Չնայած մեծ շատախոսությանը, չնայած վարչապետ Փաշինյանի, ինչու չէ՝ նաեւ իշխանական եւ ընդդիմադիր գործիչների հնչեցրած խոսքի, հարցազրույցների, տեսակետների առատությանը, չնայած Արցախում նոր նախագահի եւ վարչապետի առկայությանը՝ Արցախում հումանիտար աղետի հարցում փոփոխություն չկա, օր-օրի ամեն ինչ ավելի վատթար է դառնում: Հումանիտար բեռով ռուսական մեկ բեռնատարի մուտքն Աղդամի ճանապարհով եւ ռուսական լավատեսությունն այդ առթիվ, թե հայելային կբացվի նաեւ Լաչինի ճանապարհը, իրականում փուչիկ էր, Ադրբեջանը փակ է պահում այն: Փաստորեն այս առթիվ հավանաբար ռուսների եւ ադրբեջանցիների միջեւ ինչ-որ պայմանավորվածություն է խախտվել, եւ ոչինչ չարժեն ՌԴ ԱԳՆ հավաստիացումները, թե Լաչինի միջանցքը կբացվի, կամ ՌԴ նախագահի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովի պնդումը, թե շարունակում են աշխատել այդ ուղղությամբ: Իսկ ՌԴ ԱԳՆ ներկայացուցչի, ՌԴ ԱԳ նախարարի, ՌԴ նախագահի նյարդային հայտարարությունները Արցախի եւ Հայաստանի թեմաներով, փաստորեն, նաեւ արգասիք են ռուսական խաղաղապահների գործողությունների անարդյունավետության, Հայաստանի վարչապետի՝ արեւմտյան ուղղությամբ ձախ գնալու խոսքին ու գործողություններին արձագանք լինելուց զատ:
Ինձ համար անհասկանալի է այս օրհասական պահին Հայաստանի վարչապետի խոսքի առատությունը, երբ պետք է պարզապես գործել: Հարցազրույց Հանրայինին, հարցազրույցներ արտերկրի լրատվամիջոցներին, կառավարության նիստին, ԱԺ-կառավարություն հարցուպատասխանին՝գնահատականներ, լավաշ մտքեր, երկարաշունչ ձեւակերպումներ՝ սովորաբար վիճելի, երբեմն անճիշտ փաստարկումներով, որոնք հետո դառնում են քննարկման առարկա եւ մեր օդը լցնում անիմաստ քննարկումների խոսույթով. հաջորդում են ընդդիմության՝ նրա խոսքի անճշտությունների (միտումնավոր կամ չգիտակցված՝ չգիտենք) մերկացումներ, կրքերը տաքանում են շիկացման աստիճան, հնչում են քողազերծումների մաստեր-կլասներ՝ երկու կողմերից էլ, դե մարդիկ էլ զբաղվում են, մոռանում Արցախի սովածներին, մոռանում, որ Սումգայիթի ու Բաքվի ջարդեր տեսած հայության արցախյան հատվածին Հայաստանի վարչապետն անընդհատ հրում է դեպի Բաքվի հետ երկխոսության, որի իմաստն է ընդունել մի բան, որ հնարավոր չէ: Այսինքն՝ ապրել Ադրբեջանի կազմում, ու այդ ուղղորդումը հենց էթնիկ զտման հրավեր է, որից այդքան շատ է սիրում խոսել իշխանությունը, քանի որ հենց իրավական առումով հայկական կողմից համաձայնություն լինի, որին հետեւի Լաչինի միջանցքի բացումը, 120 հազար արցախցի անմիջապես դուրս են գալու Արցախից, որ Սումգայիթի հայերի օրը չընկնեն: Մի՞թե Բաքվի հետ երկխոսություն սկսելու կոչ անողը կամ կոչ անողները դույզն ինչ կասկած ունեն այդ վերաբերմամբ, մի՞թե իրենք հավատում են անվտանգության երաշխիքների ապահովման թեզին:
Մանավանդ՝ հենց ԱԺ վերջին ճեպազրույցին մեկ անգամ եւս իշխանական պատգամավոր Արթուր Հովհաննիսյանը հաստատեց, որ Ադրբեջանն ամենաէական հարցերում չի համաձայնում՝ խաղաղության պայմանագրի առաջարկներն իրար տշելիս. Ադրբեջանն այդպես էլ բան չի ասում Հայաստանի տարածքային ամբողջականության ճանաչման, Արցախի ժողովրդի իրավունքների եւ անվտանգության ապահովման մասին, ու անգամ Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխանության պահպանումը կարող է նրա համար ընդունելի չլինել:
Հոգնել ենք անվերջ շատախոսությունից, այդ շատախոսության վիճելի թեզերը մեկնաբանելուց: Միգուցե այդ շատախոսությունը հատուկ է արվում, որ մարդիկ այնպես խճճվեն, որ անգամ սկսեն չլսել, անտարբեր դառնան, ու դա էլ նկատում ենք: Մինչդեռ Արցախի եւ Հայաստանի սահմանների շուրջ իրավիճակը եռում է, ադրբեջանական զինուժի կուտակումները խոսում են հնարավոր ագրեսիայի մասին, միջազգային դերակատարների՝ իրավիճակը լիցքաթափելու եւ Լաչինի միջանցքը բացելու կոչերը, որոնք նույնպես առատ են, ոչ մի արդյունքի չեն բերում, որովհետեւ երեւի վրայից կոչ են անում, տակից՝ խառնում:
Անձամբ ինձ ցնցեց վարչապետի այն մի ասածը խաղաղության պայմանագրի վերաբերյալ, թե դրա ընդունումը միջազգային հանրության տեսակետից պետք է հնարավորինս լեգիտիմ լինի: Այ քեզ բան՝ միջազգային հանրությունն ո՞վ է, դա տարբեր շահերի մի կոնգլոմերատ է, որի խնդիրն է առավելագույնս նեղացնել հայկական շահերի բացվածքը, հիմա Դուք միջազգային հանրության վարչապետն ե՞ք, թե՞ Հայաստանի, մենք մեր իրավունքները պետք է պնդե՞նք, թե՞ միջազգային հանրությանը դուր գալու համար Արցախը նետենք թշնամու բերան, Սյունիքը վտանգի ենթարկենք: Պե՛տք է մեր շահն ու իրավունքն առաջ տանենք, եթե նույնիսկ դրանք միջազգային հանրությանը լեգիտիմ չեն թվում, մարդիկ դրանց համար անգամ զոհվել ու զոհվում են: Իսկ պետությունները վարչապետ ու նախագահ են ունենում՝ իրենց շահերի համար մինչեւ վերջ պայքարելու նպատակով, անգամ եթե այդ պայքարը դեմ է միջազգային կանոններին:
Նույն կերպ արդեն չի զարմացնում, այլ միայն զայրացնում է, որ խաղաղության պայմանագրի իրավական հիմք որպես Հայաստանի իշխանությունը նշում է Ալմա-Աթայի հռչակագիրը, որով իբր թե ճանաչում ենք Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, Արցախն էլ այդ թվում: Մեռանք գրելով՝ այդ հռչակագիրը ոչ մի կապ չունի Հայաստանի անկախության հռչակման կամ սահմանների ուրվագծման հետ, դրանով ուղղակի Հայաստանը, մյուս պետությունների հետ, ԱՊՀ մտնելու մտադրությունն է հռչակում, մինչ այդ էլ Արցախը, նույն Խորհրդային Միության օրենսդրությամբ, ինքնահռչակվել էր որպես պետություն: Ադրբեջանն էլ ԱՊՀ-ին միացել է այդ հռչակագրի ընդունման պահից երկուսուկես տարի հետո: Այսինքն՝ ոչ մի դեպքում Ալմա-Աթայի հռչակագիրը հիմք չի կարող լինել Հայաստանի եւ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչման համար, ու պետք չէ այդ իմաստով Տեր-Պետրոսյանին մեջբերել՝ հերքումն անմիջապես է լինելու, ինչպես որ եղավ: Սա ինչ է՝ չիմացություն է, թե՞ միտում: Թե ուղղակի Նիկոլ Փաշինյանի՝ արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ խորհրդատուներն են անգրագետ: Այ մարդ, ընդդիմադիր պատգամավորներից Արթուր Խաչատրյանը հենց ԱԺ-կառավարություն նիստին էր տպել-բերել բոլոր համաձայնագրերը, չունե՞ք, չե՞ք կարողանում համադրել՝ վերցրեք իրենից դրանք ու նաեւ դրանց իրավական վերլուծությունը: Վայ: Թե չէ արդեն առանց վալերիանկայի հնարավոր չէ լսել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչման (Արցախով հանդերձ) վերաբերյալ թոթովումները: Էլի հարյուր անգամ գրած կլինենք՝ որպեսզի սիրողական մոտեցումներից մեզ ապահովագրենք Արցախի խնդրի, Հայաստանի արտաքին ռազմավարության վերաբերյալ, մեզ հարկավոր են միասնական, ձեւակերպված մոտեցումներ, որի տակ կստորագրեն բոլորը, անկախ նրանից՝ իշխանություն են , թե ընդդիմություն, եւ որոնցից չի շեղվի ոչ ոք, անգամ եթե առհասարակ արտաքին դիվանագիտության այբուբենին չտիրապետողն է պետություն ներկայացնում:
Կարդացեք նաև
Մարիետա ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Ազգ» թերթի այսօրվա համարում:
