Լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ Ադրբեջանի տարածքում գտնվող հայկական անկլավ Արծվաշենը վերադարձվելու է Հայաստանին։ «Հրապարակն» Արծվաշենի նախկին բնակիչ, համայնքապետի տեղակալ Լիզա Լազարյանի հետ է զրուցել եւ փորձել է հասկանալ, թե հնարավո՞ր է արդյոք Արծվաշենում ապրել, ու արդյոք արծվաշենցիները պատրա՞ստ են վերադառնալ Արծվաշեն։
Տիկին Լազարյանը 20 տարեկանում հարս է գնացել Արծվաշեն եւ այնտեղ բնակվել 20 տարի՝ մինչեւ Արծվաշենի գրավումը։ Գյուղն այդ պահին ունեցել է 4 հազար բնակիչ։ «Հիմա ահավոր վիճակում է Արծվաշենը։ Ոչ ոք ռիսկ չի անի այնտեղ գնալ, որովհետեւ շրջապատված է 24 ադրբեջանական գյուղերով։ Մեր ճանապարհն անցել է Ադրբեջանի տարածքով՝ մեր գյուղի միջով միջպետական ճանապարհ էր անցնում։ Ենթադրենք, ասում է՝ հետ կտան, ո՞վ ռիսկ կանի հետ գնա այնտեղ, ոչ մեկը ռիսկ չի անի, ոչ ոք հետ չի գնա։ Այնտեղ էլ լրիվ ավերակ վիճակ է, տների քարերն անգամ քանդել տարել են ադրբեջանցիները»,- մեզ հետ զրույցում ասաց Լիզա Լազարյանը։
Արծվաշենի նախկին բնակչուհին հիշում է, որ հինգ հազար հա տարածք են ունեցել, հարուստ գյուղ է եղել, հիվանդանոց ու դպրոցներ են ունեցել, գործարաններ։ «Հիմա ոչ մի բան չկա, հիմա այդքան նորից կառուցել, դա հնարավոր բան չէ, բացարձակ հնարավոր չէ»,- շեշտեց Լիզա Լազարյանը։ Գյուղում հաստոցաշինական ու կոշիկի գործարան են ունեցել, ամբողջ գյուղն ապահովված է եղել աշխատանքով, գյուղատնտեսությունն է զարգացած եղել։ «1988 թվականին, երբ շարժումը սկսվեց, ադրբեջանա-հայկական այդ խնդիրները նոր փուլ մտան, մեր գյուղի միջով էին անցնում Ադրբեջանից հեռացող հայերն ու Հայաստանից Ադրբեջան վերադարձող ադրբեջանցիները, այդ ժամանակից արդեն այդ խժդժոցը սկսվեց։ Բայց հիմնականում գյուղի վրա որ հարձակվեցին, դա 1992 թվականի օգոստոսի 6-ն էր։ Մենք արդեն զգացինք, որ մեր վիճակը վտանգված է, ավտոբուսներ ուղարկեցին՝ ղեկավարության հրահանգով՝ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի կարգադրությամբ ու այն ակնկալիքով, որ վաղը նորից հետ ենք վերադառնալու։ Հետ վերադառնալու ակնկալիքով ենք մենք դուրս եկել, գիշերը ժամը 9-ի, 10-ի կողմերը ավտոբուսներն ամբողջությամբ լցվեցին, դատարկաձեռն՝ ով ինչ հագուստով տնից դուրս էր եկել, հողաթափերով, այդպես բոլորս լցվեցինք ավտոբուսն ու գնացինք, որ հաջորդ օրը կամ երկու օր հետո վերադառնանք։ Եկանք ու մնացինք, մեր ամեն ինչը՝ 150 տարվա ունեցվածքը թողեցինք ու մի վայրկյանում դուրս եկանք»,- պատմեց մեր զրուցակիցը։
Հայկա ԱԼՈՅԱՆ
Կարդացեք նաև
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Հրապարակ» օրաթերթի այս համարում
