«E-draft հարթակում Կառավարությունը քննարկման համար տեղադրել է որոշման մի նախագիծ, որով առաջարկում է հանրակրթության չափորոշչի մեջ կատարել փոփոխություն։ Առաջարկվում է միջնակարգ կրթության երրորդ աստիճանում պարտադիր դասավանդվող «Հայոց պատմություն» առարկայի անվանումը դարձնել «Հայաստանի պատմություն»։
Այս որոշումը Կառավարությունը դեռ չի կայացրել, բայց կցանկանայի կարծիք հայտնել թեմայի մասին։
Առաջին հարցը, որ երևի թե բոլորիս մտքին է, հետևյալն է․ բայց չէ՞ որ ոչ միշտ է գոյություն ունեցել Հայաստան անունով պետություն, ինչպե՞ս են դասավանդվելու պատմության այն փուլերը, երբ մենք պետություն չենք ունեցել։ Հենց այդպես՝ որպես պետություն ունենալու նպատակի նկատմամբ համեմատության մեջ վատ (և հետո արդեն այլ առումներով գուցե նորմալ, լավ) դարեր։
Ըստ գործող տրամաբանության Հայաստանի Հանրապետությունը դասավանդում է հայ ազգի պատմությունը, որը մերթընդմերթ կարծես «ընդհատվում» է պետություն ունենալու փուլերով։
Կարդացեք նաև
Ըստ փոփոխվող տրամաբանության նույն բանը այլ շեշտադրմամբ պետք է դասավանդվի։ Պետություն ունենալու նպատակի նկատմամբ համեմատության մեջ գնահատական պետք է ստանա յուրաքանչյուր փուլը։
Այսինքն նպատակ դրված չէ ստեղծել պետականության շարունակականության պատրանք և ոչ էլ չնկատելու տալ տարբեր դարերի Հայաստանների (որպես պետություններ կամ պատմական տարածքներ իրենց անվանումներով) փոփոխվող չափերը կամ կառավարման ձևերը (թագավորություն, սատրապություն, հանրապետություն)։ Նպատակ է դրված ընդգծել, որ սա Հայաստանի Հանրապետության հանրակրթության պետական չափորոշչի պարտադիր դասավանդման ենթակա առարկային անվանումն է։
Ծանոթ եմ նաև «Հայոց» բառի՝ «Հայք» բառի սեռական հոլովը լինելու մասին փաստարկին՝ որպես գործող անվանումը անփոփոխ թողնելու հիմնավորում։ Կարծում եմ, որ երկրի արդի՛ անունը՝ «Հայաստան»-ը պետք է լինի այն ուղենիշը, որի հանդեպ պետությունը դասավանդում է իր և իր ժողովրդի գոյությանը հանգեցրած պատմությունը։ Կարծում եմ նաև, որ Հայաստանի հայախոսների գերակշիռ մեծամասնությունը «հայոց պատմություն» ասելիս հասկանում է «հայերի պատմություն» այլ ոչ թե «Հայքի պատմություն»։ Սակայն լեզվաբան լինելով, չեմ կարող նաև այս փաստարկի հեղինակների ուշադրությունը չհրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ «Հայք»-ը երևի «հայ» բառի հոգնակին է (ինչպես օրինակ ժամանակակից հայերենում՝ գործ-գործերի, գրաբարում՝ գործք-գործոց), և արդյունքում կրկին ստացվում է «հայերի պատմություն»։
Եվ վերջապես, փոքր-ինչ շեղվելով բայց օգտվելով առիթից, կուզեմ մեջբերել Հայ Առաքելական Եկեղեցու Շիրակի թեմի առաջնորդ պարոն Միքայել Աջապահյանի վերջերս տված հարցազրույցից մի հատված։
«Եթե բանակցող կողմը հայ եկեղեցին լիներ, Արցախում հայ ժողովուրդը կմնար։ Եկեղեցին կգտներ ձևը և միջոցը հայ ժողովրդին իր պատմական տարածքում պահելու, ինչպես որ գտել է հազարամյակներ։ Հնարավոր է, երբ որ դու ունես նպատակ, եթե ունես դիվանագիտական կարողություն, եթե ունես մինիմալ խելք, մինիմալ պատմական հոտառություն, գեոպոլիտիկ հոտառություն, ինչը որ ունեցել է եկեղեցին, որ մինչև 1890-ական թվականները ողջ հայ ժողովրդին պահել է իր պատմական տարածքներում։ 1890 թվականին եկան կուսակցությունները, ստեղծվեցին, եկեղեցու դեմ արշավ սկսեցին, որ եկեղեցին սխալ է, եկեղեցին ստրկության մեջ է պահում ժողովրդին, իրենք պետք է ազատագրեն երկիրը և ժողովրդին։ Ազատագրեցին, 29,8 [հազար] քառակուսի կիլոմետր, չէ՞, էտ էր իրենց ազատագրածը։ Այնինչ եկեղեցին 400 հազար քառակուսի կիլոմետրի վրա և ավելիով պահել էր հայ բնակչությունը, հայ ազգաբնակչությունը միջին, խավար դարերում։»
Ուզում եմ ուշադրություն հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ մինչ Հայ Հեղափոխական Դաշնակցությունը պատմում է, որ պետությունները և կառավարությունները անցողիկ են, մնայուն է Հայ Հեղափոխական Դաշնակցությունը որպես հայ ազգի իղձերը ձևակերպող և իրականացնող միակ ատյան, սա մի բան է, որ նրանք սովորել են Հայ Առաքելական Եկեղեցու որոշ սպասավորներից, և այս վերջիններս էլ ընդգծում են, որ քաղաքական կուսակցությունները ևս, որ ազգային ազատագրական պայքար սկսեցին, նույնպես կարծես չարիք էին, և լավ էր ապրել որպես ազգ՝ փռված երեք կայսրության մեջ անսահման հայրենիքում։
Հ.Գ. Ոչ մի խնդիր չեմ տեսնում, եթե Կառավարությունը որոշի չփոխել առարկայի անվանումը, պարզապես ցանկացա իմ կարծիքը այս առնչությամբ հրապարակային կիսել»։
Մարիա ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ
ՀՀ ԱԺ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր
