Նախակրթական դպրոցում, երեւի 10 տարեկան էի, այն հիշում եմ սիրով ու կարոտով, ամեն ինչ շատ ավելի մաքուր ու անմեղ էր, մեր կռիվները վատ մտադրության արդյունք չէին։ Ամեն ինչ անկեղծ էր: Հիշում եմ՝ մի օր ես եւ իմ մանկության ընկերը, ով նստած էինք նույն գրասեղանին, որոշեցինք արյան կապ -ուխտ հաստատել, նա մի փոքրիկ վերքով կտրեց իր մատը, երբ ես փորձեցի անել, միեւնույն է, իմ մատը չկտրվեց, ուստի ես պայքարեցի եւ ավելի հիմար փորձեցի, մենք չհասցրեցինք մեր արյան կապը կնքել, որովհետեւ ես ինքս ինձ շատ կտրուկ կտրեցի եւ իմ բութ մատը թափվեց արյան մեջ, ուստի անմիջապես ինձ տարան դպրոցի բուժքրոջ սենյակ:
Իմ առաջին օրերն առանձնահատուկ դարձրեցին անկեղծությունը, ազնվությունը եւ վատ մտադրության բացակայությունը:
5-րդ դասարանից հետո ես փոխեցի դպրոցս եւ իմ աշխարհը գլխիկոր շրջվեց, այլեւս այն հարմարավետ մթնոլորտը չկար, բոլորն ուզում էին բարձրակարգ, առանձնահատուկ եւ ճարպիկ երեւալ, մատնանշելով ուրիշների թերությունները: Որոշ երեխաներ իսկապես փչացած ու շփացած էին:
Եթե դուք ասեք, որ դա նորմալ է պատանի դեռահասների կյանքում, ապա սխալվում եք, այն երբեք չի դադարել, երբեք չի դադարում: Լիբանանցին եւ լիբանանահայերը տառապում են այս վատ հայեցակարգից, ես երբեք չեմ կարողացել բացատրել մի պարզ միտք իմ շրջապատին, մարդիկ սկսում են ծաղրել յուրաքանչյուրին, որպեսզի «հումոր ստեղծեն», իսկ դրան ենթակա մեկը պետք է «սպորտային ոգի դրսեւորի» եւ հանդուրժի, լիբանանահայերը նրան տալիս են նույնիսկ «մազա» արտահայտությունը (Մազան միջերկրածովյան սննդակարգի հավելումն է, որը բաղկացած է նախուտեստներ հիմնական ուտեստից առաջ), բայց, ցավոք, մեր հավաքականությունը չի ընկալում, որ հումորն արվեստ է, որը ես կբացատրեմ հաջորդ տողերում, այն պետք է հետեւի ուղեցույցներին, մեկն այն է, որ դուք կարող եք հումորով զբաղվել որեւէ մեկի վրա կարճ ժամկետով, բայց, ցավոք, լիբանանցիները դրա հաջողությունը չափում են կիրառված երկար ժամանակով, եւ ոչ միայն դրանով:
Կարդացեք նաև
Հումորը արվեստ է, որը պահանջում է շատ բարդ հմտություններ, եւ լավագույն կատարողը նա է, ով այն ստեղծում է այնպես, որ բոլորը վայելեն այն, երբ հումորը ոմանց համար դառնում է զվարճալի, իսկ մյուսների համար՝ անհանգստացնող, այն կորցրել է իր արժեքն ու ոգին եւ դարձել ինչ-որ բան։ Ուրիշ, որը կոչվում է ծաղր, չասելու համար գռեհկություն:
Ցավոք սրտի, երբ եկել եմ Հայաստան եւ երբեմն հետեւում եմ Հայաստանում հումորային շոուներին, ես նույնպես հիասթափված եւ խորապես հուսախաբ եմ։
Ինչպես երեւում է, շատ հումորային շոուներ, ըստ երեւույթին, չափում են իրենց կատարման հաջողությունը իրենց լսարանի ներսում առաջացած ծիծաղի քանակով եւ ծավալով: Հումորն ու կատակերգությունը իրականում առողջ կառուցողական քննադատության լավագույն դպրոցներից են, որտեղ նպատակը ոչ թե հանդիսատեսի ներսում ծիծաղ առաջացնելն է, այլ հասարակությանը եւ մարդկանց դրդել եւ դրդել փորձել ուղղել եւ ուղղել իրենց ճանապարհները, համայնքը որպես ամբողջություն, փորձելով բարեփոխել եւ կատարելագործվել, ես այստեղ նշում եմ հայկական կատակերգության հանճարին՝ Վահե Բերբերյանին, ով փորձում է ծիծաղի միջոցով մեզ ուղերձներ ուղարկել, ծիծաղը միջոց է, ոչ թե նպատակ։
Եթե ինչ-որ մեկը ծաղրում է իմ խոսելու ձեւը, որտեղ ես արագ խոսում եմ, սա դրական հումոր է, ինձ հիշեցնում է, որ ես պետք է զգույշ լինեմ եւ ջանք գործադրեմ ավելի դանդաղ խոսելու համար, իսկ եթե ծաղրում են ինձ 2 ժամ, դա դառնում է գրգռվածություն եւ անհանգստություն, կոպտություն, անճաշակություն, եւ եթե ինչ-որ մեկը ծաղրում է, օրինակ, իր ֆիզիկական արատների համար, դա հաստատ հումոր չէ: Այստեղ ես բացում եմ փակագծերը եւ նշում դերասան Ուիլ Սմիթի եւ կատակերգու Քրիս Ռոքի միջեւ տեղի ունեցած միջադեպը:
2022 թվականին Օսկարի մրցանակաբաշխության ժամանակ դերասան Ուիլ Սմիթը քայլեց բեմ եւ ապտակեց կատակերգու Քրիս Ռոքին, ի պատասխան Սմիթի կնոջ, Ջադա Պինկետ Սմիթի սափրված գլխի մասին Ռոքի կատակի, որը նա սափրում էր 2021 թվականից հիվանդության պատճառով:
Ավելի ուշ Ուիլ Սմիթը ներողություն խնդրեց եւ խիստ քննադատության ենթարկվեց, բայց եթե կատակերգուն գիտեր պատճառը, թե ինչու էր Ուիլ Սմիթի կինը սափրում գլուխը, կարծում եմ, որ Քրիս Ռոքն էր նա, ով պետք է ներողություն խնդրեր:
Նույնիսկ երբեմն սուր հումորը կարող է ընդունելի լինել:
Ցավոք, երբ հումորը սկսում է վիրավորական դառնալ, նշանակում է, այն սկսում է կորցնել իր նպատակը, փորձելով ծիծաղ առաջացնել, ցանկացած ձեւով, թեկուզ անտեսելով կամ մոռանալով էթիկական եւ մասնագիտական մոտեցումը, երբեք անհարգալից դառնալու տպավորություն չթողնելու, երբ վերածվում է կամ սկսում ստորացնել, ծաղրել ու հեգնել, ստանալ նվաստացուցիչ բնույթ, ուրեմն դա արդեն արվեստ ու հումոր չէ, դառնում է կոմերցիոն ու շուկայական, չասելու համար էժան:
Եթե նայենք հայելու մեջ, մեզանից ոչ ոք կատարյալ չէ։ Մենք բոլորս ունենք մեր թերությունները: Ես երբեք չեմ առաջարկի գրաքննություն, սահմանափակումներ, օրենքներ եւ կանոնակարգեր, որոնք սահմանափակում կամ կաշկանդում են այս տեսակի հումորը, ի վերջո, որոշելու, թե ինչն է վիրավորական եւ ինչ է նշանակում անմեղ հումոր, անհնար է որոշել, ես խոսքի եւ արտահայտման ազատության ուղղափառ ջատագով եմ: Բայց այն, ինչ ես խորհուրդ կտայի եւ կառաջարկեի այս հումորային կատակերգական շոուներին, այն է, որ նրանք սկսեն աշխատել եւ կենտրոնանալ ինքնագիտակցության, ինքնահսկումի ուղղությամբ, եղեք իմաստուն եւ պարկեշտ, եթե ձեր կատակների վերջնական արդյունքն այն է, որ մարդիկ իրենց վիրավորված զգան, հուզված, դա պետք է նշանակի, որ դուք սխալ ուղղությամբ եք գնում եւ ինքնավերանայումն անհրաժեշտ է:
Պետրոս ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ
բլոգեր
«Առավոտ» օրաթերթ
02.09.2023
