Հարութ Սասունյան
Միայն Հայաստանում կարող է երկրի ղեկավարը ելույթ ունենալ Սահմանադրության տարելիցի կապակցությամբ՝ քննադատելով Սահմանադրությունը․․․ Սա նման է նրան, որ երկրի ղեկավարն Անկախության օրը քննադատի իր երկրի անկախությունը:
Ավելի տեղին կլիներ, եթե վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը վեց տարի առաջ հայտարարեր, որ ցանկանում է փոխել Սահմանադրության որոշ մասերը: Բազմաթիվ երկրներ փոփոխություններ են կատարել իրենց սահմանադրությունների մեջ՝ իրենց հասարակություններում տեղի ունեցող փոփոխություններին համահունչ։ Հայաստանի Սահմանադրությունն առաջին անգամ ընդունվել է 1995 թվականի հուլիսի 5-ին, փոփոխվել է 2005 թվականի նոյեմբերի 27-ին, այնուհետև՝ կրկին փոփոխվել 2015 թվականի դեկտեմբերի 6-ին։ Բոլոր երեք տարբերակները հաստատվել են հանրաքվեի միջոցով:
Կարդացեք նաև
Փաշինյանը, նախքան վարչապետ դառնալը, բազմիցս քննադատել է Հայաստանի Սահմանադրությունը: Այնուամենայնիվ, իշխանության գալուց անմիջապես հետո նա մտափոխվեց և ասաց. «Եկեք աշխատենք մեր ունեցած Սահմանադրությամբ: Մենք չենք կարող այն ամեն օր փոխել»: Մտափոխության պատճառը այն էր, որ նա շատ գոհ էր գործող Սահմանադրությունից՝ հաշվի առնելով, որ խորհրդարանական կառավարման համակարգը վարչապետին տալիս է գրեթե անսահմանափակ լիազորություններ:
Սակայն, երբ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը պահանջեց, որ Հայաստանը փոխի իր Սահմանադրությունը, Փաշինյանն անմիջապես համաձայնեց՝ այդպիսով անձնատուր լինելով Հայաստանի թշնամու հրամաններին։ Ալիևը հատկապես պահանջեց, որ Հայաստանն իր Սահմանադրության նախաբանից հանի Անկախության հռչակագրի հղումը, որտեղ հիշատակվում են Արցախն ու Հայոց ցեղասպանությունը։ Ալիևն ասաց, որ դա իր նախապայմանն է Հայաստանի հետ խաղաղության պայմանագրի կնքման համար, ինչի մասին Փաշինյանը տարիներ շարունակ աղաչում է Ադրբեջանին։ Փաստորեն, Փաշինյանը կրկնեց Ալիևի հայտարարությունը, որ անհնար է խաղաղություն հաստատել Ադրբեջանի հետ, քանի դեռ Սահմանադրության նախաբանում ներառված է այն հղումը, որն Ալիևը մերժել է:
Իրավիճակն ավելի բարդացնելով, բոլոր հարցերի շուրջ իր մշտական հակադրություններին համահունչ, Փաշինյանն սկզբում ասաց, որ համաձայն չէ այդ հղումը Սահմանադրությունից հանելու Ալիևի պահանջին։ Նա պատճառաբանեց, որ խաղաղության պայմանագրի դրույթները գերակա են լինելու բոլոր ներպետական օրենքների կամ նույնիսկ երկու երկրների Սահմանադրությունների նկատմամբ։
Ավելին, Հայաստանի արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանը նույնպես վճռականորեն մերժեց Սահմանադրությունը փոխելու Ալիևի պահանջը՝ հայտարարելով, որ նման պահանջը կհամարվի միջամտություն երկրի ներքին գործերին։ Կարծես թե վարչապետի և արտգործնախարարի նման վճռական մերժումներից հետո այս թեման կարելի էր համարել փակված։
Սակայն՝ ոչ Փաշինյանի դեպքում: Վերջերս նա հրամանագիր ստորագրեց հանձնաժողով ձևավորելու մասին, որը կնախապատրաստի միանգամայն նոր Սահմանադրություն, ոչ թե պարզապես կփոփոխի այն: Այդպիսով, նա չեղյալ հայտարարեց խորհրդարանի գործող հանձնաժողովի՝ Սահմանադրության բարեփոխման ուղղությամբ շուրջ երկու տարի շարունակվող ջանքերը։ Փաշինյանի ստեղծած մյուս խնդիրն այն է, որ նոր Սահմանադրություն մշակելու համար նա հանձնաժողովին վերջնաժամկետ է տվել մինչև 2026 թվականի վերջը, ինչը նշանակում է, որ Ալիևը Հայաստանի հետ խաղաղության պայմանագիր չի ստորագրի դեռևս երկուսուկես տարի։
Հուլիսի 5-ին Սահմանադրության օրվա կապակցությամբ իր ելույթում Փաշինյանը երկար քննադատեց գործող Սահմանադրությունը՝ ասելով․ «Քաղաքացին համարում է, որ իշխող վերնախավն է այդ տեքստը ստեղծել, հայտարարել դրա ընդունման մասին և, ըստ էության, ներդրել այն Հայաստանում»: Նա հավելեց՝ «Իսկ բուն [նոր] Սահմանադրության տեքստում ժողովուրդն արտահայտում է իր պատկերացումը, թե ինչպիսին է պատկերացնում այդ պետությունը, նրա կառավարումը, ինչպիսին պետք է լինի այն ընդհանուր առմամբ և ինչ նախագիծ կյանքի կոչելու վրա ենք աշխատելու բոլորով»: Այսպիսով, նա կեղծորեն ակնարկեց, որ, ի տարբերություն գործող Սահմանադրության, նոր Սահմանադրության տեքստը պատրաստվելու է երկրի քաղաքացիների կողմից: Ցավոք, նոր Սահմանադրությունը, ամենայն հավանականությամբ, կմշակեն Փաշինյանի մի խումբ կուսակիցները, որոնք ունակություններ չունեն իրավագիտության ոլորտում: Քաղաքացիների ցանկություններն արտահայտելու փոխարեն, այն արտացոլելու է իշխող վարչախմբի քաղաքական օրակարգը: Փաշինյանն ու իր շրջապատը հուսով են, որ նոր Սահմանադրություն պատրաստելով՝ կկարողանան խուսափել գործող Սահմանադրությամբ իրենց բազմաթիվ խախտումների համար նախատեսված մեղադրանքներից։
Ի կատարումն Հայաստանի Սահմանադրությունը փոխելու նախագահ Ալիևի պահանջի՝ Փաշինյանը չկարողացավ բարձրացնել Հայաստանի առարկություններն Ադրբեջանի Սահմանադրության որոշ մասերի վերաբերյալ: Ինչո՞ւ Փաշինյանը չի պահանջում, որ Հայաստանի Սահմանադրությունը փոխելու դիմաց Ալիևը փոխի Ադրբեջանի Սահմանադրությունը: Փաշինյանի դեպքում ամեն ինչ միշտ միակողմանի է: Երբ Ալիևը տարածքներ է պահանջում Հայաստանից, ինչո՞ւ Փաշինյանը չի պահանջում Ադրբեջանի վերահսկողության տակ գտնվող հայկական տարածքները: Երբ Ալիևը պահանջում է, որ Հայաստանն Ադրբեջանին միջանցք տա Հայաստանի տարածքով, ինչո՞ւ Փաշինյանը չի պահանջում, որ Ադրբեջանը նման միջանցք տա Հայաստանին՝ Ադրբեջանի տարածքով: Երբ սկսում ես հանձնվել բռնակալի պահանջներին, ապա անվերջ կլինեն այլ պահանջներ: Ալիևը երբեք չի բավարարվի Հայաստանի զիջումներով: Ընդհակառակը, նա կքաջալերվի՝ պահանջելով ավելի շատ զիջումներ, մինչև Հայաստանից ոչինչ չի մնա:
Ի վերջո, Փաշինյանը չասաց, թե ինչ կլինի, եթե և երբ Հայաստանի քաղաքացիները հանրաքվեի միջոցով մերժեն նոր Սահմանադրությունը: Արդյոք Փաշինյանը կկիրառի՞ վախեցնելու իր նախասիրած մարտավարությունը՝ նախազգուշացնելով, որ եթե ժողովուրդը հավանություն չտա Սահմանադրությանը, Ալիևը նոր պատերազմ կսկսի Հայաստանի դեմ:
Ալիևի պահանջով Փաշինյանի կողմից Սահմանադրության փոփոխության հեռանկարն ավելացնում է ևս մեկ կարևոր պատճառ, թե ինչու հայ ժողովուրդը պետք է ամեն ինչ անի նրանից հնարավորինս շուտ ազատվելու համար: Հայաստանը նոր Սահմանադրության կարիք չունի. Հայաստանը նոր, ձեռնհաս ղեկավարի կարիք ունի:
Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի
