երբ այն պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմինը, որին վերապահված է պետական (համայնքային) շահերի պաշտպանության հայց հարուցելու լիազորությունը, իրազեկ լինելով պետական (համայնքային) շահերի խախտման փաստի մասին, նման հայց ողջամիտ ժամկետում չի հարուցել: Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ առաջին դեպքում, դատախազը, համարելով, որ վարչական մարմնի վարչական ակտով, գործողությամբ կամ անգործությամբ խախտվել կամ անմիջականորեն կարող են խախտվել պետության (համայնքի) գույքային եւ ոչ գույքային շահերը, իսկ պետական (համայնքային) շահերի պաշտպանությանն առնչվող տվյալ հարցով հայց ներկայացնելը վերապահված չէ որեւէ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի, պետք է անմիջապես ձեռնամուխ լինի պետական (համայնքային) շահերի պաշտպանության հայցի հարուցմանը։ Այսինքն, այն դեպքերում, երբ պետական (համայնքային) շահերի խախտում է տեղի ունեցել այն հարցերով, որոնցով հայց ներկայացնելը օրենսդրությամբ վերապահված չէ որեւէ պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմնի, դատախազը ձեռք է բերում պետական (համայնքային) շահերի պաշտպանության հայց հարուցելու առաջնային իրավասություն:
Որոշումը այստեղ, այստեղ և այստեղ:
Իրավական հարցը. ՎԴ/6397/05/23, ՎԴ/6209/05/23 24.05.2024թ.
Արդյո՞ք ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածով սահմանված՝ վարչական ակտի կատարման կասեցման վերաբերյալ իրավակարգավորումները կիրառելի են հանրային ծառայողի իրավունքներին միջամտող անհատական իրավական ակտերի իրավաչափությունը վիճարկելու գործերով։
Դիրքորոշումը. Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ հանրային ծառայության անցնելու, այն իրականացնելու, ծառայությունից ազատելու գործընթացում հանրային ծառայողի վերաբերյալ ընդունվող անհատական իրավական ակտը չի հանդիսանում վարչական ակտ՝ առնվազն վարչական ակտին բնորոշ արտաքին ներգործության հանգամանքի բացակայությամբ պայմանավորված։ Մասնավորապես՝ նշված հարաբերություններում գործատուն աշխատողի նկատմամբ հանդես չի գալիս որպես վարչական մարմին, հետեւապես աշխատողի նկատմամբ չի իրականացնում վարչարարություն, որպիսի իրողությունից էլ օբյեկտիվորեն բխում է, որ հանրային ծառայությունից ազատելու կամ հանրային ծառայության ընդունելու, ինչպես նաեւ հանրային ծառայության իրականացման ընթացքում համապատասխան աշխատողի իրավունքների եւ պարտականությունների վերաբերյալ գործատուի ընդունած իրավական ակտերը չեն կարող որակվել վարչական ակտեր:
Այնուհանդերձ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը նախկինում կայացրած որոշումներով բազմիցս նշել է, որ դատավարական որեւէ առանձնահատկություն կամ ընթացակարգ չի կարող խոչընդոտել կամ կանխել դատական պաշտպանության սահմանադրական իրավունքի լիարժեք եւ արդյունավետ իրացման հնարավորությունը, ուստի հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 10-րդ հոդվածին համապատասխան՝ հանրային կամ այլընտրանքային ծառայության անցնելու, այն իրականացնելու, ծառայությունից ազատելու հետ կապված վեճերն ընդդատյա են վարչական դատարանին, իսկ վարչական դատարանին ընդդատյա բոլոր գործերի քննությունն իրականացվում է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքով սահմանված հայցատեսակների շրջանակներում՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ հանրային ծառայողի վերաբերյալ միջամտող անհատական իրավական ակտի իրավաչափության վերաբերյալ վեճը քննության է ենթակա այն հայցատեսակի շրջանակներում, որի միջոցով առավել արդյունավետությամբ կապահովվի հանրային ծառայողի իրավունքների դատական պաշտպանությունը եւ իրավունքի վերականգնումը, կիրացվի դատական պաշտպանության դիմելու իրավական նպատակը: Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ հանրային ծառայողի դատական պաշտպանության դիմելու իրավական նպատակն իրավունքներին միջամտող անհատական իրավական ակտը վերացնելն է, հետեւապես հանրային ծառայողի իրավունքներին միջամտող անհատական իրավական ակտը վերացնելու հայցապահանջի հիման վրա հարուցված գործերի քննության նկատմամբ առավել համահունչ է վիճարկման հայցի իրավակարգավորումների կիրառումը, իսկ նշված գործերով վարչադատավարական վերահսկողությունը՝ վիճարկման հայցին առնչվող դատավարական բոլոր իրավակարգավորումների կիրառմամբ, պետք է իրականացվի վիճարկման հայցի շրջանակներում՝ անկախ այդ իրավական ակտերի՝ վարչական ակտ չհանդիսանալու հանգամանքից:
Ամփոփելով վերոգրյալը՝ Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ իրավակիրառ պրակտիկան պետք է զարգանա այն ուղղությամբ, որ անձի համար դատական պաշտպանության իրավունքի եւ դրա իրացման համար անհրաժեշտ դատավարական ընթացակարգերի կիրառման արդյունավետությունն ապահովելու նպատակով հանրային ծառայողի իրավունքներին միջամտող անհատական իրավական ակտերի իրավաչափությունը վիճարկելու գործերով պետք է կիրառվեն վիճարկման հայցատեսակին առնչվող դատավարական բոլոր կանոնները, այդ թվում՝ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածով սահմանված՝ վարչական ակտի կատարման կասեցման ինստիտուտի կարգավորումները։
Իրավական հարցը. ՎԴ/4746/05/23, ՎԴ/0444/05/22 24.05.2024թ.
Սույն վճռաբեկ բողոքի քննության շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանն անդրադարձել է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 80-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետի հիմքով հայցադիմումի ընդունումը մերժելու մասին որոշման բողոքարկման առանձնահատկություններին։
Դիրքորոշումը. ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 136-րդ հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն՝«Սույն հոդվածի 1-ին մասի 1-3-րդ կետերով նախատեսված հիմքերով վերաքննիչ բողոքը վերադարձնելուց հետո բողոքում առկա սխալները վերացնելու եւ բողոքը վերադարձնելու մասին որոշումն ստանալուց հետո` գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի դեմ բերված բողոքով տասնհինգօրյա ժամկետում, իսկ միջանկյալ դատական ակտի դեմ բերված բողոքով եռօրյա ժամկետում կրկին բերելու դեպքում բողոքը համարվում է վերաքննիչ դատարանում ընդունված սկզբնական ներկայացման օրը (…)»։
Նշված նորմի բովանդակությունից բխում է, որ վերաքննիչ բողոքը վերադարձնելուց հետո օրենքով սահմանված ժամկետում կրկին ներկայացված վերաքննիչ բողոքի ընդունելիության հարցը քննարկելիս, մասնավորապես, վերաքննիչ բողոքն օրենքով սահմանված ժամկետում ներկայացված լինելու հանգամանքին գնահատական տալիս ելակետ պետք է ընդունվի տվյալ վերաքննիչ բողոքի սկզբնական ներկայացման օրը։ Ըստ այդմ՝ հաշվի առնելով, որ Օրենսգրքի 80-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետի հիմքով հայցադիմումը վերադարձնելու դեպքում բաց թողնված ժամկետը վերականգնելու միջնորդությունը մերժելու մասին որոշումը ու հայցադիմումի ընդունումը մերժելու մասին որոշումը կազմում են անխզելի ամբողջական միասնություն՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ այդ հիմքով հայցադիմումի ընդունումը մերժելու մասին որոշման դեմ վերաքննիչ բողոք ներկայացվելու դեպքում Օրենսգրքի 136-րդ հոդվածի 5-րդ մասի վերը նշված կարգավորումը վերաբերում է եւ բաց թողնված ժամկետը վերականգնելու միջնորդությունը մերժելու մասին որոշմանը, եւ հայցադիմումի ընդունումը մերժելու մասին որոշմանը՝ անկախ նրանից վերաքննիչ բողոքի պահանջն սկզբնապես արտացոլել է բողոքարկվող որոշման ամբողջական անվանումը, թե՝ ոչ։ Այն դեպքում, երբ սկզբնապես ներկայացված վերաքննիչ բողոքը բովանդակել է բաց թողնված ժամկետը վերականգնելու միջնորդությունը մերժելու որոշման ենթադրյալ ոչ իրավաչափության վերաբերյալ փաստարկներ ու հիմնավորումներ, ապա պահանջի հստակեցման նպատակով վերադարձված վերաքննիչ բողոքը կրկին ներկայացվելու դեպքում բաց թողնված ժամկետը վերականգնելու միջնորդությունը մերժելու մասին որոշման մասով եւս վերաքննիչ բողոքը սահմանված ժամկետում ներկայացված լինելու հանգամանքին գնահատական տալիս ելակետ պետք է ընդունվի տվյալ վերաքննիչ բողոքի սկզբնական ներկայացման օրը, քանզի այս դեպքում ոչ թե ներկայացվում է նոր պահանջ, այլ հստակեցման անհրաժեշտություն ունեցող պահանջի բովանդակությունը համապատասխանեցվում է վերաքննիչ բողոքի բովանդակությանը, դրանում վկայակոչված խախտումներին եւ վերջիններիս հիմնավորումներին։
Իրավական հարցը. ՎԴ/2961/05/20 29.05.2024թ.
Սույն վճռաբեկ բողոքի քննության շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ հետեւյալ իրավական հարցադրմանը.
Արդյո՞ք վարկային պարտավորությունների ապահովման համար վարկառու չհանդիսացող գրավատուի կողմից գրավադրված գույքը սնանկության վարույթի շրջանակներում հարկ վճարող կազմակերպությանն օտարվելու դեպքում, այդ կազմակերպությունը, որպես հարկային գործակալ, կրում է եկամտային հարկ վճարելու պարտավորություն:
Դիրքորոշումը. «Օտարում» եզրույթի բովանդակությունը բացահայտված է ՀՀ հարկային օրենսգրքի 4-րդ հոդվածի 1-ին մասի 54-րդ կետում։ Ըստ «օտարում» եզրույթի սահմանման՝ օտարումը մեկ անձից մեկ այլ անձի ապրանքի եւ (կամ) աշխատանքի կատարման արդյունքի նկատմամբ սեփականության իրավունքի փոխանցումը կամ ծառայության մատուցումն է` որեւէ ձեւով կատարվող հատուցմամբ (այդ թվում՝ մասնակի) կամ անհատույց։ Հիմք ընդունելով վերը նշված իրավակարգավորումները, եւ մասնավորապես, ՀՀ հարկային օրենսգրքի 147-րդ հոդվածի 1-ին մասի 16-րդ կետի, ինչպես նաեւ ,օտարումե եզրույթի բովանդակությունը՝ վերն առանձնացված իրավական հարցադրման առնչությամբ Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ ներքոհիշյալ հարցերի պարզաբանմանը?
– չկատարված վարկային պարտավորությունների դիմաց վարկառու չհանդիսացող գրավատուի գույքի վրա արտադատական կարգով բռնագանձում տարածելու դեպքում արդյո՞ք տեղի է ունենում գրավատուի գույքի օտարում,
– չկատարված վարկային պարտավորությունների դիմաց վարկառու չհանդիսացող գրավատուի գույքի վրա արտադատական կարգով բռնագանձման արդյունքով վարկառու չհանդիսացող գրավատուն ստանում է արդյո՞ք եկամուտ եւ ի՞նչ տեսքով։Սեփականության իրավունքով իրեն պատկանող՝ Օրենսգրքի կիրառության իմաստով, եկամտային հարկով հարկվող օբյեկտի գրավադրմամբ իր կամ այլ անձի պարտավորությունների կատարումը երաշխավորելով՝ գույքի սեփականատեր ֆիզիկական անձը կրում է բացառապես այդ գույքի նկատմամբ սեփականության իրավունքը կորցնելու ռիսկը, ինչը չի կարող մեկնաբանվել այնպես, որ նշված ռիսկով պայմանավորված բացասական իրավաբանական հետեւանքների առաջացումը ենթադրում է նաեւ եկամտային հարկի վճարման պարտավորության ձեւավորում:
Չկատարված վարկային պարտավորությունների դիմաց վարկառու չհանդիսացող գրավատուի գույքի վրա սնանկության վարույթի շրջանակներում արտադատական կարգով բռնագանձում տարածելու, մասնավորապես՝ աճուրդով իրացնելու դեպքում տեղի է ունենում գրավատուի գույքի օտարում, որի արդյունքում, սակայն, վարկառու չհանդիսացող գրավատուն որեւէ տեսքով եկամուտ չի ստանում, նա չի ստանում որեւէ հանդիպական կատարում, տեղի չի ունենում նրա պարտավորությունների նվազում։ Այսինքն՝ այն պարագայում, երբ վարկառուն եւ գրավատուն չեն նույնանում, ստացվում է, որ գրավի առարկայի օտարումից հատուցումը ստանում է վարկառուն, իսկ գրավատուն այս մասով որեւէ հատուցում չի ստանում։
Որոշումը՝ այստեղ:
«Առավոտ» օրաթերթ
24.07.2024
