Washington Examiner պարբերականում հրապարակվել է American Enterprise Institute-ի ավագ գիտաշխատող Մայքլ Ռուբինի հոդվածը «Վաշինգտոնը նոր մոտեցում պետք է որդեգրի Լեռնային Ղարաբաղի հարցում» վերտառությամբ, որը թարգմանաբար ներկայացնում ենք ստորև.
Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի երեքշաբթի օրվա խոսքերը սահմռկեցուցիչ էին. մոռացե՛ք ինտեգրումը, մոռացե՛ք դիվանագիտությունը. նա Հայաստանից պահանջեց հայտարարել՝ «Ղարաբաղը Ադրբեջան է», հակառակ դեպքում՝ առերեսվել հետևանքներին։ «Կամ նրանք [հայերը] պետք է ընդունեն Ադրբեջանի քաղաքացիություն, կամ գտնեն այլ բնակության վայր»,- ասաց նա։
Սա հազարամյա պատմություն ունեցող բնակչությունը տեղափոխելու կոչ է։ Պատահական չէ, որ նրա խոսքերը հնչում են այն ժամանակ, երբ հայերը պատրաստվում են ոգեկոչել իրենց նախորդ ցեղասպանությունը: Միևնույն ժամանակ, էթնիկ հայերը հրաժարվում են իրենց անվտանգությունը դնել Ալիևի տակ՝ հաշվի առնելով ադրբեջանական ջարդերի, էթնիկ հրահրումների, մշակութային ժխտման և հայկական դարավոր ժառանգության ոչնչացման արձանագրությունները:
19-րդ և 20-րդ դարերի սկզբին թվագրվող մարդահամարները, ինչպես նաև մինչ այդ ֆիզիկական ու պատմույթային ապացույցները ցույց են տալիս, որ Լեռնային Ղարաբաղը պատմականորեն հայկական է: Մեկ դար առաջ Իոսիֆ Ստալինը լեռնային շրջանը փոխանցեց Ադրբեջանին, քանի որ նա փորձում էր տապալել Կովկասը՝ ապահովելու, որպեսզի էթնիկ ինքնությունը ստորադասվի նորաստեղծ Խորհրդային Միության քաղաքական և տնտեսական շահերին: Չնայած ԽՍՀՄ սահմանադրությամբ Լեռնային Ղարաբաղի անջատումն Ադրբեջանից օրինական էր, իսկ հօգուտ այդ քայլի հանրաքվեն՝ ճնշող մեծամասնությամբ, Միացյալ Նահանգները և միջազգային հանրությունը շարունակում են ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղը որպես Ադրբեջանի մաս, նույնիսկ եթե նրանք դիվանագիտությանը կոչ են անում լուծել վեճը:
Կարդացեք նաև
Ադրբեջանի սպառնալիքները և Ալիևի կողմից Մինսկի խմբի դիվանագիտական գործընթացի նսեմացումը խաթարում են Պետդեպարտամենտի Ազատության աջակցության ակտի 907-րդ հոդվածից հրաժարվելու ցանկացած իրավական հիմք: Այդ օրենսդրությունը ամերիկյան օգնությունն Ադրբեջանին կապում է հակամարտությունները դիվանագիտական ճանապարհով լուծելու նրա հանձնառության հետ: Կուլիսներում պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենը հակասում է օրենքին՝ պնդելով, որ Ադրբեջանը չափազանց կարևոր է ռազմավարական առումով: Այս առումով, նա ապրում է անցյալում։
Ճիշտ այնպես, ինչպես Թուրքիան պաշտպանեց իր հեղինակությունը ՝ որպես արևմտամետ ակտիվ, մինչ նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը ներսից ավերում էր երկիրը, այնպես էլ այսօր Ադրբեջանի իրականությունը կտրուկ հակասում է Վաշինգտոնում նրա հեղինակությանը: Պարզ ասած՝ ԱՄՆ-ն Ադրբեջանին ոչինչ պարտական չէ՝ հաշվի առնելով վերջինիս` իրանական և ռուսական նավթի լվացման ջանքերը: Ինչպես Թուրքիան, Ուկրաինայի և Իրանի հարցերում Ադրբեջանը խաղում է երկու կողմերի հետ և Բլինքենին և հիմնական սենատորներին ու ներկայացուցիչներին վերաբերվում է որպես օգտակար ապուշների: Մի հարցում, սակայն, Ալիեւը ճիշտ է. դիվանագիտությունը չի աշխատել. պատճառը պարզ է՝ դրա համար պետք է լինեն երկու անկեղծ գործընկեր։ Իսկ Ալիևը անկեղծություն չի ցուցաբերում:
Ժամանակն է նոր մոտեցման. Պետքարտուղարության կողմից Ստալինի սահմանների ցինիկ ճշգրտումների ճանաչումն այսօր ապախրախուսում է դիվանագիտությունը: Եթե Բլինքենը ցանկանում է, որ Ալիևն անկեղծորեն բանակցի, ապա Պետքարտուղարությունը պետք է չեղյալ հայտարարի Ադրբեջանի ինքնիշխանության ճանաչումը և հայտարարի, որ Լեռնային Ղարաբաղն ամբողջությամբ բացակայում դուրս է մնում թե՛ Ադրբեջանի, թե՛ Հայաստանի ինքնիշխանությունից, մինչև բանակցությունների արդյունքները:
Դա անելը կխրախուսի երկու կողմերին էլ անկեղծորեն բանակցել: Դա նաև կթեթևացնի բանակցությունները միջնորդելու միջազգային ջանքերը՝ վերացնելով Ադրբեջանի կողմից դե ֆակտո վետոյի վարժանքները, որոնք վերաբերում են ամերիկացի և եվրոպացի դիվանագետների մուտքին դեպի Լեռնային Ղարաբաղի շրջափակված համայնքներ: Դա նաև օգուտ կբերի տեղի բնակչությանը` հնարավորություն տալով ականազերծման մասնագետներին` ԱՄՆ-ի և Մեծ Բրիտանիայի կողմից ֆինանսավորվող խմբերին, ինչպիսիք են HALO Trust-ը, մաքրել դաշտերը, ճանապարհները և գյուղերը, գործողություններ, որոնց ներկայում խոչընդոտում է Ալիևը:
Դիվանագետները կարող են տեղական զգացմունքները լրացուցիչ բավարարել հանրաքվեի միջոցով և թույլ տալ ներքին ճանապարհորդություն՝ ժամանակավոր ճամփորդական փաստաթղթերի տրամադրման միջոցով, ինչպիսին Միավորված ազգերի կազմակերպությունը ժամանակին տրամադրել էր պաղեստինցի փախստականներին: Ապահովելու համար, որ Ադրբեջանը պարզապես չի ձգտի իրականացնել ռազմական կատարված փաստը, Ադրբեջանի ճանաչման նման չեղարկումը պետք է համընկնի այդ տարածքում եվրոպական, գուցե չեզոք սկանդինավյան խաղաղապահների տեղակայման հետ:
Ալիևը մերժել է Մինսկի խմբին. որպեսզի դիվանագիտությունը հաջողի, Բլինքենը պետք է թաղի Ստալինի ժառանգությունը: Ժամանակն է բանակցել Լեռնային Ղարաբաղի ինքնիշխանության մասին՝ հիմնվելով ոչ թե խորհրդային բռնապետի քմահաճույքների, այլ նրա ժողովրդի ժողովրդավարական և մշակութային նկրտումների վրա։
Պատրաստեց Վիկտորյա ԱՆԴՐԵԱՍՅԱՆԸ
