ԱՄՆ հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնի տվյալներով՝ մեր օրերում հեպատիտ С-ով վարակվածների թիվն ավելի արագ տեմպերով է աճում, քան տասնամյակներ առաջ։ Սա մտահոգություն առաջացնող խնդիր է, քանի որ հեպատիտ C-ն հաճախ է աննկատ մնում ինֆեկցիայի վաղ փուլում՝ ընթացքում անելով իր «սև գործը»։
«Հեպատիտ C-ն մենք լուռ մարդասպան ենք անվանում, քանի որ այն սովորաբար բացահայտվում է տարիներ անց, երբ մարդու մոտ դրսևորվում են այնպիսի ախտանշաններ, որոնք վկայում են լյարդի լուրջ վնասվածքների մասին»,- մեկնաբանում է Ռաշ համալսարանի բժշկական կենտրոնի լյարդաբան Նենսի Ռոն՝ առցանց տեսանյութում:
Ի՞նչ է հեպատիտ С-ն
Հեպատիտ C-ն հիմնականում լյարդի վրա ազդող վարակիչ հիվանդություն է, որի հարուցիչը համանուն վիրուսն է։ Այն փոխանցվում է արյան և կենսաբանական այլ հեղուկների միջոցով։ Չբուժելու դեպքում հեպատիտ C-ն առաջացնում է լյարդի լրջագույն վնասվածքներ, ընդհուպ մինչև լյարդի քաղցկեղ։
Արյան պարզ անալիզի օգնությամբ կարելի է հայտնաբերել հեպատիտ C-ն վաղ փուլում․ առաջին 6 ամիսների ընթացքում բուժումն առավել բարձր արդյունավետություն ունի։
Կարդացեք նաև
Ինչպե՞ս է փոխանցվում հեպատիտ С-ն
- Թմրանյութերի ներերակային ընդհանուր ներարկումների դեպքում,
- ծննդաբերության ժամանակ վարակված մորից երեխային,
- անապահով բժշկական միջամտությունների, արյան փոխներարկման ժամանակ,
- վարակված մարդու հետ սեռական հարաբերությունների ժամանակ,
- անձնական ընդհանուր իրերի միջոցով (ածելիներ կամ ունելիներ եղունգների համար),
- դաջվածքների, պիրսինգի, գեղեցկության ոլորտում իրականացվող ծառայությունների ժամանակ, երբ չեն պահպանվում ախտահանման և ապահով միջամտությունների նորմերը։
Որո՞նք են հեպատիտ C-ի ախտանշանները
Ինչպես նշվեց, վարակվելուց հետո հաճախ ախտանշանները չեն դրսևորվում երկար ժամանակ։ Անգամ եթե դրսևորվում են, հայտնվում են վարակվելուց հետո 1-3 ամսվա ընթացքում և տևում են մինչև 3 ամիս։
Քլիվլենդի կլինիկայի տվյալներով՝ հեպատիտ C-ի ախտանշանները 2 տեսակի են լինում՝ սուր և քրոնիկ։
Սուր ախտանշաններ
- Բարձր ջերմություն,
- հոգնածություն,
- մարմնի ցավ,
- միալգիկ ցավեր մկաններում և հյուսվածքներում,
- ախորժակի կորուստ, սննդից խորշում
Սուր հեպատիտ C- ի դեպքում կարող են արտահայտվել լյարդի հիվանդություններին բնորոշ սուր ախտանշաններ՝
- Մաշկի դեղնություն,
- աչքերի սպիտակուցների դեղնություն՝ պայմանավորված բիլիրուբինի ինտենսիվ արտադրությամբ,
- փորացավ,
- ցավ որովայնի վերին աջ հատվածում․ դա կարող է լինել բաբախող կամ ծակող ցավ, որը զգացվում է անմիջապես կողերի տակ,
- սրտխառնոց և փսխում,
- քրտնարտադրություն, թքարտադրության ավելացում,
- մեզի մուգ գույն, բաց գույնի կղանք։
Քրոնիկ ախտանշաններ
Շատերի մոտ հեպատիտ С-ի ախտանշանները զարգանում են քրոնիկ ինֆեկցիայից հետո տարիների ընթացքում՝ հարուցելով լյարդի վնասվածքներ, ցիռոզ։
Քրոնիկ հեպատիտ C-ի ախտանշաններն են՝
- Հյուսվածքներում հեղուկի կուտակումներ, որոնք սովորաբար այտուցներ են առաջացնում ոտնաթաթերում, սրունքներում, կոճերում և մարմնի այլ մասերում։
- Որովայնի խոռոչում հեղուկի կուտակում՝ ասցիտ, որը ժամանակի ընթացքում հանգեցնում է որովայնի չափերի մեծացման, ցավերի, շնչահեղձության։
- Քոր մարմնի որևէ հատվածում կամ ամբողջ մարմնում։
- Քաշի անբացատրելի կորուստ․ 6-12 ամսվա ընթացքում մարմնի ընդհանուր զանգվածի 5 տոկոսի կորուստը անհանգստության տեղիք է տալիս։
- Արյունահոսություն կամ կապտուկներ․ լյարդում սպիտակուցի արտադրությունն անհրաժեշտ է արյան մակարդման համար։ Լյարդի հիվանդությունների ժամանակ սպիտակուցի արտադրությունը դանդաղում կամ դադարում է՝ նվազեցնելով արյան մակարդելիությունն ու թեթև կապտուկների կամ արյունահոսության պատճառ դառնալով։
- Մտավոր գործառույթների խանգարումներ․ լյարդի ծանր հիվանդությունների ժամանակ տոքսինները դուրս չեն գալիս օրգանիզմից ինչպես որ հարկն է և կարող են վնասել գլխուղեղը։ Արդյունքում զարգանում է լյարդային էնցեֆալոպաթիա, որն ազդում է գլխուղեղի աշխատանքի վրա։ Այս խնդրի բուժման մեթոդներ կան, որոնք ավելի արդյունավետ են հիվանդության վաղ փուլերում կիրառելու դեպքում։
Պատրաստեց Մարինե ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆԸ
