Արցախն արդեն 13 օր Ադրբեջանի կողմից լիակատար շրջափակման մեջ է, որով խախտվում են միջազգային իրավունքի, միջազգային հումանիտար իրավունքի մի շարք նորմեր։ Ադրբեջանի՝ քրեորեն պատժելի գործողությունների համար միջազգային իրավունքը նախատեսում է մի շարք գործիքակազմեր։ Թեմայի շուրջ «Հայաստանի Հանրապետություն» օրաթերթը զրուցել է Ֆրիդրիխ-Ալեքսանդր Էռլանգեն-Նյուրնբերգ համալսարանի դոցենտ, իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, Հայ-գերմանական իրավաբանների միության նախագահ Գուրգեն Պետրոսյանի հետ։
-Պրն Պետրոսյան, Դուք նշում եք, որ Հայաստանի Հանրապետությունը եւ Գերմանիան պետք է Ցեղասպանության կոնվենցիայի շրջանակներում ընդդեմ Ադրբեջանի հայց ներկայացնեն Արդարադատության միջազգային դատարան։ Ի՞նչ հիմքով կարող ենք դիմել, եւ ինչո՞ւ նաեւ Գերմանիան։
-Ճանապարհ փակելը, սննդի մատակարարումը խախտելը, դեղորայքի մատակարարումը դադարեցնելը եւ միջնադարյան ձեւերով ժողովրդին շրջափակման մեջ պահելը բավարարում են Ցեղասպանության կոնվենցիայի ցեղասպանության հանցակազմի տարրերը, մասնավորապես՝ որեւէ խմբի համար միտումնավոր այնպիսի պայմաններ ստեղծելը, որոնք միտված են նրա լրիվ կամ մասնակի ֆիզիկական ոչնչացմանը։ Ակներեւ է, որ երբ ճանապարհը փակվում է մատակարարման բոլոր տեսակների համար, եւ բնակչությունը, մասնավորապես պաշտպանվող խումբը՝ կլինի դա ռասսայական, էթնիկական, ազգային կամ կրոնական, գտնվում է ոչնչացման եզրին, դրա արդյունքում նրանց սպասվում է դանդաղ մահ։ Դրանով Ցեղասպանության կոնվենցիայի հանցակազմը բավարարված է համարվում։ Ցեղասպանությունն ինքնին ոչ միայն պետական պատասխանատվություն է, այլեւ քրեական, այսինքն՝ ցեղասպանության պարագայում պետությունը կարող է ենթարկվել պատասխանատվության, այդ թվում նաեւ՝ հենց կատարողները։ Օրինակ՝ այս պարագայում նույն «էկոակտիվիստները» կամ «կանաչները», որոնք բնապահպանական թեմայի շղարշի ներքո փորձում են պահանջներ բարձրաձայնել, նույնպես կարող են քրեորեն հետապնդելի լինել, քանի որ նրանց գործողությունները դիտավորություն ունեն, եւ գիտակցում են, որ ճանապարհը փակելով խաթարում են Արցախի բնակչության կենսունակությունը։ Արցախի բնակչության սոցիալական համակարգը խախտվում է, ուստի նրանց դիտավորությունն ակներեւ է։ Ինչո՞ւ Գերմանիան։ Ցեղասպանության արգելքը պատկանում է այն նորմերի շարքին, որոնք բոլոր պետությունները, դրա առկայության պարագայում, պարտավոր են գործիքներ կիրառել այն կանխարգելելու համար։ Սա նշանակում է, որ ցանկացած պետություն կարող է դիմել Արդարադատության միջազգային դատարան՝ պահանջելով կանխարգելել ցեղասպանությունը։ Մենք ունենք պրակտիկ օրինակ ՄԱԿ-ի միջազգային դատարանում՝ Գամբիան ընդդեմ Մյանմայի գործը, որում Գամբիան, աշխարհագրական դիրքով բավական հեռու գտնվելով Մյանմայից հայց է ներկայացրել Կոնվենցիայի շրջանակներում դադարեցնելու եւ կանխարգելելու ռոհինջա ժողովրդի նկատմամբ ցեղասպանությունը։ Գտնում եմ, որ Գերմանիան, ունենալով որոշակի բարձր քաղաքական դերակատարություն եւ, տեսնելով նրա ակտիվ մասնակցությունը ռուս-ուկրաինական պատերազմում, այդ թվում նաեւ նրա մասնակցությունը Արդարադատության միջազգային դատարանում Ուկրաինան ընդդեմ Ռուսաստանի գործի շրջանակներում, ապա մեր պարագայում եւս Գերմանիայի մասնակցությունն անհրաժեշտ է եւ պարտադիր։ Եթե Գերմանիան այդ ուղղությունն է վերցրել՝ լինելու մարդու իրավունքների պաշտպանության ջատագովն ու ջահակիրը, պարտավոր է Արցախի հարցում եւս ձայն բարձրացնել եւ հայց ներկայացնել ընդդեմ Ադրբեջանի։
-Եվրոպական դատարանը բավարարեց Հայաստանի ներկայացրած պահանջը եւ միջանկյալ միջոցներ կիրառեց Ադրբեջանի նկատմամբ։ Կպարզաբանե՞ք, թե ինչ է հետեւելու դրան։
Կարդացեք նաև
-Միջազգային իրավունքում արձանագրությունները մնում են, եւ ինչպես արդեն նշեցի՝ դրանք պարտադիր պետք է օգտագործել բանակցությունների ընթացքում, եւ անընդհատ շեշտադրում արվի դրանց վրա։ Ինձ համար զարմանալի է, որ մեր իշխանությունները չեն օգտագործում Արդարադատության միջազգային դատարանի 2021 թ. դեկտեմբերի 7-ի որոշումը որպես մեխանիզմ, որով արձանագրվել էր, որ Ռասսայական խտրականությունների կոնվենցիայի շրջանակներում Ադրբեջանը պարտավոր է հարգել հայ ժողովրդի իրավունքները։ Այս որոշումը նույնպես պետք է պարբերաբար ներկայացվի միջազգային հանրությանը, ինչպես նաեւ այն դատավճիռները, որոնք ընդունվել են Եվրոպական դատարանի կողմից խոշտանգումների վերաբերյալ։ Դրանք բավական կարեւոր փաստարկներ են, արձանագրություններ, որոնք հնարավոր է հօգուտ մեզ օգտագործել բանակցությունների ընթացքում։
Լուսինե ՄԽԻԹԱՐՅԱՆ
Հոդվածն ամբողջությամբ՝ «Հայաստանի Հանրապետություն» օրաթերթի այսօրվա համարում:
