Այն, ինչ Ադրբեջանը տեւական ժամանակ անկաշկանդ ու անպատիժ իրականացնում է ՀՀ ինքնիշխան տարածքում, չես բնորոշի այլ կերպ, քան սողացող պատերազմ՝ խաղաղության «շարժիչով»: Տարօրինակ իրավիճակ է ստեղծվել: Որքան շատ են երկու հակամարտ երկրի իշխանությունները ճամարտակում խաղաղության համաձայնագրի կարեւորության մասին, այնքան ավելի են հեռանում իրական խաղաղության օրակարգից: Պարզվում է՝ Ադրբեջանի եւ Հայաստանի ղեկավարներից յուրաքանչյուրը խաղաղություն եզրույթն ընկալում է յուրովի կամ, ինչպես ասում են, իր «փչացածության» չափին հարիր:
Ադրբեջանը ստորագրվելիք փաստաթղթին, ըստ էության, խոշոր գին է նշանակել՝ 5 կետերի տեսքով, եւ պարտադրում է հենց այդ կետերը ներառել խաղաղության պայմանագրում: ՀՀ-ն անհուսալիորեն փորձում է «գին» իջեցնել, ոչինչ չի ստացվում՝ Ալիեւն անհողդողդ է: Նա համառորեն պնդում է, որ փաստաթուղթը կառուցվելու է Բաքվի առաջարկած 5 հիմնական սկզբունքների վրա: 2022թ. մարտին ՀՀ-ին փոխանցված առաջարկների բովանդակությունը հստակ նկարագրված չէ, տրված է միայն դրանց ընդհանուր բնութագիրը: Այն է՝ ճանաչել միմյանց տարածքային ամբողջականությունը, չներկայացնել տարածքային պահանջներ, իրականացնել սահմանազատում, հաստատել դիվանագիտական հարաբերություններ եւ բացել տրանսպորտային ուղիները։
Շատ «մանրուքներ», որոնց մեջ է սովորաբար լինում «սատանան», շարքային ընթերցողին հասու չեն: ՀՀ արտաքին քաղաքականության պաշտոնյաների վստահեցմամբ՝ Ադրբեջանի առաջարկներում հայկական կողմի համար «անընդունելի ոչինչ չկա, բայց դրանք չեն ընդգրկում Հայաստան-Ադրբեջան օրակարգի բոլոր հարցերը»: Եվ օրակարգն ամբողջական դարձնելու համար Հայաստանն, իր հերթին, 6 առաջարկ էր փոխանցել Ադրբեջանին, բայց մնացել անպատասխան: Արձագանքի փոխարեն Ալիեւը հայտնել է, որ ինքը չի սիրում երկար սպասել, եւ շտապեցրել է նաեւ Փաշինյանին: Երեւի՝ վախենում է, որ վերջինիս հանկարծ մի բան կպատահի, եւ իր սպասելիքները կմնան անկատար:
Ալիեւը դեռ լիքը առնելիքներ ու կիսատ պայմանավորվածություններ ունի՝ «Զանգեզուրի միջանցք», Արցախի հանձնման գրավոր փաստաթուղթ, սահմանագծման իր կամքին հաճո իրականացում, 1988-89 թթ.-ին ՀՀ-ից մեկնած ադրբեջանցի փախստականների վերադարձ նախկին բնակության վայրեր, մի քանի տասնյակ գյուղերի, ռազմավարական տարածքների, ճանապարհների, բարձունքների յուրացում Տավուշի, Սյունիքի, Գեղարքունիքի մարզերից եւ այլն: Այդ նպատակով Բաքվի բռնապետը միշտ վառոդը չոր է պահում, պարբերաբար զինված սադրանքներ է հրահրում հայ-ադրբեջանական սահմանի ամենազգայուն հատվածներում՝ փորձելով հնարավոր առավելագույնը պոկել Հայաստանից:
Կարդացեք նաև
Այս անգամ թիրախը դարձյալ Սոթքն էր՝ ոսկու հանքավայրով, որտեղ 2-3 ամիս է, ինչ աշխատանքները գրեթե դադարեցվել են հաճախադեպ դարձած կրակոցների պատճառով: Նախորդ շաբաթվա վերջին օրերին իրադրությունը կրկին լարվել էր. ՀՀ ՊՆ հաղորդմամբ՝ հինգշաբթի առավոտյան ադրբեջանական ստորաբաժանումները հրետանային ու ականանետային կրակ են բացել Սոթքի դիրքերի ուղղությամբ եւ Գեղարքունիքի մարզի որոշ սահմանամերձ գյուղերի հատվածներում՝ կիրառելով նաեւ ԱԹՍ-ներ: Հայկական զինուժի պատասխան գործողություններից հետո հակառակորդը՝ կորուստներ տալով, ետ է շպրտվել ելման դիրքեր: Փոխհրաձգությունների հետեւանքով հայկական կողմը, ցավոք, ունեցել է 1 զոհ եւ 6 վիրավոր:
Բրյուսելում ԵՄ խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի միջնորդությամբ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի ղեկավարների՝ մայիսի 14-ի հանդիպման նախօրեին Սոթքում թշնամու նախահարձակ գործողությունները, ըստ փորձագետների, երկու հիմնական նպատակ էին հետապնդում. ա/ ապակայունացնել իրավիճակը սահմանին, վախ սփռել սահմանամերձ համայնքներում եւ որոշակի զիջումներ կորզելու ակնկալիքով հոգեբանական ճնշումների գործադրմամբ թուլացնել հայկական կողմի բանակցողի դիրքերը, բ/ խափանել ոսկու հանքի աշխատանքը եւ լիակատար վերահսկողություն սահմանել հանքավայրի գործունեության նկատմամբ: Սա մարտավարական քայլ է, որին Ադրբեջանը հաճախ է դիմում բարձր մակարդակի հանդիպումներից առաջ:
Ի պատիվ հայ մարտիկների, թշնամուն չհաջողվեց առաջանալ, բայց դա չի նշանակում, թե նա հրաժարվել է իր նկրտումներից, որոցից մեկն էլ Սեւանի արեւելյան ափի գրավումն է: Արձագանքելով Սոթքի դեպքերին, Փաշինյանը մայիսի 12-ին հայտարարեց, որ ի հեճուկս Ադրբեջանի ապակառուցողական պահվածքի՝ տրամադրված է մասնակցել Երեւանի ու Բաքվի միջեւ խաղաղության պայմանագրի վերաբերյալ բրյուսելյան բանակցություններին: Փաստորեն վարչապետի աթոռը զբաղեցնող աձին ոչինչ չի խանգարում «փարված» մնալ իր վսեմ հավատամքին՝ «խաղաղության դարաշրջանին», որպիսին իրականում չկա, եւ որի փոխարեն մենք տեսնում ենք իրավիճակի հարաճուն սրացումներ, կրակոցներ եւ, ցավոք սրտի, զոհեր: Այսինքն՝ սողացող պատերազմ:
Եթե մի փոքր խորանանք համաշխարհային թվացող այս շիլաշփոթի մեջ, որ տիրում է մեր սահմաններին եւ հասարակական-քաղաքական, անվտանգային, սոցիալ-տնտեսական կյանքի բոլոր շերտերում՝ կպարզվի, որ չարիքի արմատը բոլորիս ճակատագիրը, ներկան ու ապագան զոհասեղանին դրած անձի՝ Փաշինյանի մեջ է՝ խաղաղության մասին բոլորին զզվեցրած իր բարբաջանքներով: Նրանն է մեղքը, որ հանձնեց Քարվաճառը, եւ թշնամին անարգել հասավ Սոթքի ոսկու հանք, տիրացավ հանքավայրի մեծ մասին, Գեղարքունիքի արոտավայրերին ու բարձունքներին: Նրանն է մեղքը, որ Պրահայում 2022-ի հոկտեմբերի 6-ին Արցախը ճանաչելով Ադրբեջանի մաս, Բերձոր քաղաքը, Աղավնո եւ Սուս գյուղերը ինքնաբերաբար անցան Ադրբեջանին, ինչն էլ միջանցքը փակելու պատճառ դարձավ:
Գեւորգ ԲՐՈՒՏԵՆՑ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Հայացք Երևանից» թերթի այս համարում
