Անկասկած, երկրաշարժը, որը ծանր հարվածեց տարածաշրջանը, ցնցող էր, հատկապես այն փաստը, որ այն այնքան ավերիչ էր ու ուժգնությամբ, որ հարվածեց բազմաթիվ երկրների, այն չէր սահմանափակվում մեկ երկրում, այլ մի քանի՝ Թուրքիա, Սիրիա եւ ինչ-որ կերպ Լիբանան: Իմ բոլոր ընկերները Լիբանանում արտահայտեցին իրենց հուզական վիճակը եւ ինձ ասացին, որ այնքան սարսափած են: Ես մեծացել եմ որպես քրիստոնյա եւ սոցիալիստ, երկու վարդապետություններն էլ խորապես կենտրոնացած են բոլոր ազգերին սիրելու միջազգային սկզբունքի վրա եւ զանազանելու երկրի ժողովրդին եւ իշխող ռեժիմին: Բայց սպասեք, ես կանգ եմ առնում, եւ շատ շուտով ձեզ կասեմ, թե ինչու եմ դադար տալիս միտումնավոր, քանի որ իմ անձնական տեսակետները որեւէ մաս կամ ներգրավվածություն չեն ունենա այս հոդվածի հիմնական հաղորդագրության եւ վերը նշված կետերի հետագա քննարկման մեջ, շուտով դուք կհասկանաք, թե ինչ նկատի ունեմ:
Ողբերգությունից շատ չանցած՝ վարչապետ Փաշինյանը համերաշխություն հայտնեց Թուրքիային եւ Սիրիային եւ խոստացավ օգնել երկու երկրներին, համացանցից կարդացինք, որ նա զանգահարել է երկու երկրների նախագահներին, կարդացել ենք նաեւ, որ Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը շնորհակալություն է հայտնել եւ «Թուրքիայի կառավարությունը բարձր է գնահատում Հայաստանի աջակցությունը, ասել է Էրդողանը Փաշինյանին»: Ես այստեղ չեմ քննարկելու՝ արդյոք Հայաստանի վարչապետը խելացի, ճարպիկ ու իմաստուն քաղաքական քայլ է արել, թե ոչ, ես այստեղ չեմ քննարկելու՝ արդյոք սա բարոյապես ճիշտ քայլ էր, մինչ Անկարայի դաշնակից Ալիեւի ռեժիմը շրջափակում է Արցախը, չեմ քննադատի։ Ոչ էլ կաջակցեմ վարչապետին դատապարտող տարբեր ընդդիմադիր խմբերին, ես նաեւ չեմ շնորհավորելու եւ չեմ դատապարտելու վարչապետին այս հարցում, քանի որ այս ամենը դուրս է այս հոդվածի ուղերձից եւ նպատակից։ Ուշադրությունս գրավեց այն, թե ինչ արագությամբ սա հրահրեց եւ բռնկեց եւս մեկ կատաղի վեճ մեր՝ հայերիս միջեւ, մեր քաղաքական սպեկտրը վառելիքի տակառի կամ վառոդի նման էր թվում, որը հրահրվում էր եւ պայթում այս հարցի առաջին իսկ կայծից։ Մեղադրանքների, վիրավորանքների, հայհոյանքների եւ նախատինքների փոխանակման, ոմանք սոցցանցերում հայտարարեցին, որ ով վիշտ է արտահայտում թուրքական կողմի աղետների համար, պետք է անմիջապես հեռանա իր ընկերների ցանկից, եւ «հակառակորդները», ովքեր մեղադրում են այս հայերին ծայրահեղ շովինիզմի մեջ, քանի որ նշում են թուրք զոհերը ուրախությամբ, նրանք, ովքեր ցանկանում էին ցույց տալ չափավոր եւ հակածայրահեղականություն, սակայն մյուս հայերին նկարագրելով որպես «ֆաշիստներ»՝ ծայրահեղ վիրավորանքներով.
Ինձ համար սա եւս մեկ անգամ բացահայտում է մեր սեփական թուլությունը, եւ այն, որ մենք՝ հայերս, զուրկ ենք որեւէ ազգային տեսլականից, եւ յուրաքանչյուրն ունի գրքի իր գլուխը, որը կոչվում է «Հայ հայրենասիրություն» եւ պնդում է մերժել, նայել եւ մտածել մյուս գլուխները կարդալու մասին, որպեսի մենք միավորենք այս բոլոր գլուխները ընդհանուր միասնական գրքի մեջ՝ վերցնելով յուրաքանչյուր գլխի որոշ մասեր:
Դա բացահայտում է այն փաստը, որ մենք՝ հայերս, պատրաստ չենք որեւէ հաջողության, նույնիսկ եթե ապահովվեն արտաքին հանգամանքներ, եթե օրինակ՝ մեզ մոբիլիզացնեին ամենաառաջադեմ զենքերը մեր մարտերում հաղթելու համար, մենք այդ զենքերը կօգտագործեինք միմյանց վրա։ Հետեւաբար, եթե ոմանք ենթադրում են, որ բնական կամ արտաքին զարգացումներով մեր թշնամիները հանդիպում են աղետների, մենք՝ որպես պառակտված ազգ, չենք կարող որեւէ բան նվաճել: Եվ եթե ներկայիս իշխանությունը, որին վստահված է մեր արտաքին քաղաքականությունն ու դիվանագիտությունը, բողոքում է, որ մենք պետք է ավելի խելացի ու իմաստուն վարվենք, բայց արմատական ձայները խանգարում եւ խոչընդոտում են նրա դիվանագիտական ջանքերը, նրանք նույնպես դատապարտելի են, քանի որ իշխանությունները պարծենում էին «երկաթե մանդատ վայելելու ժողովրդի կողմից», եւ երբեւէ հանդես չեկան ազգը համախմբելու եւ ընդդիմադիր խմբերի հետ ընդհանուր լեզու գտնելու նախաձեռնությամբ՝ ազգային երկխոսության միջոցով եւ նախընտրեցին նստել միայն այն ուժերի հետ, ովքեր բառի որեւէ լուրջ իմաստով ընդդիմություն չեն իրենց (ինչպես՝ արտախորհրդարանական ուժերը), որպեսզի նման ռազմավարական իրավիճակներում մենք վարենք մեր դիվանագիտությունը ներդաշնակորեն:
Կարդացեք նաև
Այսինքն, եւս մեկ անգամ մենք համառորեն պնդեցինք ստանալ մեր սեփական բաժինը տարածաշրջանի այս բնական աղետից, քանի որ մեր նավը հերթական անգամ ենթարկվեց պառակտման, մինչդեռ մենք չպետք է ապրեինք այս միջադեպն ավելի խորը պառակտումներով:
Պետրոս ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ
Լիբանանահայ բլոգեր
«Առավոտ» օրաթերթ
09.02.2023
