Սակայն աշխարհի բնակչության 80%-ի համար աճն ավելի դանդաղ կլինի, քան ՔՈՎԻԴ-ին նախորդող տասնամյակում
ՎԱՇԻՆԳՏՈՆ, Հունիս 11, 2024— Ըստ Համաշխարհային բանկի վերջին «Գլոբալ տնտեսական զարգացումներ» զեկույցի, ակնկալվում է, որ համաշխարհային տնտեսությունը կկայունանա 2024 թվականին՝ առաջին անգամ վերջին երեք տարում։ Սակայն համաձայն վերջին պատմական չափանիշների, կայունացումը թույլ մակարդակի վրա է։
Կանխատեսվում է, որ 2024 թվականին համաշխարհային աճը կպահպանվի 2,6 տոկոսի մակարդակում, նախքան 2025-26 թվականներին հասնելով միջինը 2,7 տոկոսի: Սա զգալիորեն ցածր է ՔՈՎԻԴ-19-ին նախորդող տասնամյակի միջին 3,1%-ից: Կանխատեսումը ենթադրում է, որ 2024–2026 թվականների ընթացքում երկրները, որոնք միասին կազմում են աշխարհի բնակչության և համաշխարհային ՀՆԱ-ի ավելի քան 80%-ը, ավելի դանդաղ տեմպերով կշարունակեն աճել, քան ՔՈՎԻԴ-19-ին նախորդող տասնամյակում։
Ընդհանուր առմամբ, կանխատեսվում է, որ զարգացող տնտեսությունները 2024-25 թվականներին միջինում կաճեն 4 տոկոսով, ինչը մի փոքր ավելի դանդաղ է, քան 2023 թվականին: Ակնկալվում է, որ ցածր եկամուտ ունեցող երկրների աճը 2024 թվականին կաճի մինչև 5 տոկոս, 2023 թվականի 3,8 տոկոսից: Այնուամենայնիվ, 2024 թվականի տնտեսական աճի կանխատեսումները արտացոլում են հունվարից սկսած յուրաքանչյուր չորս ցածր եկամուտ ունեցող երկրների վարկանիշների անկումը։ Զարգացած երկրներում 2024 թվականին աճը կմնա կայուն՝ 1,5 տոկոս, մինչ 2025 թվականին կբարձրանա՝ հասնելով 1,7 տոկոսի:
Կարդացեք նաև
«Համավարակի, հակամարտությունների, գնաճի և դրամական քաղաքականության խստացման ցնցումներից չորս տարի անց համաշխարհային տնտեսական աճը կարծես կայունանում է», – ասում է Համաշխարհային բանկի խմբի գլխավոր տնտեսագետ և ավագ փոխնախագահ Ինդերմիտ Գիլը: «Սակայն աճն ավելի ցածր մակարդակի վրա է, քան մինչև 2020 թվականը։ Աշխարհի ամենաաղքատ տնտեսությունների հեռանկարներն էլ ավելի մտահոգիչ են: Նրանք կանգնած են պարտքի սպասարկման մտահոգիչ մակարդակի, առևտրի սահմանափակ հնարավորությունների և կլիմայական ծախսատար երևույթների առջև: Զարգացող տնտեսությունները պետք է ուղիներ գտնեն մասնավոր ներդրումները խրախուսելու, պետական պարտքը նվազեցնելու և կրթությունը, առողջապահությունը և հիմնական ենթակառուցվածքները բարելավելու համար: Նրանցից ամենաաղքատները, հատկապես այն 75 երկրները, որոնք իրավասու են Միջազգային զարգացման ասոցիացիայի արտոնյալ օգնության համար, չեն կարողանա դա անել առանց միջազգային աջակցության»:
Ակնկալվում է, որ այս տարի յուրաքանչյուր չորրորդ զարգացող տնտեսությունից մեկն ավելի աղքատ կմնա, քան 2019-ի համավարակի նախօրեին էր: Այս համամասնությունը երկու անգամ ավելի բարձր է խոցելի և հակամարտությունից տուժած երկրների համար։ Ավելին, զարգացող և զարգացած երկրների միջև եկամուտների տարբերությունը կաճի 2020-2024 թվականներին զարգացող երկրների գրեթե կեսի համար՝ ամենաբարձր մակարդակը 1990-ականներից ի վեր: Այս երկրներում մեկ շնչին բաժին ընկնող եկամուտը, որը կենսամակարդակի կարևոր ցուցանիշ է, ակնկալվում է, որ մինչև 2026 թվականը կաճի միջինը 3,0 տոկոսով, ինչը զգալիորեն ցածր է ՔՈՎԻԴ-19-ին նախորդող տասնամյակի միջին 3,8 տոկոսից:
Ակնկալվում է, որ 2024 թվականին համաշխարհային գնաճը կնվազի մինչև 3,5 տոկոս, իսկ 2025 թվականին՝ 2,9 տոկոսով, սակայն անկման տեմպերն ավելի դանդաղ կլինեն, քան կանխատեսվում էր ընդամենը վեց ամիս առաջ։ Արդյունքում՝ շատ կենտրոնական բանկեր զգույշ կլինեն տոկոսադրույքների նվազեցման հարցում: Համաշխարհային տոկոսադրույքները, ամենայն հավանականությամբ, կմնան բարձր վերջին տասնամյակների ստանդարտներով՝ միջինը կազմելով շուրջ 4 տոկոս 2025-26 թվականներին՝ մոտավորապես կրկնապատկելով 2000-2019 թվականների միջին ցուցանիշը:
«Չնայած պարենի և էներգակիրների գներն ամբողջ աշխարհում նվազել են, հիմնական գնաճը մնում է համեմատաբար բարձր և կարող է մնալ այդպիսին», – ասում է Համաշխարհային բանկի գլխավոր տնտեսագետի տեղակալ և հեռանկարային խմբի տնօրեն Այհան Կոսեն: «Սա կարող է դրդել խոշոր և զարգացած տնտեսությունների կենտրոնական բանկերին հետաձգել տոկոսադրույքների կրճատումը: «Ավելի բարձր և երկար պայմանները» կնշանակեն համաշխարհային ֆինանսական պայմանների խստացում և զարգացող տնտեսություններում շատ ավելի թույլ աճ»:
«Գլոբալ տնտեսական զարգացումներ» լույս տեսած զեկույցը ներառում է նաև ոլորտային կարևորություն ունեցող երկու վերլուծական գլուխներ: Առաջինը նկարագրում է, թե ինչպես կարող են պետական ներդրումներն օգտագործվել մասնավոր ներդրումներն արագացնելու և տնտեսական աճը խթանելու համար: Հետազոտությունը ցույց է տալիս, որ զարգացող երկրներում պետական ներդրումների աճը կրկնակի կրճատվել է համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամից հետո՝ վերջին տասնամյակի ընթացքում իջնելով միջինը 5 տոկոսի: Այնուամենայնիվ, պետական ներդրումները կարող են հզոր քաղաքական լծակ լինել։ Բավարար հարկաբյուջետային տարածք և արդյունավետ պետական ծախսերի պրակտիկա ունեցող զարգացող երկրների համար պետական ներդրումների ավելացումը ՀՆԱ-ի 1 տոկոսով կարող է միջնաժամկետ կտրվածքով արտադրանքի մակարդակը բարձրացնել մինչև 1,6 տոկոսով:
Երկրորդ վերլուծական գլուխը ուսումնասիրում է, թե ինչու են փոքր պետությունները, որոնք ունեն մոտ 1,5 միլիոն բնակչություն կամ ավելի քիչ, տառապում խրոնիկ ֆինանսական դժվարություններից: 35 զարգացող երկրներից երկու հինգերորդը, որոնք փոքր պետություններ են, գտնվում են պարտքային ճգնաժամի բարձր ռիսկի տակ կամ արդեն պարտքային ճգնաժամի մեջ են: Սա մոտավորապես երկու անգամ ավելի է, քան մյուս զարգացող երկրներում։ Փոքր պետությունների ֆինանսական խնդիրները լուծելու համար անհրաժեշտ են համալիր բարեփոխումներ։ Եկամուտները կարող են գոյանալ ավելի կայուն և ապահով հարկային բազայի միջոցով: Ծախսերի արդյունավետությունը կարող է բարելավվել հատկապես առողջապահության, կրթության և ենթակառուցվածքների ոլորտներում: Ավելի հաճախ տեղի ունեցող բնական աղետների և այլ ցնցումների կառավարման համար կարող են ընդունվել հարկաբյուջետային շրջանակներ։ Նպատակային և համակարգված գլոբալ քաղաքականությունները կարող են նաև այս երկրներին օգնել ավելի կայուն հարկաբյուջետային ուղու վրա կանգնելու հարցում:
Համաշխարհային բանկի Հայաստանի գրասենյակ
