Հարցազրույց աշխարհում հռչակ վայելող իտալացի դիրիժոր Դոնատո Ռենցետտիի հետ
– Մաեստրո, արտասահմանյան մամուլի էջերում հաճախ ենք հանդիպել «մաեստրո Ռենցետտին ղեկավարել է աշխարհի ամենահարգված համարյա բոլոր նվագախմբերը» արտահայտությանը, հետո թվարկվում են ոչ միայն սիմֆոնիկ, ֆիլհարմոնիկ, կամերային նվագախմբերը, այլեւ օպերային թատրոնների անունները, որտեղ դուք ոչ միայն ղեկավարել եք ներկայացումներ, այլեւ հանդիսացել եք համաշխարհային օպերային գրականության լավագույն նմուշների բեմադրող ռեժիսոր։
Հայաստանում եք առաջին անգամ եւ մեր օպերային թատրոնում ստանձնել եք Տիգրան Չուխաճյանի «Արշակ Բ» օպերայի բեմադրող դիրիժորի դերը, մի օպերա, որը շուրջ 160 տարի անց առաջին անգամ կներկայանա հայ հանդիսատեսին։ Սա օրիգինալ տարբերակն է, իտալերենով։ Կխնդրեինք ձեր խոսքը այս օպերայի մասին, իսկ մեր ընթերցողին հիշեցնենք, որ ինչպես մեզ հետ զրույցում նշել է ճանաչված երաժշտագետ, չուխաճյանագետ Աննա Ասատրյանը՝ «2024թ. մարտի 22-ը պատմական օր է ոչ միայն հայ, այլեւ մերձավորարեւելյան երաժշտական թատրոնի տարեգրության մեջ։ Այդ օրը առաջին անգամ բեմ կբարձրանա հայկական առաջին օպերան»։
– Ստեղծագործական կյանքիս ընթացքում 105 օպերա եմ ղեկավարել։ Խոսքս սկսեմ մի զավեշտալի դիպվածով. երբ հարգարժան մաեստրո Կարեն Դուրգարյանն առաջարկեց այս օպերայում բեմադրող դիրիժորի դերը, ես միանգամից նրան պատասխանեցի, թե ժամանակակից կոմպոզիտորի գործ չեմ ուզում ղեկավարել, ինչին հաջորդեց մաեստրոյի պատասխանը. «Չուխաճյանը ժամանակակից չէ, կխնդրեի ծանոթանալ օպերային, հետո նոր պատասխանել»։ Այսպես սկսվեց իմ ծանոթությունը Չուխաճյան կոմպոզիտորի ստեղծագործական կյանքին, մասնավորապես՝ այս օպերայի հետ։ Փաստորեն, հայ կոմպոզիտորը ճանաչել է Վերդիին, ով ժլատ լինելով գովեստի խոսքերում, Չուխաճյանի մասին ասել է՝ դու շատ հետաքրքիր կոմպոզիտոր ես, բռավո…
Կարդացեք նաև
– Չուխաճյանին անվանում են «հայկական Վերդի»։
– Այո, երբ լսում ես «Արշակ Բ»-ի հիանալի երաժշտությունը, ինքնաբերաբար մտաբերում ես վերդյան «Նաբուկոն», «Տրուբադուրը»… Այսինքն պարզից էլ պարզ է Վերդիի ազդեցությունը հայ կոմպոզիտորի վրա, նաեւ ազդեցությունը, բնականաբար, բելկանտոյից։
– Իսկ մենք ունե՞նք վերդյան ձայներ։
– Հրաշալի ձայներ ունեք։ Ես փորձերն անցկացնում եմ երկու տարբեր կազմի հետ։ Իսկապես հրաշալի ձայներ են։ Մի բան էլ. արտասահմանում շփվել եմ եւ ունեմ հայ գործընկերներ նույնպես, ճիշտ է, փոքրաթիվ, եւ պետք է փաստեմ, որ հայերենը իտալերենի նման երգեցիկ լեզու է։ Եվ ընդհանրապես, հայերն ու իտալացիներս նմանություններ էլ ունենք, բոլորդ սիրալիր եք իրար հանդեպ։ Ես դա իմ երկրում էլ եմ տեսնում։ Բայց հիմա, երբ առաջին անգամ Հայաստանում եմ, արդեն այդ նույն զգացումը մասշտաբային է՝ թե՛ թատրոնի ներսում, թե՛ թատրոնից դուրս։
Ինձ համար ողջունելի է, թե ինչպես է աշխատում ձեր թատրոնը՝ շաբաթվա ընթացքում 4-5 ներկայացում է։ Սա գերմանական սիստեմ է։ Իսկ, օրինակ, Իտալիայում, բացի, իհարկե, «Լա Սկալայից», մեկ ամսվա ընթացքում լինում է մոտ 7 ներկայացում կամ համերգ։ Կրկնվեմ՝ շատ լավ է ձեզ մոտ։ Ստացվում է՝ հանդիսատեսը համարյա ամեն օր կարող է ներկայացում դիտել, եւ դա ճիշտ է։
– Մաեստրո, կխնդրենք կարծիք հայտնել ցանկացած օպերային թատրոնի հիմնասյուներ հանդիսացող երգչախմբի եւ նվագախմբի մասին։
– Միանգամից ասեմ, որ տաղանդավոր մարդիկ շատ-շատ են այստեղ։ Օրինակ, երգչախմբում մեծամասամբ երիտասարդներ են, սա արդեն լավ է։ Նվագախմբի հետ հիմնականում աշխատանքս ձայնի հնչողության ուղղությամբ է։ Տեսեք, տարբեր կոմպոզիտորների մոտ ֆորտեները կամ ֆորտեսիմոները տարբեր հնչողությամբ պետք է մատուցել։ Կոնկրետ «Արշակ Բ»-ում պետք է ֆորտեսիմոները շատ հնչեղ լինեն… Մի փոքր գաղտնիք հայտնեմ. գուցե արտիստներին շատ եմ չարչարել, հիմա էլ նույնն եմ անում, բայց կարիերայիս սկզբից նախընտրել ու շարունակում եմ աշխատել ձայնի որակի վրա։
– Դուք, բացի Խաչատրյանից, ուրիշ ի՞նչ հայ կոմպոզիտորների եք ճանաչում։
– Հարցը հնչեցրիք այնպես, որ կարծես Խաչատրյանից բացի, ուրիշին չեմ ճանաչում։ Այո, դա այդպես է, գիտեմ միայն Խաչատրյան եւ բազմիցս ղեկավարել եմ նրա գործերից։ Օրերս Երեւանում հնչել են Հարությունյանի եւ Տերտերյանի գործերից, որոնք շատ կուզեի լսել, բայց, ցավոք, թատրոնում եւ առավոտյան, եւ երեկոյան փորձերի եմ, չկարողացա ներկա գտնվել։
– Հաճելի է լսել ձեր կարծիքը մեր թատրոնի երաժշտախմբերի, մեներգիչների մասին…
– Այո, արդեն ասացի, որ Իտալիայում եւ ոչ միայն, շփվել եմ հայ երաժիշտների հետ։ Հաճելի էր այդքան տաղանդավոր արվեստագետներ տեսնել ձեր թատրոնում, բայց ինձ զարմացրեց մի բան. Երեւանում երաժշտական խանութներ չկան, մինչդեռ Եվրոպայում յուրաքանչյուր քաղաքի օպերային թատրոնի հարեւանությամբ գտնվում են վաճառատներ, որտեղից կարող ես ձեռք բերել երաժշտական գրականություն, նոտաներ, պարտիտուրներ։ Գործում են նաեւ երաժշտական գործիքների խանութներ։
– Նկատեցինք, որ եկել եք ձեր ասիստենտի հետ։
– Սա երկրորդ դեպքն է, որ հյուրախաղի եմ մեկնում ասիստենտիս՝ Դեյվիդ Մասսիլիայի հետ։ Տաղանդավոր երաժիշտ է, կարճ ժամանակահատվածում ղեկավարել է արդեն երկու ներկայացում, իսկ ամռանը մաեստրո Դուրգարյանի հրավերով ձեր թատրոնում կղեկավարի Պուչինիի «Բոհեմը»։ Շատ շուտով իմ ուսանողներից Ալեսսանդրո Բոնատոն, դարձյալ օպերային թատրոնում, կղեկավարի Մոցարտի Ռեքվիեմը։
– Գերխիտ գրաֆիկին զուգահեռ, փաստորեն, դուք նաեւ դասավանդում եք։
– 74 տարեկան եմ, 35 տարի դասավանդում եմ երկու ակադեմիայում։ Այս պահին ունեմ իսկապես տաղանդավոր 15 ուսանող… Իսկ աշխարհում արդեն հայտնի են նրանցից Մարիոտիի, Զանետիի, Ռուսկիոնիի, Նոզեյդայի եւ մյուսների անունները։
– Մաեստրո, ասացիք, որ փոքրաթիվ հայ երաժիշտների հետ եք աշխատել, բայց չնշեցիք նրանց անունները, փոխարենը հեռակա ուզում ենք ծանոթացնել ձեզ սոպրանո Ջուլիանա Գրիգորյանին, տենոր Արսեն Սողոմոնյանին, որոնք ձեր ղեկավարությամբ օգոստոսի 2-ին հանդես են գալու Պուչինիի «Տուրանդոտում»՝ Հռոմի օպերայի Perme Caracalla հեղինակավոր փառատոնի շրջանակներում։ Ընդ որում, մեր այս արտիստները վաղուց ցանկալի հյուր են արեւմտյան հեղինակավոր թատրոններում, փառատոներում։
– Շնորհակալ եմ հեռակա ծանոթության համար։ Ինչ վերաբերում է հայ գործընկերներիս անունները չբարձրաձայնելուն, պարզապես զգուշանում եմ որեւէ մեկի անունը այս պահին չհիշելուց։
– Մաեստրո, անդրադառնանք «Արշակ Բ»-ին։ Բեմադրական աշխատանքներում ընդգրկված են արվեստագետներ ոչ միայն Իտալիայից, նաեւ Ֆրանսիայից, Ռուսաստանից, կարելի է ասել՝ այս բեմադրությունը միջազգային թիմ է հավաքել (օրինակ, ռեժիսորը օպերային աշխարհում հայտնի անուն Ժան Ռոման Վեստերինին է՝ Ֆրանսիայից – Ս.Դ.)։
– Այո, միջազգային թիմ, կհավելեի՝ տաղանդավոր մասնագետների։
Իսկ հիմա թույլ տվեք գնալ վերջին փորձին։ Շնորհակալություն։
– Մենք ենք շնորհակալ։
Զրուցեց
Սամվել ԴԱՆԻԵԼՅԱՆԸ
Լուսանկարում՝ Մաեստրո Ռենցետտին ասիստենտի հետ։
«Առավոտ» օրաթերթ
21.03.2024
