Ադրբեջանը վարում է իր մոտ պահվող հայերին արտաքին աշխարհից մեկուսացնելու քաղաքականություն։ Դրա մասին NEWS.am-ի թղթակցի հետ զրույցում ասել է Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում ռազմագերիների ներկայացուցիչ, Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնի նախագահ Սիրանուշ Սահակյանը։
Իրավապաշտպանը նշել է, որ այդ առումով միջազգային կազմակերպությունների ներկայությունն արգելվել է, նրանց զրկել են հայերին այցելելու, իրավիճակը արձանագրելու և միջազգային հանրությանը զեկուցելու հնարավորությունից: «Այս քաղաքականությունն առավել խիստ է տարվում Արցախի նախկին պաշտոնյաների, նրանց թվում՝ Ռուբեն Վարդանյանի նկատմամբ։ Անհանգստացնում է, որ Վարդանյանն իր իրավունքն իրացրել է հացադուլի միջոցով, որն, իբրև կանոն, օրինազանցության հետևանք է։ Հացադուլը գործիք է, որով, գրավելով տեղական իշխանությունների կամ միջազգային հանրության ուշադրությունը, կարելի է փորձել հասնել խնդիրների լուծմանը»,- հավելել է Սահակյանը։
Նա նշել է, որ այս իրավունքի իրացման շրջանակում ԿԽՄԿ ներկայացուցիչների մուտքը սահմանափակ է, իսկ դա նշանակում է, որ նրա առողջական վիճակի և այլ կարևոր հանգամանքների մասին տեղեկությունները թաքցվում են։
«Այդ առումով գործ ունենք միջազգային իրավունքի և մարդասիրական իրավունքի սկզբունքներից չբխող ռիսկերի հետ։ Այս մարդկանց տրվել է ձերբակալվածի ներպետական կարգավիճակ, նրանք պետք է պաշտպանված լինեն միջազգային նորմերով, պետք է ապահովվի շփումն արտաքին աշխարհի հետ, ներառյալ՝ հանդիպումներ, շփում ընտանիքի անդամների, ինչպես նաև տեղացի և օտարերկրյա փաստաբանների հետ»,- նշել է Սահակյանը։
Կարդացեք նաև
Իրավապաշտպանն ընդգծել է, որ, հաշվի առնելով հայ-ադրբեջանական հարաբերությունները, նշված անձինք զրկված են հյուպատոսական այցերի իրավունքից։
«Երբ օտարերկրացիները անազատության մեջ են, հյուպատոսական ծառայությունների միջոցով միաժամանակ այցելություններ են կազմակերպվում՝ խոշտանգումները կանխելու և այդ անձանց իրավունքները պաշտպանելու նպատակով։ Հայաստանը պետք է զբաղվի այս հարցով նույնիսկ այն պայմաններում, երբ անմիջականորեն Հայաստանի կողմից այդ իրավունքի իրացումն անհնար է։
Դա կարող է պատվիրակվել երրորդ երկրի: Կան բարեկամական դիրքեր ունեցող երկրներ, որոնք պետք է պատասխանատվություն ստանձնեն ու ամեն գնով այցելեն այնտեղ պահվող հայերին։ Այս փուլում առանձնապես կարևոր են այցելությունները Ռուբեն Վարդանյանին»,- պարզաբանել է Սահակյանը։
Նրա գնահատմամբ՝ պետությունը Ադրբեջանում պահվող հայերին վերադարձնելու համար որոշակի ջանքեր է գործադրում։
«Իմ հիմնական մտահոգությունն այն էր, որ այդ խնդիրների քաղաքական լուծումը, ինչն անխուսափելի էր, առնչվում էր միջպետական բնույթի խնդիրների լուծման հետ։ Մարդասիրական բնույթի հարցերի նկատմամբ ինքնավար մոտեցում չի դրսևորվել, մինչդեռ մարդասիրական բնույթի հարցերը պետք է ավելի հեշտ լուծվեն, քան սահմաններին և տարածքային ամբողջականությանը վերաբերող քաղաքական նշանակության հարցերը։
Գլոբալ խնդիրների լուծումով էլ հենց պետք է պայմանավորվի այնտեղ պահվող հայերի հումանիտար խնդիրների լուծումը։ Մենք սա անընդունելի ենք համարում»,- նշել է իրավապաշտպանը։ Նա և՛ Հայաստանի իշխանություններին, և՛ միջազգային հանրությանը կոչ է արել հնարավորինս արագ լուծելու այս խնդիրները՝ անկախ այլ խնդիրների առկայությունից։
«Գոյություն ունի հիմնարար իրավունքների հարց։ Խոսքը ապօրինի անազատության մեջ գտնվող անձի մասին է, որի իրավունքները ոտնահարված են, ներառյալ՝ հարազատների հետ նամակագրությունը, ոտնահարված են նրա խոսքի ազատությունը և չխոշտանգվելու իրավունքը։
Ռուբեն Վարդանյանի և Արցախի մնացած ղեկավարների հարցը ներկայացվում է միջպետական բողոքի շրջանակում։ Պետությունը ներկայացնում է 2023 թվականի հարձակման ժամանակ գերեվարված անձանց խնդիրը:
Թերևս պետք է հետևենք ՄԻԵԴ ներկայացված բողոքի ընթացքին և այս գործընթացի շրջանակում ընդունված որոշումներին։ Բայց կան միջազգային այլ մեխանիզմներ։ ՄԱԿ-ում գործում է կամայական կալանքի վերաբերյալ աշխատանքային խումբ, որտեղ ընտանիքները միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպություններին անհատական հայցեր են ներկայացնում:
Այստեղ ես կառանձնացնեմ տեղական իրավապաշտպան կազմակերպությունների դերը, որոնք պետք է տեղեկացնեն միջազգային կառույցներին, իսկ վերջիններս էլ կոչերի, բանաձեւերի և այլ գործիքների միջոցով պետք է արձանագրեն իրականությունն ու ապահովեն անօրինական ձերբակալվածների ազատ արձակումը։ Ռուբեն Վարդանյանն անգամ ներկա պայմաններում հաստատում է, որ արժեքներն ավելի կարևոր են, քան բուն կյանքը»,- հավելել է Սահակյանը։
Իրավապաշտպանն անչափ կարևորել է անօրինական պահվող անձանց մոտ անկախ միջազգային կառույցների հասանելիության ապահովումը, ԿԽՄԿ ներկայացուցիչների անհապաղ այցի կազմակերպումը, ինչպես նաև այլ մեխանիզմների ապահովումը, ներառյալ՝ հյուպատոսական այցելությունները։
Ըստ Սահակյանի՝ սրանք այն առաջնային միջոցներն են, առանց որոնց հնարավոր չէ պաշտպանել կյանքը, առողջությունը և այլ հիմնարար իրավունքները։
Անդրադառնալով ԿԽՄԿ-ի՝ Ադրբեջանի հետ համաձայնեցված քայլերին, նա նշեց, որ միջազգային ճնշման ներքո Բաքուն պետք է ապահովի Կարմիր Խաչի ներկայացուցիչների մուտքի թույլտվությունը:
«Ինչ վերաբերում է միջազգային կառույցների առկայությանը, դրանք պետք է հետևողական լինեն և դիմեն Ադրբեջանին, բայց դարձյալ Ադրբեջանն ինքը պետք է նրանց թույլ տա այցելել այնտեղ պահվող հայերին։ Կարծում եմ, հետևողական կոչերի դեպքում, ադրբեջանական արգելքը նույնպես նշանակությունն ունի, և միջազգային հանրությունը պետք է առանձին արձագանքի դրան»,- եզրափակել է իրավապաշտպանը։
