Հարցազրույց ճանաչված կոմպոզիտոր Վաչե Շարաֆյանի հետ
– Հարգարժան Վաչե, հատկապես այս տարի՝ Արամ Խաչատրյանի 120-ամյա հոբելյանի կապակցությամբ, աշխարհի հեղինակավոր նվագախմբերն ու թատրոնները, անվանի մենակատարները միմյանց հերթ չեն տալիս ներկայացնելու հանճարեղ կոմպոզիտորի ստեղծագործությունները։ Ձեզ հարցազրույցի հրավիրելու առիթը շվեդական հայտնի ֆիրմայի թողարկած «Հայկական ռապսոդիա» խորագրով CD-ն է, որտեղ Խաչատրյանի եւ Ձեր գործերն են։ Մեր դիտարկմամբ՝ սա հավանաբար միակ կամ եզակի CD-ներից է, որտեղ Խաչատրյանը «միայնակ» չէ։ Կներկայացնե՞ք CD-ի ստեղծման պատմությունը, հետաքրքիր է՝ ո՞վ է նախաձեռնել։
– Այո, շվեդական BIS Records-ի թողարկած CD-ն է, որում Խաչատրյանի «Կոնցերտ- ռապսոդիան» է, իմ քառամաս «Սյուիտը», Սուրեն Զաքարյանի «Մոնոգրաֆը»։ Բոլոր երկերը գրված են թավջութակի եւ նվագախմբի համար, ձայնագրվել են Էդուարդ Թոփչյանի ղեկավարությամբ՝ Հայաստանի ազգային ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի եւ բրիտանաբնակ ճանաչված թավջութակահար Ալեքսանդր Չաուշյանի մեկնաբանմամբ։ Մի բան էլ. CD-ում ներառված է նաեւ մեր «Կռունկ»-ը՝ իմ մշակմամբ, թավջութակի, դուդուկի եւ դաշնամուրի համար։ Իսկ նախաձեռնողը հենց Ալեքսանդր Չաուշյանն է։
– Սովորաբար նման հեղինակավոր ֆիրմաների արտադրանքին հետեւում են ճանաչված մասնագետների, այս դեպքում՝ երաժշտական քննադատների կարծիքները։
Կարդացեք նաև
– Բարձրաձայնեմ ընդամենը երկու անուն՝ Ստրադ եւ Ֆանֆար։ Նրանք այն մասնագետներից են, որոնց խոսքին սպասում է աշխարհի ցանկացած երաժիշտ, այդ թվում՝ անվանի, հանրահայտ… Ինչ վերաբերում է հայտնի երաժշտական քննադատների կարծիքներին, դրանք հիացական, փայլուն արձագանքներ են։
Օրեր առաջ Ալեքսանդր Չաուշյանից մի լավ լուր ստացա. դարձյալ իր նախաձեռնությամբ նույն ֆիրման թողարկել է եւս մի CD, այս անգամ՝ Խաչատրյանի, Բաբաջանյանի եւ ֆրանսաբնակ Միշել Պետրոսյանի գործերով, դարձյալ մաեստրո Թոփչյանի ու ֆիլհարմոնիկի մեկնաբանմամբ։
– Ասացիք, որ քննադատների անդրադարձը «Հայկական ռապսոդիա» CD-ին, որտեղ նաեւ Ձեր գործն է, փայլուն էր, բայց հիշում ենք՝ ժամանակին Ձեր որոշ ստեղծագործությունների վերաբերյալ հայաստանյան մասնագետների քննադատական խոսքը…
– Այո, երբեմն քննադատվել եմ Հայաստանում, բայց առանց չափազանցության պետք է ասեմ, որ արտասահմանյան մամուլում ունեցել եմ լավ ու փայլուն արձագանքներ, այդ թվում՝ իրենց գովեստի խոսքում ժլատ այնպիսի քննադատների կողմից, ինչպիսիք են Ստիվ Սմիթը, Մեթյու Գվերիերին, Ջոան Թելբոտը եւ ուրիշներ։ Նրանց ծավալուն հոդվածները տեղ են գտել New York Times, Chicago Tribune, Boston Globe, The STRAD պարբերականներում։
– Ի տարբերություն արտասահմանի՝ մեզ մոտ երաժշտական քննադատությունն արդեն երկար տարիներ լուռ է, մինչդեռ այն շատ կարեւոր է ցանկացած երաժշտի համար։ Չմոռանանք, որ ժամանակին նույնիսկ Խաչատրյանին են քննադատել, այն էլ ինչպե՜ս…
– Իրավացի եք։ 1948թ. հրամանագիր էր ստորագրվել Խաչատրյանի, Շոստակովիչի, Պրոկոֆեւի, Մյասկովսկու, Շեդալինի, Պոպովի ստեղծագործությունների մասին, որ դրանք «հատկապես հստակ ներկայացնում են ֆորմալիզմ»՝ այլասերվածություններ, հակաժողովրդական միտումներ, կարճ ասած՝ խորթ խորհրդային ժողովրդին եւ նրա գեղարվեստական ճաշակին։ Ասվում էր նաեւ՝ «խիստ հոտ է գալիս Եվրոպայի եւ Ամերիկայի ժամանակակից մոդեռնիստական բուրժուական երաժշտության ոգով, որն արտացոլում է բուրժուական մշակույթի անմեղսունակությունը, երաժշտական արվեստի լիակատար ժխտումը…»։ Եվ նման վերաբերմունքից հետո Խաչատրյանը թեւաթափ է լինում, հիասթափվում…, բայց 1950թ. ստանում է Ստալինյան մրցանակ։ Պատկերացնո՞ւմ եք՝ ստացվում է, որ Ստալինը մեկ ժխտում էր, մեկ գովերգում… Իսկ Ստալինի մահից հետո, 1958թ. նոր հրամանագիր է ստորագրվում, որը հերքում է առաջինը՝ այն անվանելով չհիմնավորված։ Այդպես էլ պետք է լիներ. ո՛չ ժամանակը, ո՛չ էլ որեւէ մեկը չեն կարող ջնջել հանճարի երաժշտությունը։ Ի վերջո, մնայունը բարձր արվեստն է։ Այսօր մենք հպարտանում ենք մեր Խաչատրյանով, Արշիլ Գորկիով, Ազնավուրով… բայց նկատենք, որ նրանցից եւ ոչ մեկը չի ապրել Հայաստանում։
– Իսկ դա ինչի՞ մասին է խոսում։
– Խոսում է մեր վարած մշակութային քաղաքականության բացթողումների, ինչ-որ տեղ՝ անլրջության մասին։ Կոնկրետ ես պատրաստ եմ մշտապես իմ մասնակցությունը բերել, ներդրում ունենալ ճիշտ մշակութային քաղաքականություն վարելու գործում։ Իսկ առաջնահերթը սեփական արվեստը պրոպագանդելն է, որը պետական խնդիր է։
Սամվել ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
13.06.2023
