Վանաձորի դրամատիկական թատրոնում առաջին անգամ կայացել է թատերականացված ընթերցանություն
Թատերականացված ընթերցանությունը տարածված է աշխարհում. կան երկրներ, որտեղ նման միջոցառումների տոմսերը բավականին թանկ են, հատկապես՝ եթե հեղինակը ճանաչված է։ Հայաստանում թատերականացված ընթերցանության ձեւաչափով առաջին երեկոն, որի համար հանդիսատեսը վճարել էր, կայացել է 2018թ., Սոս Սարգսյանի Համազգային թատրոնում, որտեղ ներկայացվել է Ժոել Պոմրայի «Փանդա արջերի պատմությունը» պիեսը։ Մինչդեռ դրամատուրգիական եւ թատերականացված ընթերցանություն առաջին անգամ կազմակերպել է բազմաթիվ գրական մրցանակների դափնեկիր, դրամատուրգ, հեքիաթագիր Էլֆիք Զոհրաբյանը, Վանաձորում, 2008թ.։ Նման ընթերցանություն նա կազմակերպել է նաեւ 2009 եւ 2012թթ., ընդ որում՝ ազատ մուտքով։ Ի դեպ, դարձյալ Վանաձորում, 2010թ. դրամատուրգիական ընթերցմամբ հանդես է եկել դրամատուրգ Կարինե Խոդիկյանը։
2012թ. Է. Զոհրաբյանի «Թեթեւ տարեք» տրագիկոմեդիայի ու «Տիկին Սիրանուշ» մոնոդրամայի թատերականացված ընթերցանությանը մասնակցել են հեղինակը, ՀՀ ժողովրդական արտիստ Ռոզա Մխիթարյանը, ՀՀ վաստակավոր արտիստ Վրույր Հարությունյանը, արտիստներ Յուրա Կիրակոսյանը, Նելլի Սելիմյանը եւ այլք։ Երեկոները տեղի են ունեցել Հայաստանի գրողների միության Լոռու բաժանմունքում եւ Ստեփան Զորյանի տուն-թանգարանում։ Փաստորեն, ստացվում է, որ թատերականացված ընթերցանություն ձեւաչափի «ստարտը» տրվել է Վանաձորում։
Օրերս Վանաձորի Հովհաննես Աբելյանի անվան 92-ամյա պետական դրամատիկական թատրոնն իր պատմության ընթացքում առաջին անգամ դիմեց այդ ձեւաչափին՝ ներկայացնելով «Լեւոն Շանթ» մրցանակակիր Էլֆիք Զոհրաբյանի «Հաշվիր մինչեւ տասը կամ ձուկը ցամաքում» տրագիֆարսը։ Ընթերցանությանը մասնակցում էին հեղինակը, Վանաձորի թատրոնի դերասաններ Արփինե Հակոբյանը, Նոնա Սաֆարյանը, Համլետ Գյուլզադյանը, Արթուր Պապիկյանը, Մարիամ Ղեւոնդյանը, Արման Սաքանյանը, Հովհաննես Հարությունյանը։ Վերջում կայացավ քննարկում հանդիսատեսի հետ։ Մեզ հասած տեղեկություններով՝ այդ երեկոյի տոմսերը սպառվել էին վաղօրոք եւ հանդիսատեսի մի հոծ բազմություն չի կարողացել ներկա գտնվել։ Նշյալ տրագիֆարսի առիթով որոշ արվեստագետներ մեզ փոխանցեցին իրենց կարծիքը։ Բանաստեղծ Մանվել Միկոյանն արժեւորելով այն, նշեց, որ տաղանդավոր հեղինակի գործերը տարբերվում են ոճով եւ, որ ամենակարեւորն է՝ նա սիրով լսում ու ընդունում է առողջ քննադատությունը։ Գրականագետ Կարեն Մանուչարյանի խոսքով՝ այդ պիեսն իր տեսակի մեջ բացառիկ է, իսկ Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոնի դերասան Նարեկ Հայկազյանի կարծիքով՝ դրամատուրգը մեծ գործ է անում թե քաղաքի, թե իրենց թատրոնի համար եւ դա պետք է գնահատվի։ Գրականագետ Գայանե Մալումյանի համոզմամբ էլ՝ անհրաժեշտ է, որ այս ստեղծագործությունն ունենա բեմական կյանք։
Կարդացեք նաև
Մենք կապվեցինք հեղինակի հետ եւ հարցին, թե մտավախություն չունե՞ր, որ թատերականացված ընթերցանության երեկոյի տոմսերը, որքան էլ այդ ստեղծագործությունը հաջողված լինի, չեն իրացվի, պատասխանեց, որ աննշան մտավախություն եղել է, բայց երեկոյի օրը պարզվել է, որ ակնկալիքները գերազանցվել են. ոչ միայն սպառվել են բոլոր տոմսերը, այլեւ հանդիսատեսը ցանկություն է հայտնել ներկա գտնվել նաեւ այդ ստեղծագործության բեմադրությանը։ Նշեց, որ պիեսի մասին դրական կարծիքներ է լսել իր համար հեղինակություն համարվող արվեստագետներ՝ գրող Գուրգեն Խանջյանից, թարգմանիչ Զավեն Բոյաջյանից, թատերագետ Սուսաննա Բրիկյանից եւ այլն, պատրաստ է նաեւ հիմնավորված կարծիքներ լսելու դեպքում պիեսում փոփոխություններ կատարել։ Մեր զրուցակիցը հավաստիացրեց, որ գրականագետներից մեկը պիեսի առիթով իրեն ասել է՝ «ականների վրայով ես քայլում», նկատի ունենալով, որ բարձրացնում է այնպիսի հարցեր, որ շատերը կխուսափեին դրանք բարձրաձայնել, օրինակ՝ պահպանել ազգայինը, թե՞ դառնալ հայրենիքն ու մշակութային արժեքները չկարեւորող աշխարհաքաղաքացի։
Զրույցի ընթացքում Էլֆիք Զոհրաբյանը նշեց. «Հայաստանում, ցավոք, շատ չեն դրամայի տեսության իմացությամբ փայլողները կամ դրամատուրգիայի մասնագիտական նրբությունները հասկացողները եւ հաճախ արվեստում երկարամյա ճանապարհ անցած մասնագետը կարող է տարրական գիտելիք չունենալ ժանրի, ենթաժանրի պահանջների կամ, որ ավելի սարսափելի է՝ նորի զգացողություն չունենալու մասին»։
Ընթերցանության մասնակից դերասանուհիներից Նոնա Սաֆարյանի ֆեյսբուքյան էջում կարդում ենք երեւանաբնակ հանդիսատես մի տիկնոջ հետեւյալ հակիրճ գնահատականը. «Էստեղ ավելի շատ բուժում ստացանք, քան առողջարանում»։
Ավելորդ չենք համարում ներկայացնել «Հաշվիր մինչեւ տասը կամ ձուկը ցամաքում» պիեսի համառոտ բովանդակությունը. Ղարաբաղյան պատերազմում զոհված համարվող հերոսը՝ Առնակը, որը հավաքական կերպար է, մի քանի տարի անց հայտնվում է ու բոլորը սկսում են նրան համոզել, որ ինքը զոհվել է։ Բանը հասնում է նրան, որ Առնակը սկսում է կասկածել ինքն իրեն… Ընկերը, որի կյանքը ինքը փրկել էր պատերազմի ժամանակ, ջերմորեն դիմավորում է Առնակին, բայց հենց հաջորդ օրը խլում է նրա տունը՝ ասելով, որ դա իրենն է։ Առնակը դիմում է քաղաքապետին՝ ընկերոջ արարքը որակելով ազգային խայտառակություն… Միայն պիեսի վերջում է պարզվում, որ քաղաքապետը գործուն մասնակցություն է ունեցել տունը ընկերոջը հանձնելու հարցում։ Առնակի հետ զրույցում քաղաքապետի գլուխը հանկարծ վերածվում է գայլի գլխի։ Ի դեպ, մինչ քաղաքապետին հանդիպելը, ազգային հերոսին՝ Առնակին, քաղաքապետի քարտուղարուհին դիմավորում է լոգարանից դուրս գալով՝ սրբիչով փաթաթված… Պիեսում հումորով ու հեգնանքով վեր են հանված ժամանակակից ազգային, քաղաքական, բարոյական մի շարք հարցեր։
Սամվել ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ
Լուսանկարներ՝ թատերականացված ընթերցանությունից։
«Առավոտ» օրաթերթ
03.08.2023
