Մենք՝ մարդ արարածներս, մեր էությամբ հակված ենք կենտրոնանալու եւ հետեւելու նորություններին ու իրադարձություններին, որոնք միջազգային մակարդակում ավելի ծանրակշիռ են համարվում: Եվ դա բնական է: Նման լուրերը, որոնց մեծ հետաքրքրությամբ հետեւում են միլիոնավոր մարդիկ, գրավում են մեզ։ Արտասովոր չէ, որ մարդիկ հետեւում են միջազգային նորություններին, քան տեղականներին, բացի այդ, դժվար չէ հասկանալ, որ մարդիկ հակված են հետեւել լուրերին, որոնք կրում են առկախություն (suspense), ոգեւորություն, հուզիչ գործողություններ: Դրանք, անշուշտ, մեծ հետաքրքրություն են ներկայացնում, քան այն լուրերը, որոնք մշակվում են ոչ այնքան հետաքրքիր միջավայրում, ինչպիսին են… բանակցությունները:
Հիշում եմ, Լիբանանում մենք՝ լիբանանցիներս եւ լիբանանահայերս, մեծ կրքով, ոգեւորությամբ հետեւում էինք ֆուտբոլի աշխարհի գավաթի միջազգային մրցաշարին եւ եվրոպական հայտնի ֆուտբոլային ակումբներին, նրանց տեղական, եվրոպական հանդիպումներին եւ շարունակ լսում էինք քննադատություն՝ «օտարերկրացիներին հետեւելու փոխարեն, հետեւեք ձեր տեղական լիբանանյան ակումբներին, լիբանանյան հայկական ակումբներին, Լիբանանի եւ Հայաստանի ազգային թիմերին»: Ես ինքս երբեք չեմ հետեւել այդ խորհրդին: Ինձ միշտ դուր չեն եկել այդ արտահայտությունները, ես ատում էի այդ մեկնաբանությունները եւ շարունակում էի մտածել, որ լիբանանյան եւ հայկական ֆուտբոլի մակարդակը շատ ցածր է, ինչպես տեղական մրցաշարերի, այնպես էլ հավաքականների մակարդակով:
Երեկ ես հրահրվեցի՝ տեսնելով, որ մեր հայկական սփյուռքի քաղաքական ազգային առաջնորդներից շատերը նույն կերպ են վարվում, բայց այս անգամ քաղաքական մակարդակով, եւ ինչն ավելի վատթարացրեց այն փաստը, որ թեեւ առկա էր բազմազանության եւ ազգային ներդաշնակության սկզբունքը. այս երեւույթը, բազմազանությունն ու ներդաշնակությունը քաղաքական տարբեր ուղղությունների միջեւ միշտ էլ ողջունելի իրավիճակ է, բայց այս բազմազան ներդաշնակությունն իր միասնությունն էր դրսեւորում՝ համաձայնեցնելու որոշակի կետ. եւ սա անսահման համերաշխություն եւ ոգեւորություն արտահայտելով, այսպես կոչված, «թուրքական ձախերի» նկատմամբ, գովեստի ու հիացմունքի խոսքեր հնչեցին այս ընդդիմության հասցեին, սոցիալական ցանցերում ես տեսա տերմիններ, ինչպիսիք են «Էրդողանն ընդդեմ ժողովրդավարության», «լավատեսական հույսեր, որ երբ այս ընդդիմությունը գա իշխանության, նրանց հաղթանակը ճանապարհ կհարթի դեպի թուրք-հայկական տարաձայնությունների հարթ լուծում»:
Զարմանալի էր, որ «ռուսական եղբայրության» հին ավանդական ջատագովները վերջերս գտան ակումբի նոր անդամ, ում նա քաղաքական մարտեր էր մղել՝ ի պաշտպանություն «ռուսական եղբայրության հանդեպ հավատքի» իր հաստատակամության, եւ այժմ երկուսն էլ գովում էին Կրեմլին։ Սա, չնայած այն հանգամանքին, որ Էրդողանին ձեռնտու է Կրեմլը, մինչդեռ ԱՄՆ նախագահ Բայդենը լիակատար աջակցություն է հայտնել ընդդիմությանը, այստեղ իմ քաղաքական միտքը չի կարողանում ըմբռնել այն տրամաբանությունը, որտեղ Կրեմլի ջատագովները սատարում են նաեւ թեկնածուին, ում սատարում է Արեւմուտքն ու ներկայումս համարվում է ոչ բարենպաստ Մոսկվայի կողմից: Համենայնդեպս, սա չէ խնդրի արմատը:
Կարդացեք նաև
Խնդրի արմատն այն է, որ սփյուռքի հայ քաղաքական միտքը, որը ղեկավարվում է տասնամյակների փորձ ունեցող քաղաքական ուժերի կողմից, ցույց է տալիս եւ ապացուցում, որ մենք պատմությունից ոչինչ չենք սովորել, եւ մեր քաղաքական մտածողությունը սկսել է զարգացնել քաղաքական միամտության մտահոգիչ մակարդակ:
Պատմությունից հիշեցում, որ սուլթան Համիդը, ով կրոնական խորհրդանիշ էր, ինչպես նաեւ օսմանյան պետության ղեկավար, նրա կառավարման գաղափարախոսությունը հիմնված էր նրա կրոնական առաջնորդ լինելու վրա, եւ եկել էին երիտթուրքերը, նրանք ուզում էին երեւալ աշխարհիկ, ժամանակակից, ինտելեկտուալ, առաջադեմ, չափավոր, ոմանք նրանց համարում էին ազատականներ, ոմանք՝ սոցիալիստներ եւ մեծ մասը՝ որպես արեւմտյան արժեքներն ընդունող խումբ։
Մենք բոլորս գիտենք, թե ինչ եղավ, եւ հետո եկավ Աթաթուրքը, որը Սոցիալ-դեմոկրատիա հռչակեց եւ ընկալվեց որպես ձախ սոցիալիստ, ով խաբեց Լենինին, որ իրեն տեսնի որպես ձախ սոցիալիստ եւ բացահայտ ֆինանսական, ռազմական, դիվանագիտական եւ քաղաքական աջակցություն ցուցաբերի նրան «բրիտանական իմպերիալիզմի դեմ պայքարելու եւ ստեղծելու սոցիալիստական Թուրքիա», Աթաթուրքը ուղարկեց թուրքական բանակ՝ ոչնչացնելու այն, ինչ մնացել էր Հայաստանից, եւ նրա բանակը գրավեց պատմական հայկական շատ հողեր։
Մեր քաղաքական միտքը կարծես մոռանում է, որ Թուրքիան ունի կայացած ռազմական ստվերային կառավարություն եւ ռազմական պետություն՝ իր իմպերիալիստական քաղաքականությամբ, եւ կեղծ ժողովրդավարական համակարգի փոփոխությունը ոչինչ չի փոխի։ Գիտե՞ք, որ եթե ընդդիմությունը հասնում է իշխանության, մենք ինքներս ենք այն գնահատում, որպես ժողովրդավարական, եւ գիտակցո՞ւմ ենք, արդյոք, թուրքական կառավարությանը նման վկայություն տալու հետեւանքները՝ նախքան որեւէ լուրջ ապացույց տեսնելը։
Բացի այդ, երեկ ցավալի փաստը, քանի որ սփյուռքի ուժերը չափազանց խորը կենտրոնացած էին Թուրքիայի ընտրությունների վրա, որ նրանք նույնիսկ չանդրադարձան, որ Հայաստանի վարչապետ պարոն Փաշինյանը «ընտրված Հայաստանի հպարտ քաղաքացիների կողմից» համաձայնում է Բրյուսելում ճանապարհային քարտեզի հարցում, որը ճանաչում է Ադրբեջանի տարածքն իր կարգավիճակով, որը ներառում է Արցախը, դրա դիմաց Բաքուն իբր թե ճանաչում է Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը Խորհրդային Հայաստանի 29800 կիլոմետր քառակուսի սահմաններում, այն սահմանները, որոնք չեն ներառում Արցախը, եւ այդպիսով, պաշտոնական Երեւանը հրաժարվում է Արցախը որպես հայկական հողի վերաբերյալ որեւէ պահանջ ներկայացնել: Այս ամենը, եւ հայկական սփյուռքի ուժերը, ովքեր սատարում են գործող իշխանություններին, ոչ մի բողոք չհայտնեցին դրա վերաբերյալ, մինչդեռ ժամանակ գտան զբաղվելու Թուրքիայի ընտրություններով: Մինչդեռ իշխող կուսակցությանը կատաղի ընդդիմություն հայտարարող ուժերը նույն բանն արեցին՝ համերաշխություն հայտնելով թուրքական, այսպես կոչված, ձախերին……
Պետրոս ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ
Ազգային դեմոկրատական սոցիալիստ – Սփյուռքի հայկական դեմոկրատական ձախերի աշակերտ
«Առավոտ» օրաթերթ
17.05.2023
