«Խոսքի ուժը»․ ինչպես է «երազանք ունենալն» ազդում մարդկանց վրա

Ամերիկացի իրավապաշտպան, հասարակական նշանավոր գործիչ դոկտոր Մարտին Լյութեր Քինգ Կրտսերի «Ես երազանք ունեմ» ելույթը ամերիկյան պատմության ամենանշանավոր և քաղաքական ազդեցիկ փաստաթղթերից մեկն է: 1963 թվականի օգոստոսի 28-ին Վաշինգթոնում «Հանուն աշխատատեղերի և ազատության» երթի ժամանակ հնչեցրած այս ելույթում Քինգը օգտագործել է հռետորական տարբեր հնարքներ ՝ ռասայական հավասարության և արդարության մասին իր ուղերձը փոխանցելու համար: Ներկայացնենք դրանցից մի քանիսը։

Կրկնություն: «Ես երազանք ունեմ» արտահայտությունը մի քանի անգամ կրկնվում է ամբողջ ելույթի ընթացքում՝ ընդգծելով ավելի լավ ապագայի իր տեսլականի կարևորությունը: Քինգը վարպետորեն օգտագործել է կրկնությունը ՝ առանցքային կետերն ուժեղացնելու համար:

Հռետորը զուգորդում է կրկնությունը տարբեր առարկաների ու երեւույթների հետ: Օրինակ, նա կրկնում է «թող ազատությունը հնչի» արտահայտությունը, որն ուղեկցվում է տարբեր նահանգների և տարածաշրջանների անուններով: Նույնը՝ «մենք չեն կարող բավարարվել» պնդումը կիրառվում է խտրականության տարբեր դրսևորումների հանդեպ: Կամ՝ «հիմա ժամանակն է», կապելով դա ապագայի ցանկալի պատկերների հետ:

Ակնարկ: Քինգը օգտագործում է պատմական և մշակութային հղումներ ՝ իր լսարանի ընդհանուր արժեքներին և փորձին դիմելու համար: Անդրադառնալով 1776 թվականին ընդունված ԱՄՆ-ի անկախության հռչակագրին «մենք ելնում ենք այն ակնհայտ իրողությունից…»՝  նա քաղաքացիական իրավունքների համար պայքարը կապում է ազատության և հավասարության ամերիկյան սկզբունքների հետ:

Փոխաբերություն. Հասարակական գործիչն օգտագործում է վառ փոխաբերություններ՝ իր պատկերացրած ապագային նկարագրելու համար: Նա ներկայացնում է իր երազանքը մի ազգի մասին, որտեղ մարդկանց դատում են «իրենց բնավորության հատկանիշներով»:

Հռետորական հարցեր. Քինգը հռետորական հարցեր է հնչեցնում ՝ իր լսարանին խրախուսելով մտածել խտրականության բարոյական հետևանքների մասին: Օրինակ, նա հարցնում է «Թե նրանք իսկապես կարող են գոհ լինել, երբ մյուսները տառապում են անարդարությունից»:

Հակաթեզ: Նա առաջ է բերում հակաթեզեր՝ հակադրելով գաղափարները ՝ ընդգծելու ռասայական անհավասարության դաժան իրողությունները: Այսպես, նա հակադրում է «սեգրեգացիայի մութ և ամայի հովիտը» և «ռասայական արդարության արևով ողողված ճանապարհը»։

Ալիտերացիա. Քինգն իր խոսքում ռիթմ և շեշտադրություն ստեղծելու համար օգտագործում է ալիտերացիա ՝ մասնավորապես, բաղաձայնների կրկնություն: Օրինակ. «We cannot walk alone. And as we walk, we must make the pledge that we shall always march ahead. We cannot turn back»  («Մենք չենք կարող միայնակ գնալ։ Եվ մինչև մենք առաջ կգնանք, մենք պետք է երդվենք, որ միշտ առաջ ենք գնալու: Մենք չենք կարող հետ շրջվել»):  Կրկնվող «w» հնչյունը ստեղծում է սահուն ռիթմ, որն ընդգծում է առաջընթացի գաղափարը:

Գործողության կոչ. Իր ելույթի ընթացքում հռետորը լսարանին կոչ է անում կանգնել անարդարության դեմ և աշխատել դրական փոփոխությունների ուղղությամբ: «Վերադառնալ Միսիսիպի, վերադառնալ Ալաբամա, վերադառնալ Հարավային Կարոլինա»․ դարձյալ մեկ բառը կրկնելով, նա հորդորում է ակտիվորեն մասնակցել քաղաքացիական իրավունքների պայքարին:

Քինգն անում է պատմական հղումներ, ինչպիսիք են 1863 թվականին Աբրահամ Լինքոլնի՝  Գետիսբուրգի ելույթը և Աստվածաշունչը ՝ իր ելույթին կշիռ և ռեզոնանս հաղորդելու նպատակով: Անդրադառնալով այս հեղինակավոր տեքստերին՝ նա դիմում է իր լսարանի  հիմնարար արժեքներին՝ ամրապնդելով քաղաքացիական իրավունքների շարժման բարոյական հրամայականը:

Քինգը կիսվում է անձնական փորձառությամբ ՝ քաղաքացիական իրավունքների համար պայքարը «մարդկայնացնելու» և իր լսարանի հետ անձնական մակարդակով կապ հաստատելու համար: Խոսելով խտրականության և ճնշման իր սեփական փորձի մասին ՝ բա կարեկցանք և համերաշխություն է առաջացնում իր ունկնդիրների շրջանում:

Ելույթում կա հերոս՝ ինքը՝ Քինգը, որը ռոմանտիկ կերպար է, բայց ունի որոշակի գործնական գծեր:

Ընդհանուր առմամբ, հռետորական տեխնիկայի հմուտ օգտագործման միջոցով, ինչպիսիք են կրկնությունը, զուգահեռությունը, ակնարկը, փոխաբերությունը, Մարտին Լյութեր Քինգ կրտսերը արդյունավետորեն փոխանցում է հույսի, հավասարության և արդարության իր ուղերձը:

Ժենյա ԱԲԳԱՐՅԱՆ

ՀՊՄՀ, մագիստրատուրա, 1-ին կուրս