44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի նիստում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ներկայացրեց ղարաբաղյան կարգավորման ընթացքի մասին նյութեր։ Դրանք պահվում են Հայաստանի ԱԳՆ արխիվներում եւ հասանելի են մարդկանց սահմանափակ շրջանակին։ Ընտրովի մեջբերելով այդ նյութերից պատառիկներ՝ նա փորձեց մեղադրել Հայաստանի նախկին ղեկավարներին եւ ցույց տալ, որ տասնամյակներ շարունակ ՀՀ նախկին բոլոր ղեկավարներն էլ բանակցել են՝ ընդունելով, որ Արցախն Ադրբեջանի կազմում պետք է լինի։ Նա հիշատակեց 1996-ին՝ ԵԱՀԿ-ի լիսաբոնյան գագաթնաժողովում ընդունված բանաձեւը եւ եզրահանգեց, որ «Լիսաբոնի գագաթնաժողովում տեղի ունեցածը, որքան էլ իրավական ուժ չունենա, միջազգային հանրության դիրքորոշում է, որը ճանաչում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը եւ վերջինիս սահմաններում ԼՂ-ի համար բարձր ինքնավարություն նախատեսում»:
Ցիտեց 1999 թվականին ԵԱՀԿ Ստամբուլի գագաթնաժողովի փաստաթղթերը, որոնք պարունակում էին կետ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ տարածքների հնարավոր փոխանակման մասին։ «Դրանում, մասնավորապես, նշվում է, որ 1988 թվականի սահմաններով ԼՂԻՄ, Շուշայի եւ Լաչինի շրջանները փոխանցվում են Հայաստանին, իսկ Մեղրիի շրջանը (Արեւմտյան Զանգեզուր)՝ Ադրբեջանին»,- ասել է Փաշինյանը: Չնայած այդ փաստաթուղթը, ինչպես Փաշինյանը նշեց, «չի ընդունվել»։
Նրա կարծիքով, այն վերածվել է Քի Ուեսթի փաստաթղթին, «որը նախատեսում էր Ադրբեջանին արտատարածքային միջանցք տրամադրել Լաչինի միջանցքի դիմաց»։ Նաեւ պնդեց, որ 1993 թվականին ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի կողմից ընդունված՝ ղարաբաղյան հակամարտության վերաբերյալ 4 բանաձեւերում «Լեռնային Ղարաբաղը կոչվում է Ադրբեջանի տարածաշրջան»։ Ինչպեսեւ հայտարարեց, որ Ղարաբաղն ադրբեջանական է դարձել Հայաստանի նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի օրոք, որ հենց նրա ընդունած փաստաթղթերն էին ենթադրում ղարաբաղյան հիմնախնդրի լուծում՝ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության շրջանակներում, ինչպես նաեւ Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորոշման իրավունքի իրացում, սակայն տարածքային ամբողջականության սկզբունքը պահպանելով։ Ռոբերտ Քոչարյանի գրասենյակն այս ամենին սպառիչ պատասխաններ տվեց՝ վեր հանելով Փաշինյանի մանիպուլյացիաները։
Բայց մեզ այսօր այլ հարց է հետաքրքրում՝ ունի՞ արդյոք Փաշինյանը նման իրավունք՝ գաղտնազերծելու պատմական փաստաթղթերը, ի՞նչ նպատակ է հետապնդում այդ պահվածքը, երբ պատերազմի խնդրով ստեղծված հանձնաժողովում խոսում է ոչ թե պատերազմում իր արած-չարածի մասին, այլ ներկայացնում է բանակցային գործընթացը։
Կարդացեք նաև
Արտակարգ եւ լիազոր դեսպան Ձյունիկ Աղաջանյանը դիտել է Փաշինյանի ելույթը եւ փաստում է՝ ոչ թե փաստաթղթեր է գաղտնազերծել, այլ ընտրողաբար ներկայացնելով դրվագներ՝ խեղել է իրական բովանդակությունը՝ իրեն հոգեհարազատ եւ ադրբեջանամետ ձեւակերպումներով։ Աղաջանյանն ընդհանրապես զավեշտ է համարում Փաշինյանի մասնակցությունն այդ հանձնաժողովին․ «Ժողովրդական մի խոսք կա՝ «աղվեսը պոչին է վկա բերում»։ Ի սկզբանե պարզ էր, որ այդ հանձնաժողովում պատերազմի վերաբերյալ իրականությունը չէ, որ Փաշինյանը պետք է ներկայացներ։ Իսկ այն, ինչ ներկայացվեց, Աղաջանյանի կարծիքով, մի քանի նպատակ է հետապնդում՝ աղմուկով շեղել ուշադրությունն ընթացող գործընթացներից, որոնք, նրա խոսքով, «աղետալի» լուծումներ են պարտադրելու մեր ժողովրդին, մյուս կողմից՝ բանակցային գործընթացից պատառիկներ մեջբերելով, նախկիններին մեղադրելով՝ փորձել լեգիտիմացնել իր ադրբեջանական թեզերը, թե իբր ի սկզբանե է Ղարաբաղը դիտարկվել Ադրբեջանի մաս։ «Փորձ էր արվում լեգալացնելու այն թեզերը, որ հենց ինքն է ադրբեջանական խոսույթից ներմուծել հայկական իրականություն՝ այդպիսով ակնկալելով ստանալ հանրության համաձայնությունը՝ դրանք փաստական իրականություն դարձնելու համար»,- ասում է Ձյունիկ Աղաջանյանը՝ հիշեցնելով․ «Բանակցային յուրաքանչյուր դրվագի մասին բազմիցս ասվել է, բուն բանակցային գործընթացին մասնակցած մարդիկ՝ թե՛ հայկական կողմից, թե՛ համանախագահների ներկայացուցիչները, բազմիցս արել են հայտարարություններ եւ հաստատումներ, որոնք լիովին հերքում են այն թեզերը, որոնք փորձ է արվում ներարկել հանրության մեջ։ Դրանցից մեկը ԼՂ հակամարտությունը եւ Արցախի ժողովրդին ազգային փոքրամասնության ներքո ներկայացնելն է։ Բոլորը, ովքեր զբաղվել են այդ հակամարտությամբ եւ, ընդհանրապես, ողջ միջազգային հանրությունը, հստակ տարանջատում են դրել, որ երբեւէ Արցախի ժողովուրդը որպես ազգային փոքրամասնություն չի դիտարկվել»։
Այն, ինչ Ադրբեջանը փորձում է տասնամյակներ շարունակ իրականացնել եւ հակամարտությունն ինքնորոշման դաշտից տեղափոխել տարածքային հավակնությունների դաշտ, բայց չի հաջողում, Փաշինյանն է, ըստ Աղաջանյանի, հրաշալի իրականացնում․ «Վերջին պատերազմի մեղքը փորձում էր բարդել ապրիլյանի ժամանակ կնքված հրադադարի փաստաթուղթ չունենալու վրա, բայց քառօրյայի ժամանակ փաստաթուղթ ունենալը, որը պիտի ստորագրվեր Հայաստանի եւ Ադրբեջանի կողմից, ինչին Ադրբեջանն ակտիվորեն ձգտում էր, փաստացիորեն ջնջելու էր 1994թ․ զինադադարի փաստաթուղթը, որի տակ, որպես կողմ, հստակ նշված է Արցախը, եւ իր մեղադրանքը պարզապես անտեղի է»։
Լուսինե ՇԱՀՎԵՐԴՅԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Հրապարակ» օրաթերթի այս համարում
