Լիբանանում կա այս մոտեցումը՝ «Մաշիննա յեհա» կամ «Մաշիննա», ինչը նշանակում է՝ պարզապես թույլ տվեք՝ որ գործընթացն անցնի՝ ուստի «Մաշինա յեհա»-ն ապրանքանիշն է խնդրելու, որ հարցը հարթեցնենք: Այն համարժեք է ԱՄՆ-ի տարբերակին՝ Let it slide, իսկ լիբանանահայությունն ունի իր տարբերակը՝ «Լավ բաբամ, հիմա»: Բայց այս տարբերակներից եւ ոչ մեկը չի համապատասխանում «ոչինչ»-ի հայերեն տարբերակին, որը լիբանանահայերն արտահայտում են «վնաս չունի»-ով։ «Իդ իզ օկայ»-ի (It’s OK) ԱՄՆ տարբերակը՝ իսկ «Մաալեյշ»-ում լիբանանյան տարբերակը, քանի որ մինչ վերեւի առաջին հավաքածուն օգտագործվում է, երբ իրենց գործընկերը սխալ վերաբերմունք է զգում, նրանք խնդրում են նման արտահայտություններ, բայց ես երբեք չեմ տեսել, երբ ինչ-որ մեկն իրեն սխալ պահի. նա իր գործընկերոջ փոխարեն որոշել է՝ «ոչինչ»։ «Վնաս չունի», «լավ է», քանի որ դժգոհ կողմը պետք է օգտագործի այս բառերը կամ այն մերժի ու վիճաբանի։ Սակայն, ինչպես պարզվում է, Հայաստանում սխալ արածը հակված է դժգոհ կողմի անունից որոշել՝ «ոչինչը», «վնաս չունին», որը կրկնակի սադրիչ գրգռող երեւույթ է:
Այնպես որ, հաճախ որոշ դեպքեր, որոնք տեղի են ունենում իմ առօրյա կյանքում, ինձ մղում են խորը զարմանքի եւ վերլուծության, թե ինչպես կարող է դա հնարավոր լինել, դրանք հաճախ իրադարձություններ են, որոնք ինձ զայրացնում եւ հիասթափեցնում են, եւ երբ ես սկսում եմ մտածել դրա մասին ինքնաբուխ, ռեակտիվ ձեւով, ես զգում եմ, որ դա կարող է ոգեշնչել ինձ գրել այդ մասին, ուստի ասում եմ՝ նայեք լավ կողմին, դեպքը ձեզ կտրամադրի շաբաթական հոդվածը, ուստի այժմ ես համոզված եմ, որ երբեք չպետք է պլանավորեմ կամ մտածեմ, թե ինչի մասին կարող է լավ թեմա լինել գրելու համար, քանի որ հրաշքների երկրում՝ Հայաստանում, վիճելի իրավիճակներն ինձ միշտ գրելու բան կտան:
Եվ այսպես՝ իմ պատմությունը սկսվում է երկու կիրակի առաջ՝ մենք հյուրեր ունեինք եւ ես դուրս եկա մսաշոթ բերելու (լահմաջո, որը արաբերեն բառ է), այնպես որ, գնացի Էջմիածնի մի տեղ եւ պատվիրեցի 30 կտոր՝ աշխատակիցն ասաց ինձ՝ որ նրան 20 րոպե է հարկավոր՝ ես համաձայնեցի եւ ասացի՝ որ կվերադառնամ: Երբ գնացի՝ ինձ մոտ այս անհանգիստ զգացողությունն էր՝ քանի որ ես նրան ոչինչ չեմ վճարել՝ նա կարող է կասկածել եւ չպատրաստել պատվերը, բայց նորմալ պայմաններով, ի վերջո, ամեն ինչ պարզ էր եւ համաձայնեցված՝ ինչո՞ւ ինչ-որ բան սխալ պիտի լիներ: Բայց ես եւս մեկ անգամ մոռացել էի իմ ամենաքիչ 100 դեպքը, որտեղ զգացել էի, որ Հայաստանում հազվադեպ է ամեն ինչ ստացվում այնպես, ինչպես մենք պայմանավորվել էինք եւ շատ դեպքերում հարցերը հանգում են վիճաբանության։
Այսպիսով, ես որոշեցի 20 րոպեի փոխարեն մի քիչ ավելի ուշ վերադառնալ՝ մտածելով, թե այսպես հնարավորություն կնծայեմ, որ իմ ծրագիրը՝ վերադառնալու, պատվերն ընդունելու եւ տղային վճարելու՝ ամբողջովին հարթ եւ հեզասահ կընթանա՝ ուստի ես այցելեցի մեկ այլ խանութ՝ խնդրեցի եւս 6 կտոր մսաշոթ, բայց այն պայմանով, որ ես չեմ կարող սպասել եւ պատվիրեցի նաեւ երկու պիցցա՝ գանձապահն ինձ ասաց, որ պատրաստ չեն՝ ուստի ես ասացի՝ ոչ՝ կներեք՝ չեմ կարող սպասել, բայց խոհարարն ասաց՝ ոչ, ոչ, այն արդեն փուռի մեջն է, ընդամենը երկու րոպե է հարկավոր եւ պատրաստ կլինի, այնպես որ, ես նույնպես մոռացել էի իմ փորձը՝ որ նման դեպքերում աշխատողները հազվադեպ տալիս են իրական ճշգրիտ տեղեկատվություն, բայց ես համաձայնեցի եւ այս անգամ որոշեցի նախօրոք վճարել նրանց, որպեսզի ամեն ինչ հարթ լինի, ուստի գնացի 10 րոպեով: Ես ինքս ասացի՝ լավ է, որ 6 կտոր սառը վերցնեմ եւ վերադարձա, բայց լահմաջոն՝ որը պետք է հանձնվեր 2 րոպեում՝ նրանից եւս 6 րոպե պահանջվեց հանձնելու համար, այնպես որ՝ իր տրամաբանությամբ՝ 16 րոպե սպասեցնելը նորմալ է ու ոչինչ՝ թեկուզ խոստանալով 2 րոպեում արդեն հանձնել եւ ՍԱ է խնդիրը Հայաստանում։
Կարդացեք նաև
Այս ամենն ինձ ստիպեց մտածել, որ ես երբեք չպետք է ենթադրեմ, որ մեր քննարկածը ուշադիր լսվում է, եւ ես ստուգեցի պիցցաները, եւ ես ճիշտ էի, գանձապահն ինձ միայն մեկն էր տվել, ուստի լավ է, որ ես ստիպված էի կրկնակի ստուգել:
Այսպիսով, ես վերադարձա 40 րոպե հետո առաջին խանութ, բայց ի զարմանք՝ ուղղակի ապշած էի՝ տղան ասաց ինձ, որ վստահ չէր, որ ես կվերադառնամ, ուստի նա միայն պատրաստել էր 30 կտորները, բայց դրանք չէր տեղադրել ջեռոցում:
Ես իսկապես զայրացած էի: Նա ինձ ասաց՝ «լավ, ոչինչ, մի անհանգստացիր, տասը րոպեում ես կպատրաստեմ», եւ քանի որ հյուրեր ունեի, ուստի ստիպված էի սպասել եւս 10 րոպե, այլ լուծում չունեի…
Սրանք եզակի դեպքեր չեն։ Իրականում սա շատ սովորական երեւույթ դարձած է՝ 70% դեպքում այսպիսին է իրավիճակը:
Օրերս գնացի դեղատուն եւ պաշտոնյային ասացի՝ որ 20 րոպե հետո կվերադառնամ՝ խնդրում եմ պատրաստիր իմ պատվերը, ես երբեք չեմ կարող սպասել, ուզում եմ գալ՝ անմիջապես վերցնել պատվերը՝ վճարել եւ գնալ՝ չեմ կարող սպասել, քանի որ գնալու եմ աղջկաս դպրոցից վերցնելու: Նա ասաց՝ խնդիր չկա, հասկանում եմ՝ կսկսեմ պատրաստել՝ ինձ 5 րոպե է պետք, ասացի, որ նա ունի 20 րոպե՝ ես կվերադառնամ 20 րոպեից: Երբ 20 րոպե հետո ես վերադարձա՝ նա ոչինչ չէր պատրաստել, բայց նա շատ հանգիստ ասաց՝ ոչինչ, եւ փորձեց հանգստացնել ինձ՝ ընդամենը մի քանի րոպեից կպատրաստեմ…
Եվ հենց սա է խնդրի արմատը: Եվ ես 2018 թվականից նկատում եմ՝ օրեցօր այս երեւույթը շատ ավելի ընդհանրացած ծավալ է ստանում, ավելի սուր, մարդիկ ուզում են ձեր անունից որոշել՝ որ ձեզ համար իրենց ստեղծած խնդիրը «ոչինչ» է եւ ձեզ քաղաքավարի կերպով պարտադրում են հանդուրժել ու «կլլել» իրենց ստեղծած խնդիրը՝ պատանդ են վերցնում «ոչինչի» սեփական տրամաբանությամբ։ Թեկուզ եթե չեք մարսելու՝ ոչինչ իրենց համար՝ կարեւորը «կլլեք»:
Հարցը կայանում է մոտեցման եւ վերաբերմունքի մեջ: Այս վերաբերմունքը դարձել է արդեն բնավորություն, նկարագրի մաս, վարքագիծ, կեցվածք, կարող եմ շարունակել ու տասնյակ օրինակներ նշել: Այն արտացոլում է միայն մեկ հիմնական երեւույթ՝ անտարբերության մշակույթը, որը նրանց արդեն առաջնորդել է արդյունավետության ու տրամաբանության կորստի, կենտրոնանալու ու հարցերը կշռադատելու, ճիշտ որոշումներ կայացնելու, փոխարենը նրանք ուղղակի հիասթափեցնող վերջնական արդյունք են տալիս եւ հենվում են դիմացինին ասելու՝ որ դա նորմալ, սովորական համարի՝ թեթեւ տար, պարզապես ընդունիր դա եւ նկատիր, որպես ոչինչ:
Իհարկե, շատ շատերն ասելու են՝ «Բայց ես ինչո՞ւ եմ հարցը էդքան ծանր տանում ու «լրջի տալիս»: Ըստ իս, այս բոլորը դարձել է հանրապետության ներսում ընդհանուր երեւույթ եւ մարդիկ ուղղակի նման պահվածքով են վերաբերվում միմյանց, կենցաղային պարզ հարաբերություններից, շփումներիս սկսած, եւ թեպետ վերին իշխանությունները պետք է ժողովրդին դաստիարակեն պատասխանատու մոտեցման, կարծես թե ոգեշնչողը հենց իրենք են՝ ուղղակիորեն կամ անուղղակիորեն (ասեմ՝ Լիբանանի մեջ էլ այս երեւույթը բավական սուր է, բայց ըստ իս, այնտեղ կապված է այն ինքնախաբեության հետ, թե անձը ինքզինք շատ ճարպիկ ու խորամանկ կկարծե):
Երբ թավշյա հեղափոխության հետեւանքով եկած իշխանությունը գրեթե բոլոր առումներով ու մակարդակներում ծայրահեղ վատ արդյունքներ է տալիս, խոստումները չկատարելու համար նրանց արդարացնելու ռազմավարությունը հիմնվում է զանգվածների կարճ հիշողության վրա, եւ երբ որեւէ մեկը փորձում է հարցնել, թե ինչո՞ւ է ինչ-որ աղետ տեղի ունեցել, մենք անընդհատ լսում ենք, թե ինչպես է իշխանությունը փորձում համոզել քաղաքացիներին, թե՝ «ոչինչ, ոչինչ, այնուամենայնիվ, ում էր պետք այս ու այն, անցանք առաջ»:
Արդեն վերածվել ենք մի ազգի, որտեղ բոլորս պատասխանատվություն չենք կրում, մի հանրապետություն, որը «լավ, ոչինչ» ասելով գնում է դեպի ոչնչացում։
Պետրոս ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ
բլոգեր
«Առավոտ» օրաթերթ
30.05.2023
