Քաղաքական գործիչներն առաջարկում են Հայաստանին հասնել հավասարակշռության մակարդակի իր կոսմոպոլիտ հարաբերություններում: Ես ծիծաղում եմ. խորամանկությունը չի կարող քողարկել քաղաքական հասունության ու ճկունության բացակայությունը: Ես հաճախ եմ լսում այս միտքը, որ հայը պետք է լինի ճկուն եւ կարողանա հավասարակշռել իր հարաբերությունները եւ համագործակցել յուրաքանչյուր պետության հետ այն ոլորտներում, որտեղ դա հնարավոր է: Բայց ինչո՞ւ եմ ես ծիծաղում: Սխալ մի հասկացեք, այս գաղափարը շատ տեղին է։ Իրականում դա քաղաքականության հիմնարար հենասյուներից մեկն է, քաղաքականությունը հիմնված է իրապաշտության, պրագմատիզմի վրա, դա գործնականի արվեստն է, անձնական զգացումները ու նախապաշարմունքները տեղ չունեն քաղաքականության մեջ, կարող ես վեճեր ունենալ որոշ պետությունների կամ ուժերի հետ շատ ոլորտներում, բայց ամենահմուտ դիվանագետները կարողանում են որոշակի հարցերի շուրջ ընդհանուր եզրեր գտնել, դրա համար էլ դա կոչվում է «դիվանագիտություն» եւ այս մոտեցման մեջ պատեհապաշտական ոչինչ չկա։ Լիբանանում հարեւանս ինձ մի անգամ ասաց. «Այն պահին, երբ դու ծնվում ես, շրջապատի 50%-ը քո թշնամին է, իսկ դու պետք է աշխատես մնացած 50%-ի վրա», եւ նրա խոսքերում մեծ իմաստություն կար:
Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ, նույնիսկ ամենակատաղի մարտերում, որտեղ թնդանոթները կթնդային եւ քաղաքական որոտացող աղմուկը շատ բարձր էր եւ էլեկտրականացնող, կային կապի ուղիներ, կամուրջներ, որոնք երբեք չայրվեցին: Բեյրութում որոշ ճակատներ, որտեղ բարիկադները բաժանվեցին, հաճախ եմ լսել, որ մրցակից խմբերն առեւտուր էին անում, նրանք համագործակցում էին անհրաժեշտությունից ելնելով: Մի անգամ առեւանգեցին քրիստոնյա աջակողմյան քաղաքական կուսակցության առաջնորդներից մեկի որդուն, եւ ասում էին, որ մուսուլման դրուզների առաջնորդը միջամտել եւ ազատել է նրան: Ասել կուզի՝ որքան էլ դաժան ու կատաղի լինի քաղաքական եւ ռազմական կռիվը, մարդիկ շարունակում են բաց պահել կապի ուղիները։
Քաղաքականության մեջ այնքան բարեկամներ կվաստակեք եւ նաեւ թշնամիներ, եւ հաճախ մարդը կհայտնվի շփոթ իրավիճակում, երբ կանգնում է այնպիսի դիրքում, որը կարող է իր նախկին եղբայրների հետ հասնել կոնֆլիկտների, բախումների, հրամայական է, որ եղբայրությունները դիմանան նման իրավիճակներին։ Բացի այդ, այն մոտեցումը, որ այժմ, երբ մենք գտնվում ենք հակառակ կողմերում, ես խզում եմ շփումը, ցույց է տալիս, որ քաղաքական մտածելակերպի շատ խորը սնանկությունը, հաղորդակցությունն ու երկխոսությունն այնքան էլ անհրաժեշտ չեն, երբ բոլորը համաձայն են, սակայն դրանք ամենակարեւոր գործիքն են, երբ կան տարբերություններ, նման դեպքերում պետք է հաղորդակցությունն աշխուժանա:
Մենք բոլորս գիտենք, որ երկխոսության ավարտը սովորաբար նշանակում է մեկ արդյունք, էսկալացիա եւ հակամարտություն, երբ մի կողմը կամ երկուսն էլ ընտրում են հարցը լուծել պայքարով, նպատակ ունենալով կամ հաղթել մյուս կողմին, կամ ստիպել նրան վերադառնալ երկխոսության: Երբ եկա Հայաստան, միշտ գործում էի կոսմոպոլիտիզմի սկզբունքով, ջանում էի կապերը չխզել ոչ մի կողմի հետ, կամուրջներ ստեղծել, բանավեճեր վարել, youtube-ի ալիք բացեցի եւ գրեթե ամեն կողմից հրավիրեցի, մի քանիսն արձագանքեցին, նախ, իմ ալիքը շատ փոքր էր, ես սիրողական բլոգեր եմ, առանց քաղաքական խորը անցյալի կամ հեղինակության, կարծում էի, որ ամեն ինչ կփոխվի, երբ իմ ալիքը աճի, իմ ալիքը մեղմ աճեց, բայց իմ հանդեպ քաղաքական անտարբերությունը ոչ մի թիզ որոշ կողմերու կողմից:
Կարդացեք նաև
Հիմա լուրջ պահ. շատերը կասեն. «Պետրոս, դու կեղծավոր ես, հրավիրում ես միայն ընդդիմությանը, լավ, դու սատարում ես ընդդիմության մի կողմին, բեւեռին, բայց քո մյուս հյուրերը բոլորը ընդդիմություն են, լավ, դու հյուրեր ես հրավիրում»: Ովքեր քննադատում են բեւեռին, բայց նրանք կամ դաշնակցական են, կամ հազվադեպ, «Հայաստան» դաշինքից, երբ կարողանում ես ինչ-որ կերպ ընդունել նրանց, ովքեր նույնպես քեզ անտարբեր են վերաբերվում, ՀՅԴ-ն անտեսում է քեզ, անգամ ՍԴՀԿ-ն անտեսում է քեզ, եւ նրանք իրավունք ունեն, դու ՍԴՀԿ-ից հեռացել ես, դու պատեհապաշտ ես, առավոտյան ՍԴՀԿ-ի նկարներն ես տեղադրում, իսկ երեկոյան բեւեռին գովաբանում ես: Անընդհատ լսում եմ: Փորձեմ թափանցիկ պատասխանեմ:
Ճիշտ է, ես երբեք որեւէ մեկին չեմ հրավիրել իշխողներից, հրավիրել եմ միայն բանավեճի, բայց հետեւել եմ հաղորդակցության ուղիները բաց պահելու սկզբունքներին եւ ջանում եմ անուղղակի կապեր պահպանել ներկայիս իշխողներին մոտ կանգնած երկու խմբերի հետ եւ իմ ձախողումը եւ այդ կապերը պահպանելու անկարողությունը ցույց է տալիս, որ մեր քաղաքական մտածելակերպը շատ հեռու է այլ երկրների հետ կոսմոպոլիտ կապեր պահպանելուց։ Դա մտածելակերպի ու մոտեցման խնդիր է: Այդ կամուրջներն այրված են, եւ ես չէի, որ այրեցի դրանք, ընդհակառակը, չնայած իմ կողմից բազմաթիվ նախաձեռնություններին, պահպանել դրական կապեր եւ համագործակցել հնարավորության սահմաններում, մի կողմին ես նույնիսկ առաջարկեցի համագործակցել Հայաստանից դուրս, այլ քաղաքական դաշտերում եւ ոլորտներում՝ նրանք հրաժարվեցին եւ մերժեցին, արհամարհեցին, նախատեցին: Երկրորդ կողմը, որին ես միշտ հարգանքով եմ վերաբերվել, եղել եմ հստակ, անկեղծ եւ պարզ, միշտ դիտավորյալ զերծ եմ պահել նրան, երբ քննադատել եմ իշխանության դաշնակիցներին, այդ քննադատությունների ժամանակ երբեք չեմ նշել նրա անունը, նույնիսկ հյուրընկալել եմ նրան իմ սեփական ալիքով, որտեղ նա անկաշկանդ քննադատեց, առանց իմ կողմից միջամտության, քննադատեց այն կողմերին, որոնց հետ ես ամենաստրատեգիական կապեր ունեմ, եւ մի օր հանկարծ այրեց այդ կամուրջներն այն հիմքով, որ ես հարձակվել եմ իր դաշնակիցների վրա, գովաբանում եմ ԱԺԲ-ին եւ ՀՅԴ-ին։ Հյուրընկալելով նրանց՝ ես նշեցի, որ ես նույնպես հյուրընկալում եմ նրան եւ երբեք չեմ հարձակվել նրա վրա, հատուկ զերծ եմ պահել, բայց նա խզել է կապերը: Քաղաքականությունը հիմնված է իմաստության, ճկունության եւ իրատես լինելու վրա, մենք այնքան խորամանկ քաղաքական գործիչներ ունենք, բայց առաջնորդությունը իմաստություն է, ճկունություն եւ հավասարակշռվածի արվեստ:
Պետրոս ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
26.03.2024
