Արդեն ոչ մեկի համար գաղտնիք չէ, որ հակաեկեղեցական շարժումն առնվազն խրախուսվում է ներկայիս իշխանության կողմից: Այդ շարժման ակտիվիստները որոշակի արտոնություններ ունեն «վերեւներում» կամ, համենայնդեպս, ակնկալում են արտոնություններ իրենց ակտիվիզմի դիմաց:
Այդ գործունեության մեջ ես տեսնում եմ ավելի խորն արմատներ, քան պարզապես Մայր Աթոռի կամ կաթողիկոսի դեմ բողոքը: Դա, ավելի շուտ, իշխանության կողմից ուղղորդված արժեքային դիրքորոշում է:
Մակերեսի վրա եղած բացատրությունը տեսանելի է. Փաշինյանի նման գործիչների համար պաշտամունքի համար այլ օբյեկտ չպիտի լինի, քան իրենց սեփական անձը: Որքան փոքր է մարդու մտահորիզոնը, այնքան մեծ է հավանականությունը, որ, որոշակի իշխանություն ստանալով, նա իրեն մեսիա է պատկերացնելու:
Բայց խորքում մեկ այլ բան կա: Եվ զուգահեռն այստեղ ոչ թե Պապ թագավորի հետ է (ո՞ւր էր, թե…), այլ 1920-30-ական թվականների բոլշեւիկների հետ: Կամ` «Սեւազգեստ մարդիկ» ֆիլմի, երբ հատուկ պատրաստված մասնագետները սարքավորումների մեկ «չխկոցով» ջնջում էին մարդկանց հիշողությունը: Բոլոր իշխանությունների երազանքն է:
Կարդացեք նաև
«Կարմիր խունվեյբինների» եւ «ազատական ակտիվիստների» տարբերությունն իրականում այնքան էլ մեծ չէ: Երկու խումբն էլ հավատում է անխուսափելի «պայծառ ապագային», որում տեղ չի լինելու «հետամնաց նախապաշարումների» համար: Երկուսն էլ կարծում են, որ սոցիալական բարեփոխումների արդյունքում ծնվելու է «նոր մարդը» կամ «հպարտ քաղաքացին», որն իմաստուն առաջնորդների հմուտ ղեկավարությամբ ապրելու է անհոգ ու երջանիկ կյանքով:
Այդպիսով, այլ կողմնորոշիչներ, այլ «փարոսներ» մարդուն այլեւս պետք չեն լինելու: Նման մոտեցումը միանգամայն ձեռնտու է ներկա իշխանություններին նաեւ այն պատճառով, որ այդպիսի «հպարտ քաղաքացիներն» աստիճանաբար կորցնում են իրենց ազգային ինքնությունը եւ պատրաստ են իրենց անհոգ կյանքը վարել ցանկացած լծի տակ:
…Ես հույսեր եմ փայփայում, որ Կոնդը «վերակառուցելու» ընթացքում այսօրվա իշխանությունը չի քանդի Սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցին եւ տեղը «հպարտ քաղաքացու» 10 մետրանոց արձան չի դնի:
Արամ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
Ամեն ինչ ճիշտ է, բայց պետք է ավելացնել նաև այն գործոնը, որ նեղ մտահորիզոնով, ինքնահավան և արժեհամակարգից զուրկ նիկոլը պարզապես լավ “մատերիալ” է իր արտաքին տերերի ձեռքում, որոնց ծրագրերն էլ իրականացվում է “ժողովրդավարության բաստիոնում” իբր հենց “ժողովրդի կամոք”։ Իսկ եթե ժողովուրդը ցանկանա իսկական ժողովրդավարական ճանապարհով փոխել իրեն կոծանման տանող վարչապետին, ապա արտաքին տերերի կողմից դա կորակվի որպես պետական հեղաշրջման փորձ և ՀԱՊԿ-ն անմիջապես կգա փրկելու “հակառուս” նիկոլին և կապացուցի, որ ինքը “միշտ էլ կատարում է” իր պայմանագրային պարտավորությունները։ Իսկ Արևմուտքն այս անգամ կծափահարի ՀԱՊԿ-ին և կընդունի, որ այս տարածաշրջանը “նայողը” ռուսներն են։
Իբն Խալդունը (1332-1406) հայտնի արաբ մտածող, պատմաբան և պատմության ու սոցիոլոգիայի ֆիլիսոփայության հիմնադիր էր։
Ինչո՞ւմն է հայերի այսօրվա խնդիրների լուծումը ըստ Իբն Խալդունի տեսության:
Claude ai:
Թեև Իբն Խալդունը straight չի անդրադարձել հայերի կոնկրետ խնդիրներին, նրա տեսությունը մի շարք օգտակար սկզբունքներ է առաջարկում, որոնք կարող են կիրառվել նաև հայ ժողովրդի համար:
1. ‘Ասաբիյա’ – խմբային համախմբվածության և ազգային սոլիդարության ամրապնդումը
Իբն Խալդունը շեշտում էր խմբային ‘ասաբիյա’ ուժի կարևորությունը ցանկացած հասարակության համար: Հայերի համար այս կարող է նշանակել ազգային միասնականության և ազգային նպատակների շուրջ համախմբվելու անհրաժեշտություն:
2. Բարեվարքության և արժանիքների կարևորում
Ըստ նրա՝ արատավոր բարոյականությունն ու կաշառակերությունը հանգեցնում են կառավարման անկմանը: Հայաստանում կարևոր է բարձր բարոյականության և արժանիքների պահպանումը հանրային կյանքում:
3. Կրթության և գիտելիքների արժևորում
Իբն Խալդունը շեշտում էր կրթության, գիտելիքների կուտակման նշանակությունը հասարակության առաջընթացի համար: Հայաստանում կարևոր է ներդնել լավագույն կրթական ու գիտական ծրագրեր:
4. Հավասարակշռված տնտեսություն
Նա ընդգծում էր հողագործության, արհեստների և առևտրի զուգակցման կարևորությունը տնտեսության համար: Հայաստանը պետք է զարգացնի հավասարակշռված տնտեսություն:
5. Արդյունավետ և արդար կառավարում
Ըստ Իբն Խալդունի՝ զուրկ կառավարումն ու անարդարությունը կործանարար են: Հայաստանին անհրաժեշտ է հզոր և արդար պետական համակարգ:
Այսպիսով, թեև Իբն Խալդունը ուղղակիորեն չի անդրադարձել Հայաստանին, նրա գաղափարները կարող են ծառայել որպես ուղեցույց հայ ժողովրդի համար՝ ազգային համախմբվածություն, բարոյականություն, կրթություն, տնտեսական հավասարակշռություն և արդյունավետ կառավարում ապահովելու համար:
Ի՞նչ է պետք անել նստակյացներին քոչվորներին հաղթելու համար ըստ Իբն Խալդունի տեսության:
Claude ai:
Իբն Խալդունը իր հայտնի «Մուքադդիմա» (Ներածություն) աշխատությունում զարգացրել է քոչվորական և քաղաքակրթական հասարակությունների մասին տեսություն: Ըստ նրա՝ նստակյաց քաղաքակրթությունները պետք է հետևեն մի քանի կանոններ՝ քոչվորներին հաղթելու համար.
1. Պահպանել քոչվորական սկզբունքները – Խալդունը ընդգծում էր քոչվորական արժեքների՝ համախմբվածության, անձնվիրության և ավանդույթների կարևորությունը: Նստակյաց հասարակությունները պետք է պահպանեն այդ հատկանիշները և խուսափեն բարքային թուլացումից:
2. Զարգացնել խիզախություն և ռազմական ուժ – Նա շեշտում էր, որ նստակյաց հասարակությունները պետք է զարգացնեն ռազմական հմտություններ և ձևավորեն խիզախ բանակ՝ քոչվորների ռազմական ուժերը դիմակայելու համար:
3. Պահպանել արդարությունը և օրինապաշտությունը – Խալդունը կարևորում էր արդար և հավասար վերաբերմունքը բոլոր քաղաքացիների նկատմամբ: Անարդարությունը և կոռուպցիան կարող են թուլացնել պետության միասնությունը:
4. Խթանել առևտուրն ու արդյունաբերությունը – Տնտեսական զարգացումը և բարեկեցությունը կարող են ուժեղացնել պետությունը և նվազեցնել կախվածությունը քոչվոր ցեղերից:
5. Հաղորդակցվել ու համագործակցել քոչվոր ցեղերի հետ – Խալդունը առաջարկում էր նաև հարաբերություններ հաստատել քոչվորների հետ՝ հասկանալու նրանց շարժառիթները և կանխարգելելու հնարավոր բախումները:
Հիմնական մտքերն այն են, որ նստակյաց պետությունները պետք է պահպանեն ուժն ու արժեքները, զարգացնեն տնտեսությունը և հարաբերությունները քոչվորների հետ՝ տևական գոյատևման համար: Իբն Խալդունի տեսությունը ներկայացնում էր ցիկլիկ մոդել, որտեղ քոչվորները և նստակյաց քաղաքակրթություններն աջակցում էին միմյանց շարունակականությանը:
Թեման շատ հետաքրքիր է, կարևոր և փակ (արգելված):
Շատ հարցեր են ծագում, որոնց կոնկրետ պատասխաններ չկան։
Օրինակ. Ինչո՞ւ է «Հայ առաքելական եկեղեցի» կոչվող կրոնական կազմակերպությունը կոչվում «առաքելական»: Ի վերջո, «առաքյալների» մեջ ազգությամբ հայ չկան։ Ո՞ւր մնաց ազգային հպարտությունը, ինքնագիտակցությունն ու ընդհանրապես գիտակցությունը։ Որտե՞ղ են գրավոր պատմական արձանագրությունները (մինչև մ.թ. չորրորդ դարը և դրանից առաջ): Ինչո՞ւ են բոլոր քրիստոնեական եկեղեցիները կառուցված ավերված նախաքրիստոնեական տաճարների հիմքերի վրա։ Միայն քարերն են ասում ճշմարտությունը, պարզապես պետք է դրանք հասկանալ։ Որտե՞ղ է ժողովրդի պատմությունը՝ «այլմոլորակայիններից» (քրիստոնյաներից) առաջ: Մի միլիոն հարց կա: Խելացի պատասխաններ չկան։
Նորություն չէ, որ հիշողության վրա ազդում է շրջակա միջավայրը: Մի քանի զուգահեռներ. ի՞նչ միջավայրում է ծնվել և մեծացել ԼՏՊ-ն: Հայրը Սիրիայում կոմունիստական կուսակցության հիմնադիրն էր։ Նրանք հեռացել են Սիրիայից, երբ նա մեկ տարեկան էր։ Մեծացել է Էջմիածնի (Վաղարշապատ) շրջանի գյուղում։ Թե ինչպես նա հայտնվեց Մատենադարանում, դա այլ պատմություն է (այս մասին կարող էին պատմել կա՛մ Սոչիի մոտ ավիավթարից զոհված Հուսիկ Հարությունյանը, կա՛մ հանրապետությունում ԼՏՊ-ի կառավարման տարիներին այգում սպանված Մարիուս Յուզբաշյանը, կամ սպանված Համբարձում Գալստյանը: Ինչպե՞ս էին Մատենադարանում վերաբերվում ԼՏՊ-ին. Պատասխանն անցյալում է (ոչ ոք ողջ չի մնացել): Երբ ԼՏՊ-ին «բուժեցին» Մոսկվայի բանտում, համարեցին, որ նա պատրաստ է ղեկավարել հանրապետությունը։ Նրանից «մեսիա» ստեղծեցին:
«Սա Ռիո դե Ժանեյրոն չէ»- ինքնաթիռի թեքահարթակին ասաց ԼՏՊ-ն Զվարթնոցում:
Ի՞նչ միջավայրում է հայտնվել Նիկոլը:
Ծնվել է գյուղում։ Մեծացել է գյուղում։ Աշխարհայացքը ինչպես ԼՏՊ-ինը (կոլխոզի) և այլն:
Նրանցից ոչ ոք չի ցանկանում հիշել իր անցյալը։ Գյուղական էին, հիմա իրենց քաղաքաբնակ են համարում։
Մի խոսքով, անցյալը կորցրած ու մոռացած ժողովուրդը վերածվեց թիթեռի։