Գրող Դմիտրի Բիկովը պատմում է, որ խորհրդային կարգերի ժամանակ հարցրել է իր այլախոհ գործընկերներից մեկին՝ «Ինչո՞ւ ես գրում, միեւնույն է՝ չես կարողանա հրապարակել ու վաղ թե ուշ հայտնվելու ես բանտում»: Պատասխանը հետեւյալն էր. «Գրում եմ, որպեսզի ամեն առավոտ սափրվելիս ու հայելու մեջ նայելիս չամաչեմ»:
Հրաշալի պատասխան է. բարեբախտաբար, միշտ եղել են մարդիկ, մարդկանց խմբեր, որոնք դիմադրել են բոլոր տեսակի ճնշող հանգամանքներին, նաեւ հեղձուկ մթնոլորտին, որը նրանց շրջապատում էր: (Ի դեպ, կարծում եմ, որ երբեք չի եղել կատարելապես «բարենպաստ» մթնոլորտ՝ դիմակայող անհատների համար, քանի որ մշտապես ու ամենուր կա կոնֆորմիստական մեծամասնություն, որի համար այդ անհատները խորթ են):
Մեկ այլ օրինակ ոչ վաղ անցյալից: Երբ ակադեմիկոս Անդրեյ Սախարովը (մոտավորապես 1960-ականների կեսերից) սկսեց առաջ քաշել Խորհրդային Միությունը բարեփոխելու գաղափարները, պետությունը դրան կոշտ արձագանքեց եւ, ի վերջո, զրկեց նրան Սոցիալիստական աշխատանքի եռակի հերոսի, Լենինյան եւ Ստալինյան մրցանակների դափնեկրի կոչումներից ու աքսորեց Գորկի քաղաք:
Բայց նա շարունակում էր ակադեմիկոս մնալ: Ինչո՞ւ: Որովհետեւ նրան այդ կոչումից կարող էր զրկել միայն Ակադեմիան, իսկ այնտեղ կային ակադեմիկոսներ, որոնք, թեեւ այլախոհ չէին, բայց նման որոշմանը հաստատ դեմ կքվեարկեին: Դարձյալ դիմադրության շատ լավ օրինակ:
Կարդացեք նաև
Այժմ մենք ապրում ենք շատ ավելի «հումանիստական» ժամանակներում: Բանտը, մասնավորապես, սպառնում է շատ քչերին, սեփական մտքերն արտահայտելու հարթակները բոլոր դեպքերում գոյություն ունեն:
Այժմ ճնշման հիմնական գործիքը (նաեւ Հայաստանում) ոչ այնքան պետությունն է, որքան հասարակական կարծիքը, որին դիմադրելը ինչ-որ իմաստով ավելի բարդ է: Դեռեւս անցած դարի վերջերում գերմանացի փիլիսոփա Գյունտեր Ռորմոզերը նշում էր. «Մարդը կարիք ունի պաշտպանված լինելու ոչ միայն պետությունից, որը կարող է խախտել նրա իրավունքները, այլեւ հասարակությունից ու կազմակերպված հասարակական ուժերից… Եթե մարդիկ հանձնվեն հասարակության կամքին՝ նրանք կորած են»:
Երբ պետությունը քո դեմ քաղաքական հետապնդում է սկսում, դու, գոնե տեսականորեն կարող ես բողոքել միջազգային կառույցներին: Թե ինչ արդյունավետությամբ՝ այլ հարց է: Եթե դու դառնում ես «հեյթերների» ոհմակի թիրախ (իսկ այդ ոհմակը հաճախ դարձյալ ուղղորդվում է իշխանության կողմից), ապա բողոքելու որեւէ ատյան գոյություն չունի:
Մնում է դիմադրել, եւ դա հաճախ նույնպիսի տոկունություն է պահանջում, որը դրսեւորում էին խորհրդային շրջանի այլախոհները: Եվ նորից, ինչպես եւ այն ժամանակ, պետք է մտածող մարդկանց համերաշխությունը՝ անկախ քաղաքական հայացքներից:
Արամ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
Հասարակական կարծիքին հակադրուիլը, ինծի համար՝ հաճոյք է, սփոփանքի եւ գոհունակութեան պատճառ է, երբ որ համոզուած եմ որ ճիշդ բանն եմ ասում կամ անում:
Մ. Հայդուկ Շամլեան