Դարաերի եկեղեցին գտնվում է Հորս գյուղից մոտ 1700 մ հվ, Հորս գետակի ձախ ափին, Դարաերի գյուղատեղիի կենտրոնական մասում, գետի կիսաթեք դարավանդի վրա։ Գյուղատեղիի որոշ հատվածներ պատած են ծառերով: Ըստ տեղում եղած խաչքարերի թվագրման, ենթադրվում է, որ գյուղը հիմնադրվել է 9-10-րդ դարերում եւ գոյատեւել է մինչեւ 17-րդ դարը: Նկատելի է հատակագծային հորինվածքը, տնամերձ բակերն ու ճանապարհների հատվածները: Տների քարերի մեծ մասը գյուղացիները խորհրդային տարիներին տեղափոխել են Հորս եւ օգտագործել իրենց կարիքների եւ կոլխոզի գոմերի շինարարության համար:
Ենթադրվում է, որ եկեղեցին կառուցվել է 9-10-րդ դարերում: Ամբողջովին ավերակ վիճակում է, պահպանվել են հիմնապատերը, կառուցված սրբատաշ բազալտ քարից, կրաշաղախով: Եկեղեցու կառուցման ժամանակ նրա պատերի մեջ դրվել են խաչքարեր եւ տապանաքարեր։ Եկեղեցու մի շարք սրբատաշ քարեր սփռված են տարածքում։
Գյուղի միջնադարյան գերեզմանոցը եղել է եկեղեցու շրջակայքում, որտեղ պահպանվել են տեղահան վիճակում մի քանի խաչքարեր, խաչքարերի բեկորներ, պատվանդաններ, տապանաքարեր եւ սալատապաններ, որոնց մեծ մասը թվագրվում է 9-13-րդ դարերով։
Գերեզմանոցը նույնպես վնասվել է խորհրդային տարիներին, երբ տարածքի մի մասը վերածվել է խոտհարքների։
Կարդացեք նաև
Հուշարձանն առաջին անգամ ուսումնասիրվել է Հուշարձանների պահպանության կոմիտեի 1934 թ. կազմակերպված գիտական արշավախմբի կողմից (ղեկ. հնագետ Սեդրակ Բարխուդարյան): Վերջինս գրել է. «Հորս գյուղ – «Դարաերի» – գյուղից արեւմտահարավ ձորի մեջ կան մի եկեղեցու եւ մի քանի այլ շենքերի ավերակներ։ Գերեզմանոցը գտնվում է կիսաթեք դարավանդի վրա, Դարաերի կոչվող գյուղատեղի կենտրոնական մասում, փոքրիկ եկեղեցու ավերակների մոտ: Խաչքարերից մեկը իր սկզբնական դիրքից տեղահան է, ընկած գետնին: Ըստ ոճական եւ համեմատական վերլուծության՝ թվագրվում է 9-10-րդ դարերով: Այն կերտված է բազալտից, ունի անկանոն եզրագիծ, որի դիմային մաշված ճակատին պատկերված են երեք գրեթե հավասարաչափ փորածո խաչեր, որոնցից երկուսը խաչքարի վերնամասում իրար կողք կողքի են, իսկ մյուսը՝ նրանց ստորին մասում: Վերին ձախ խաչի կենտրոնում պատկերված է փոքրիկ փորածո շրջանակ, որով այդ խաչը տարբերվում է մյուսներից: Խաչքարերի խաչաթեւերը եզրերում ավարտվում են եռանկյունաձեւ ու ուղղահայաց խաչերով եւ ավելի երկար են, քան հորիզոնականները: Նաեւ հետաքրքիր է, որ երեք խաչերի ստորին խաչաթեւերից սկզբնավորվում են փոքրիկ գծեր»։
Արմեն ԱՍԱՏՐՅԱՆ
Պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական կենտրոնի գիտաշխատող
«Առավոտ» օրաթերթ
30.03.2024
