«Կոսովոն նշում է իր անկախության 15-ամյակը»
Հարցազրույց Պրիշտինայում Կոսովոյի վարչապետ Ալբին Կուրտիի հետ այս տարեդարձի և Արցախի մասին։
Մինչ Հայաստանի կողմից 1994 թվականին մեծ պայքարով վերագրավված Արցախը հոգեվարքի մեջ է, Կոսովոն նշում է իր անկախության 15-ամյակը, որը ձեռք է բերվել ԱՄՆ-ի, ՆԱՏՕ-ի և «Եվրամիության» օգնությամբ։ Ժամանակաշրջան, որը Եվրոպայի այս ամենաերիտասարդ երկիրն օգտագործել է աշխարհի 117 պետությունների կողմից իր ճանաչումը ձեռք բերելու համար: Սխրանք, որը ցույց է տալիս ամուր քաղաքական նախագիծ և իր առաջնորդների տեսլականը, ովքեր կարողացել են հարմարեցնել իրենց դիվանագիտությունը համատեքստին և իրենց միջավայրին: Բայց ոչ միայն: Սեփական ժողովրդին և նրա շահերը պաշտպանելը պահանջում է հակառակորդների պահանջներից բխող վտանգների ավելի մեծ գիտակցում: Ինչպես նրանք, որ Սերբիան ներկայումս փորձում է ստիպել Կոսովոյի վարչապետ Ալբին Կուրտիին ընդունել։
– Բելգրադը ցանկանում է Կոսովոյում ստեղծել մի ասոցիացիա, որը կմիավորի սերբ մեծամասնություն ունեցող քաղաքապետարանները: Ինչու՞ է սա ձեզ համար խնդիր:
– Կոսովոյում ներկայումս ապրում են 93% ալբանացիներ, 4% սերբեր և 3% այլ փոքրամասնություններ: 2008 թվականին, երբ մենք հռչակեցինք մեր անկախությունը, միջազգային հանրությունը, ներառյալ Սերբիան, ցանկանում էին, որ Կոսովոն լինի բազմազգ պետություն, այլ ոչ թե ալբանական պետություն: Մեր քաղաքական վերնախավն ընդունեց դա։ Սակայն այսօր Բելգրադը պահանջում է ստեղծել սերբ մեծամասնությամբ մունիցիպալիտետների ասոցիացիա, այսինքն՝ ազգային պատկանելության հիման վրա։ Մեզ համար սա շատ խնդրահարույց է, քանի որ այն հակասում է մեր Սահմանադրությանը և մեր օրենքներին: Ավելին, քանի որ Սերբիան շատ ավելի փոքրամասնություններ ունի, քան Կոսովոն, այսինքն՝ նրա բնակչության առնվազն 20%-ը, նրա կառավարությունը, փոխադարձության սկզբունքի համաձայն, պետք է թույլատրի իր հողում նույն տեսակի ասոցիացիաների ստեղծումը։ Բայց նա դեմ է այդ գաղափարին:
– Ի՞նչ եք կարծում, սա Կոսովոյի ինքնիշխանությունն ապակայունացնելու մանեւր է։
– Բավական է հետադարձ հայացք գցել անցյալի իրադարձություններին և եզրակացություններ անել: 1991 թվականի ապրիլի 26-ին Բոսնիայում սերբ մեծամասնություն ունեցող 40 մունիցիպալիտետներ միավորվեցին և ստեղծեցին ասոցիացիա: 1992 թվականի հունվարի 9-ին նրանք հռչակեցին իրենց անկախությունը, որին հաջորդեց 1992 թվականի փետրվարի 28-ին նրանց Սահմանադրության հռչակումը։ Այնուհետև 1995 թվականի դեկտեմբերի 14-ին, Դեյտոնի համաձայնագրերից հետո, նրանք հայտարարեցին Բոսնիա և Հերցեգովինայի ստեղծման մասին։ Երբ մենք նայում ենք դրսից՝ Բոսնիա-Հերցեգովինան պետություն է, որը հանրապետություն չէ և երբ նայում ենք նրան ներսից, հանրապետություն է, որը պետություն չէ։ Այժմ վերադառնանք Սերբիայի պահանջին։ Նույն սխեմայով փորձում է մեր երկրի տարածքում ունենալ ինքնավար մարզ։ Մի տեսակ Կոսովոյի Սերբական Հանրապետություն, որն արդյունավետորեն կխաթարի մեր ինքնիշխանությունը և կապակայունացնի մեր խաղաղության ջանքերը։
– Ձեր ներկայիս բոլոր մարտահրավերներից որո՞նք են ամենակարևորները:
Կոսովոյի ճանաչումը Եվրամիության հինգ երկրների կողմից, որոնք են՝ Իսպանիան, Հունաստանը, Կիպրոսը, Սլովակիան և Ռումինիան։ Ինչ վերաբերում է ՆԱՏՕ-ին, որին մենք ցանկանում ենք անդամակցել, ապա խոսքը 4 անդամ երկրների մասին է, որոնք չեն ճանաչում մեր պետությունը, ի տարբերություն 26 այլ անդամների։ Հետևաբար, մեր հիմնական մարտահրավերը հաջողության հասնելն է՝ ապահովելու, որ այս փոքրամասնությունները միանան մեր նկատմամբ մեծամասնության դիրքորոշմանը: Նույնը վերաբերում է ՄԱԿ-ի կողմից մեր պետության չճանաչմանը, քանի որ Սերբիայի դաշնակից Ռուսաստանը արգելափակում է այն, իսկ Չինաստանը ձեռնպահ է մնում դիրքորոշումից։
Պատճառն այն է, որ և՛ Եվրամիության հինգ պետությունները, և՛ այս երկու համաշխարհային գերտերությունները վախենում են իրավական նախադեպ ստեղծելուց, որը իրենց սեփական փոքրամասնությունները կարող են օգտագործել անկախություն պահանջելու համար: Սրանք խոչընդոտներ են, որոնց վրա մենք լրջորեն աշխատում ենք։
– Ինչպե՞ս եք գնահատում Լեռնային Ղարաբաղի իրավիճակը, որի ինքնահռչակ անկախությունը 1991 թվականին, ի տարբերություն Կոսովոյի, չի ճանաչվել ոչ մի պետության կողմից:
Ես անկեղծորեն ցավում եմ Լեռնային Ղարաբաղում ռազմական միջամտությունների համար. Սակայն այս տարածաշրջանի քաղաքականության մասին բավականաչափ տեղյակ չլինելով, դժվարանում եմ մեկնաբանել այն։ Մյուս կողմից, ես իսկապես ցավալի եմ համարում այն, որ ոչ Հայաստանը, ոչ Ադրբեջանը չեն ճանաչում Կոսովոյի անկախությունը: Ինչ վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղին, ապա այս թեմայով Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև երկխոսությունը կարևոր է։ Այս իրավիճակում ամենախնդրահարույցը մի քանի խոշոր տերությունների ներգրավվածությունն է։ Եվ իմ տեսանկյունից նրանց կողմից ավելի շատ շահեր կան, քան արժեքային համակարգերի վրա հիմնված վերաբերմունք: Ես կարող եմ ժողովրդին միայն խաղաղություն և բարեկեցություն մաղթել։
– Երբևէ եղե՞լ եք Հայաստանում:
– Ոչ Ցավոք սրտի: Բայց ես ճանաչում եմ Շառլ Ազնավուրին և շատ եմ սիրում հայ ռեժիսոր Ատոմ Էգոյանին, ում հետ շատ կուզենայի հանդիպել։
Աննա Ազնաուր
