Ցանկացած դժվար իրավիճակում կա երկու տարբերակ: Դու կա՛մ արձագանքում ես անընդհատ վատթարացող իրավիճակում մեկը մեկին հետեւող աղետալի իրադարձություններին, ասելով՝ «դե, ինչ արած, մենք թույլ ենք, դաշնակիցներ չունենք, թող ամեն ինչ գլորվի, ինչպես որ գլորվում է»: Կա՛մ առաջ ես քաշում սկզբունքներ եւ ամեն ինչ անում՝ այդ սկզբունքները պաշտպանելու համար:
Թե որ սկզբունքների մասին է խոսքը՝ այստեղ գաղտնիք չկա: Դրանք արձանագրված են Հայաստան պետության եւ միջազգային փաստաթղթերում: Մեր պետության սկզբունքներն ամրագրված են Անկախության հռչակագրում եւ Սահմանադրության մեջ՝ դրանց կանդրադառնամ վաղը: Միջազգային մակարդակով նույնպես փաստաթղթեր են ընդունվում, մասնավորապես, ՄԱԿ-ի եւ ԵԱՀԿ-ի կողմից: Օրինակ, տարածքային ամբողջականություն, ազգերի ինքնորոշում, ուժի կիրառումից կամ կիրառման սպառնալիքից հրաժարում:
Ինչ-որ մեկը համոզել է (երեւի, խաբել է) Հայաստանի իշխանություններին, որ այդ սկզբունքներից երկրորդն աշխարհն այլեւս չի ընդունում: Եթե իշխանությունները հավատում են դրան, ապա պետք է ցույց տան, թե ե՞րբ են հիշյալ կառույցները կամ որեւէ պետություն նման բան հայտարարել: Պարզ է, որ միջազգային իրավունքի սկզբունքները կիրառվում են ընտրողաբար՝ կախված ուժային բալանսից: Բայց բոլոր դեպքերում, կարծում եմ, որ իրավունքը պահելը (ինչպես որ Ադրբեջանն էր անում 26 տարի) ավելի ձեռնտու է, քան փակ աչքերով անդունդի մեջ գլորվելը:
Հայաստանի իշխանությունը նաեւ թյուրիմացաբար կարծում է, որ այս կամ այն երկրի ինքնիշխանությունը ճանաչվում է քառակուսի կիլոմետրերով: 29.8-ի եւ 86.6-ի մասին խոսելը, որքան գիտեմ, նորույթ է միջազգային պրակտիկայում: Գուցե Էրդողանն է անցած տարվա հոկտեմբերին Պրահայում նման մոտեցում հուշել Փաշինյանին: Համենայնդեպս, բացի Հայաստանի վարչապետից, ոչ ոք խնդրի մասին քառակուսի կիլոմետրերով չի խոսում: Ներառյալ՝ Էրդողանն ու Ալիեւը:
Կարդացեք նաև
Եթե ընդունում ես առաջին՝ գահավիժելու տարբերակը, ապա պարզ չէ, թե որտեղ ես կանգնելու: Դիրքե՞ր են գրավել մեր ինքնիշխան տարածքում՝ Ջերմուկի եւ Շորժայի գլխին՝ ոչինչ, թող գրավեն: Կրակո՞ւմ են Կապանի օդանավակայանի վրա: Ոչինչ, չվերթ չենք իրականացնի: Կրակո՞ւմ են Երասխում: Ոչինչ, գործարան չենք կառուցի: Անկլավներն են ուզում՝ կտանք: «Փախստականների վերադարձ» են պահանջում, թող վերադառնան: Պահանջում են, որ Արցախը «ինտեգրվի» Ադրբեջանի մեջ՝ թող ինտեգրվի, «իրավունքներն ու անվտանգությունը» պահպանելով:
Այդ տրամաբանությունը կանգառ չունի: Վերջին հանգրվանը, լավագույն դեպքում, կդառնա այն, որ Ադրբեջանի կազմում կլինի հայկական ինքնավարություն՝ Էրիվան մայրաքաղաքով: Գուցե Փաշինյանը լինի այդ ինքնավարության ղեկավարը:
Արամ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ
Հարց տվեցի քլաուդի արհեստական բանականությանը, թե ինչպես բարձրացնել սուբյեկտությունը, ասաց.
Ահա մի քանի խորհուրդներ սուբյեկտությունը բարձրացնելու համար.
– Զարգացրեք ինքնագիտակցությունը։ Վերլուծեք ձեր մտքերը, զգացմունքները, գործողությունները։
– Սահմանեք պարզ նպատակներ եւ հետեւեք դրանց։
– Ընդունեք պատասխանատվություն ձեր որոշումների համար։
– Զարգացրեք ինքնակարգապահություն եւ հետեւողականություն։
– Հաղթահարեք վախերը, կասկածները եւ ծուլությունը։
– Ձերբազատվեք ձեզ սահմանափակող մարդկանցից եւ շրջապատներից։
– Հավատացեք ձեր ուժերին եւ կարողություններին։
Ամենակարեւորը՝ եղեք ձեր ճանապարհի տերը եւ գործեք ըստ այդմ։ 🙂
Սկզբունքային եւ օրինական գետնի վրայ, երկրի մը՝ *տարածքային ամբողջականութեան ճանաչումը* եւ նոյն տարածքին մէջ ապրող, բնիկ, ինքնուրոյն հաւաքականութեան մը պատկանող՝ *ժողովուրդների ինքնորոշման իրաւունքը*, իրարու չեն հակադրուիր: Զիրար չեն բացառեր:
Ըստ սահմանումի, տարածքային ամբողջականութիւնը առկայ է, կայ ու կը մնայ, ի զօրու է, մինչեւ որ՝ տուեալ ժողովուրդի ինքնորոշման իրաւունքի գործադրութիւնը, շօշափելի իրագործումը, փոխէ այդ կացութիւնը:
* * *
Սերժ Սարգսյանը ինք բացատրած է այս, 2016-ին, ռուս լրագրող Կիսելյովի հետ հարցազրոյցի մը ընթացքին:
Իր այդ բացատրութեան մէջ է որ կը գտնենք իր այս խօսքերը՝ *մենք ընդունում ենք ցանկացած պետության, այդ թվում Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը*:
Re : https://www.aniarc.am/2022/01/27/karabakh-diary-armenian-2011-2016/
Սակայն այդ նոյն պահին Սարգսյանի միւս ու մնացեալ խօսքերի լոյսին տակ է, որ պէտք է հասկանալ իր այդ ընդունումը: Միւս ու մնացեալ խօսքերը, հիմա չի արտայայտում Փաշինյանը: Դա կը նշանակէ որ նա ժխտո՞ւմ է, Միջազգային Օրէնքի մէջ – ամուր կերպով – հաստատուած՝ ժողովուրդների ինքնորոշման իրաւունքը:
Ի դէպ, նոյնիսկ եթէ յանկարծ Փաշինյանը ժխտէ այդ իրաւունքի գոյութիւնը, ինք իրաւասութիւնն ու հեղինակութիւնը ունի՝ Միջազգային Օրէ՞նքը փոխելու…
Մ. Հայդուկ Շամլեան