Aravot.am-ի զրուցակիցն է «Վերադարձ Հայաստան» հիմնադրամի նախագահ Վարդան Մարաշլյանը
-Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարներն արդեն տեւական ժամանակ է՝ գերեւարման մեջ են: Գերիների վերադարձի ինչ-որ գործընթաց արդեն սկսվել է՝ կապված «խաղաղության պայմանագրի» ստորագրման հետ եւ, որը Նիկոլ Փաշինյանն անվանում է զրոյական կետ. 32 գերիները վերադարձան, բայց 20-ից ավել անձինք դեռ Բաքվի բանտերում են: Ի՞նչ ճակատագիր է նրանց սպասվում:
-Իմ կարծիքով, Բաքուն ամեն ինչ անելու է, որ գերիների վերադարձի գործընթացը հնարավորինս երկար տեւի եւ դա մի քանի նպատակ ունի. առաջինը՝ Ալիեւի համար ներքաղաքական ուղղվածությունն է, որպեսզի ինքը հնարավորինս երկար հանդես գա հաղթողի դիրքից, մանավանդ, առաջիկա արտահերթ ընտրություններում Ադրբեջանի իշխանության վերընտրման հարց կա:
Երկրորդ՝ Ադրբեջանը նպատակ ունի մեզ՝ հայերիս, հնարավորինս երկար պահել նվաստացած վիճակում՝ ցույց տալով, որ իրենք հասնում են այն նպատակներին, որոնք որ դնում են եւ զիջումների էլ չեն գնալու այդ հարցերում: Դենացիֆիկացիայի նման մի գործընթաց է: Այսինքն, գերեւարման մեջ պահելով ոչ միայն ռազմական, այլ նաեւ քաղաքական եւ հասարակական գործիչներին, Բաքուն այդպիսով՝ երկարաժամկետ ձեւով, փորձում է մեզ՝ ազգովի, մեր տեղը ցույց տալ, պահել հնազանդ, ենթարկվող վիճակում՝ թելադրելով իրենց կամքը, մեր գիտակցության մեջ մտցնելով այն, որ «իրենց դեմ խաղ չկա»: Սա է:
Կարդացեք նաև
-Հետպատերազմյան երեք տարիները, ինչպես նաեւ Արցախի հանձնումից հետո, վերջին երկու ամիսները, ցույց տվեցին, որ ՀՀ իշխանությունն, այսպես ձեւակերպենք, առանձնապես մեծ ջանքեր չի ներդնում՝ գերիների վերադարձի հետ կապված: Փոխարենը, հասարակական տարբեր կառույցներ, հիմնականում Սփյուռքի, փորձում են թեման թեժ պահել. օրերս նաեւ աշխարհում հայտնի ավելի քան 150 գործիչներ, այդ թվում Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրներ, պետությունների նախկին ղեկավարներ, հումանիտար գործիչներ՝ կոչ արեցին անհապաղ եւ անվերապահորեն ազատ արձակել Բաքվում պահվող հայ բանտարկյալներին ու գերիներին: Այդ կոչը, հանրային կառույցների, Սփյուռքի աշխատանքը ի՞նչ արդյունք եւ ազդեցություն կարող է ունենալ:
-Իմ կարծիքով, այսօրվա դրությամբ, ազդելու լծակները բավական սահմանափակ են, սակայն, դա չի նշանակում, որ պետք չի գործել եւ, իհարկե, պետք է ամեն կերպ ողջունել տարբեր ձեւի ազդեցություններն ու ճնշումները Բաքվի վրա, թե Սփյուռքի, թե տարբեր պետությունների ու հաստատությունների միջոցով: Դա կարեւոր է շարունակել, քանի որ նույնիսկ եթե մենք այսպիսով արդյունքի չհասնենք կարճաժամկետ կամ միջնաժամկետ կտրվածքում, սա որոշ չափով նաեւ մեր պատվի հարցն է:
Իրականում, ինձ համար հասկանալի դարձավ, որ ինչ-որ մի կարեւոր բան մեզ մոտ չի աշխատում, այն ժամանակ, երբ հիշո՞ւմ եք, հայ սպա Գուրգեն Մարգարյանին քնած ժամանակ կացնահարած Ռամիլ Սաֆարովին Բաքուն ետ ստացավ եւ մենք տեսանք, թե ինչպե՞ս են նրան դիմավորում: Դրանից հետո, երբ պարզ դարձավ, որ ՀՀ-ն ոչ մի գործողություն չի նախաձեռնելու այդ հանցագործի հանդեպ, ինձ համար հասկանալի էր, որ մենք սխալ ճանապարհով ենք գնում: Նույնը՝ հիմա: Կարեւոր չի, թե ի՞նչ սխալներ են թույլ տվել Արցախի ռազմաքաղաքական գործիչները, որովհետեւ, այս իրավիճակում, բոլորն էլ մեղք ունեն, բայց, իրենք չպետք է դատվեն Բաքվում: Եթե նրանց նկատմամբ ինչ-որ գործընթաց պետք է իրականացվի կամ հետաքննություն կատարվի, ապա դա պետք է տեղի ունենա Հայաստանի հանրապետությունում, ոչ թե թշնամի պետությունում:
-Նկատի ունենալով այն հանգամանքը, որ Հայաստանի հանրապետությունը շատ մեծ ջանքեր չի գործադրում Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարների եւ, առհասարակ, գերիների վերադարձի հետ կապված, սփյուռքյան եւ հանրային կառույցներն ի՞նչ լծակներ ունեն հարցին հնչեղություն տալու եւ առավելագույն արդյունքները գրանցելու:
-Գիտեք, ես չեմ կարող ասել՝ ՀՀ-ն պետական մակարդակում անում է, թե չի անում, որովհետեւ, պարզ չի, չի երեւում այդ աշխատանքը: Երկրորդ՝ մենք կարող ենք ամբողջովին չհասկանալ աշխարհաքաղաքական իրավիճակը, տարբեր պետությունների, գերտերությունների շահերը նաեւ այդ հարցի շուրջ: Բայց, կարող եմ ասել, որ իմ կարծիքով, իրական երկխոսություն եւ դերերի բաշխում՝ պետության եւ Սփյուռքի մեջ, տեղի չի ունենում: Այսինքն, նույնիսկ եթե ՀՀ-ն կաշկանդված է, ունի լուրջ սահմանափակումներ՝ որոշ հարցադրումներ դնելու, համատեղ աշխատելով սփյուռքյան կառույցների հետ, կարելի է այնպես անել, որ այդ հարցերի մի մասը ներկայացվի եւ լոբբիզմի միջոցով առաջ տարվի հենց սփյուռքյան կառույցների միջոցով: Բայց, որքան ես եմ հասկանում, այսօրվա դրությամբ ՀՀ-ն եւ սփյուռքյան կառույցները բավական ավտոնոմ են գործում, համակարգված չի աշխատանքը, մոտեցումները նույնականացված չեն եւ դա ցավալի է: Ի վերջո, շատ երկրների դրական վերաբերմունքը Հայաստանի հանդեպ, եւ մեր կշիռն այդ երկրներում, օրինակ, ԱՄՆ-ում, Ֆրանսիայում եւ այլն, պայմանավորված է նաեւ մեր Սփյուռքով եւ այն դիրքերով, որը որ Սփյուռքն ունեցել է այդ երկրներում:
-Գիտեմ, որ Արցախի նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանի հետ բավական մտերիմ հարաբերություններ եք ունեցել, բավական լավ ճանաչում եք նրան. Ռուբեն Վարդանյանի հետ շփումներից ի՞նչ տպավորություն եք ստացել, նա կարո՞ղ էր ահաբեկչություն ֆինանսավորել, որը որ նրան մեղսագրում է պաշտոնական Բաքուն: Այդ մեղադրանքում տրամաբանություն կա՞:
– Ես Ռուբեն Վարդանյանին վաղուց եմ ճանաչում, դեռ այն ժամանակներից երբ Մոսկվայում ուսանող էի: Շատ տպավորված էի «Հայաստան 2020» ծրագրով եւ իրականում իմ՝ հայրենադարձության եւ Հայաստանի հետ ավելի սերտ կապ ունենալու վրա բավական մեծ ազդեցություն է ունեցել այդ հետազոտության ողջ գործընթացը: Երբ Հայաստան վերադարձա 2010 թվականին, իսկ 2012 թվականին հիմնեցինք «Վերադարձ Հայաստան» հիմնադրամը, Ռուբեն Վարդանյանը մեզ ակտիվ աջակցություն ցուցաբերեց առաջին փուլում, նա շատ կարեւորում էր հայրենադարձության գործընթացը:
Ռուբեն Վարդանյանն, իհարկե, ոչ մի ահաբեկչական գործողություն չի կատարել: Ենթադրում եմ, որ Բաքուն իրեն դիտարկում է, որպես մտավորական եւ հայկական աշխարհում ազդեցություն ունեցող անձնավորություն ու այդ իսկ պատճառով նրան ճնշելը, այսպես ասած, պատժելը՝ մեզ նվաստացնելով, Բաքվի համար ոչ պակաս կարեւոր է, քան այն քաղաքական գործիչներին, ովքեր որ ղեկավարում էին ԱՀ-ն: Ամեն դեպքում, Ռուբեն Վարդանյանը շատ ուշ է հասել Արցախ, նա կարճ է եղել Արցախի պետական համակարգում, բայց նրա բոլոր աշխատանքները եղել են ուղղված Արցախի կայունացմանը եւ համախմբմանը: Իր հայացքների, իր վարած քաղաքականության հետ կարելի է համաձայնել-չհամաձայնել, բայց այն մեղադրանքները, որոնք Բաքուն ներկայացնում է, պարզապես զավեշտալի են:
Կրկնեմ՝ որքան էլ մենք պարզ վիճակում չլինենք, աշխարհաքաղաքական, թե ներքաղաքական առումներով, պետք է գիտակցենք, որ բոլոր գերիների ազատագրումը, չեմ ուզում ասել հատկապես, բայց նաեւ մեր ռազմաքաղաքական գործիչների, մեր պատվի հարցն է: Չի կարելի այդ հարցին նայել իմիջիայլոց: Ի վերջո, դա բումերանգի կանոնով հենց մեզ է խփում եւ ինքներս մեզ շատ ավելի նվաստ եւ թույլ ենք զգում, երբ այդ գործընթացը չենք կարողանում ապահովել: Սա ոչ թե միայն Հայաստանի հանրապետության խնդիրն է, ոչ թե միայն Հայաստանում ապրողների կամ որեւէ մի կուսակցության, սա համազգային խնդիր է:
Զրույցը՝ Նելլի ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԻ
Լուսանկարը՝ Վարդան Մարաշլյանի ֆեյսբուքյան էջից
