Շվեյցարիացի անկախ լրագրող Աննա Ազնաուրն «Առավոտին» է փոխանցել «Բաղձալի Ղարաբաղ» իր հոդվածի թարգմանությունը, որն այսօր տպագրվել է շվեյցարական La Liberté (Ազատություն) օրաթերթում:
Բաղձալի Ղարաբաղ
Լուսանկարի վերնագիր. Ռուս խաղաղապահը ապահովում է Դադիվանքի՝ 9-րդ դարի հայկական եկեղեցու վանքի մուտքը Քալբաջարի շրջանը Ադրբեջանի վերահսկողությանն անցնելուց հետո
Բրիտանական ընկերությունը ցանկանում է շահագործել Հայաստանի և Ադրբեջանի կողմից վիճելի տարածքում գտնվող հանքավայրերը։
Կովկաս. հանքարդյունաբերական ցցի պատճառով՝ ոսկի, պղինձ, մոլիբդեն, Լեռնային Ղարաբաղի 120.000 հայեր գտնվում են Ադրբեջանի կողմից իրենց տարածաշրջանի ռազմական շրջափակման մեջ: Բայց դա միակ պատճառը չէ: 2020 թվականին Ադրբեջանի 44-օրյա հարձակման հետևանքով ավերված այս փոքրիկ տարածքում, որը ֆինանսավորվում և զինված է Թուրքիայի, Իսրայելի և Միացյալ Թագավորության կողմից, կան բազմաթիվ թաքնված շահեր։ Սկսած Ռուսաստանի և Բրիտանական Թագի դարավոր մրցակցությունից, որոնք ազդեցության պատերազմ են մղում խիստ ռազմավարական Հարավային Կովկասում, քանի որ այն գտնվում է Սև և Կասպից ծովերի միջև:
Կարդացեք նաև
Հայաստանը, նրա պատմական տասնմեկերորդ նահանգը՝ Լեռնային Ղարաբաղը (Արցախը) և Ադրբեջանը, միայն ներգրավված խաղացողներն են այս մեծ խաղի մեջ, որտեղ խնդրո առարկա տերությունների նպատակն է մենաշնորհացնել իրենց բնական ռեսուրսները։ Էլ չենք խոսում Արևմուտքը Արևելքին կապող հաղորդակցության հիմնական ուղիների նկատմամբ վերահսկողության մասին, հատկապես էներգամատակարարման ճգնաժամի այս շրջանում։
Բաղձալի հանքեր
Թեև Մեծ Բրիտանիան եղել է 2020 թվականի Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմի ակտիվ ճարտարապետը, նրա ջանքերի ֆինանսական հետևանքները իրականում չեն բավարարում նրան։ Այսպիսով, 1990-ականների վերջից Ադրբեջանը կշահի ավելի քան 100 միլիարդ դոլար բրիտանական ներդրումներից՝ իր նավթահանքերի շահագործման համար։ Սրան կավելացվի նաև Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմի ավարտից՝ 2020 թվականին, հանքարդյունաբերությունը հայերից հետ վերցրած տարածքներում։ Բացառությամբ, որ հուլիսի 5-ին բրիտանական Anglo Asian Mining PLC ընկերության կողմից ձեռք բերված վերջին երկու հանքավայրերը՝ պղինձ-ոսկի և պղինձ-մոլիբդեն, ներկայումս իրենց հասանելիությունից դուրս են։
Եվ այս ամենը, քանի որ թանկարժեք ռեսուրսները գտնվում են Լեռնային Ղարաբաղի այն շրջաններում, որոնք մնացել են հայկական վերահսկողության տակ։ Եվ ռուս խաղաղապահների ներկայությամբ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ից, երբ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ստորագրվեց հրադադարի պայմանագիր՝ Ռուսաստանի հովանու ներքո։ Ուստի անհամբերությամբ բրիտանական ընկերությունը դեկտեմբերի 20-ին նամակ ուղարկեց Միացյալ Նահանգների, Եվրամիության և ՄԱԿ-ի իշխանություններին: «Նրանք (հայերը և ռուսները) ապօրինի թալանում են մեր ռեսուրսները». մեղադրում է Anglo Asian Mining PLC-ին։ Բայց այստեղ հարցը միայն կոմերցիոն չէ: Լոնդոնի համար նախևառաջ Մոսկվան դուրս մղելու խնդիր է այն տարածաշրջանից, որտեղ ռուսները վերադարձել են այս պատերազմի շնորհիվ՝ անուղղակիորեն աջակցված Կրեմլի կողմից իր դաշնակից Հայաստանի դեմ: Դավաճանություն, որն առաջինը չէ։
Վերահսկել Իրանը
Թեև Բաքուն որպես մանտրա անընդհատ կրկնում է, որ «Ղարաբաղը Ադրբեջան է», միջազգային չափանիշներին համապատասխանող միակ իրավական ակտը 1920թ. հունիսին Ադրբեջանի կառավարության ստորագրած պայմանագիրն է հայ գործընկերների հետ։ Եվ առանց երրորդ երկրների միջամտության։ Այս երկու պետությունների խորհրդարանների կողմից վավերացված, այն ճանաչեց Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը, որի մաս էին կազմում Լեռնային Ղարաբաղը (Արցախը) և Նախիջևանը։
Բայց մի քանի օր անց միջամտեց բոլշևիկյան վարչակարգի տակ անցած Մոսկվան։ Հայկական երկու նահանգներն ապօրինաբար մենաշնորհված են Ադրբեջանին, մի երկիր, որը զրոյից ստեղծվել է Ռուսաստանի կողմից 1918 թվականին՝ յուրացնելով իրանական համանուն նահանգի անունը։ Եվ սա, չնայած Թեհրանի պաշտոնական բողոքներին, անհանգստացած իր նոր հարևանի ապագա տարածքային պահանջներով, որոնք կբարձրաձայնվեն… 2021 թվականին՝ բրիտանական ազդակով:
Ինչ վերաբերում է Հայաստանին, ապա մինչև 1970 թվականը Մոսկվան Ադրբեջանին «կնվիրի» մոտ 1500 քառակուսի կիլոմետր հայկական տարածք։ Այս բաժանումը կձևավորի անկլավներ երկու խորհրդային հանրապետությունների միջև, որոնք այսպիսով կստեղծեն աշխարհագրական խզման գոտիներ Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի միջև:
Պերեստրոյկայի ֆոնին և ԽՍՀՄ-ի փլուզումից քիչ առաջ Լեռնային Ղարաբաղի նահանգը 1988-ին պահանջեց իր միացումը Հայաստանին։ Ադրբեջանը 1988-ին Բաքվում և Սումգայիթում հայերի դեմ ջարդերով պատասխանեց, ինչն էլ սկիզբ դրեց Լեռնային Ղարաբաղի առաջին պատերազմին: Վերջինս իր անկախությունը հռչակեց 1991 թվականին։ 1994 թվականին մարտերն ավարտվեցին Երևանի հաղթանակով։ Այսպիսով, հայերն այժմ վերահսկում էին Լեռնային Ղարաբաղը՝ վերականգնելով Հայաստանի հետ տարածքային հանգույցը։
Սակայն կոռուպցիայի մեջ թաղված վերջինս չի կարողանա ամրապնդել իր ռազմական հաջողությունը։ Թերություն, որը կշահագործեն թե՛ Ռուսաստանը, թե՛ Միացյալ Թագավորությունը՝ նախապատրաստելով Հարավային Կովկասի երկու հարեւանների բախումների շարունակությունը։ Միշտ նույն նպատակով՝ պահպանել և նույնիսկ ընդլայնել իրենց ազդեցությունը տարածաշրջանում և դրանից դուրս։
Երկու կացին մեկ ժողովրդի դեմ
2022 թվականի դեկտեմբերի 12-ից պաշարված լինելով Լաչինի միջանցքի շրջափակմամբ՝ հայերը հույս ունեին Ադրբեջանի հետ ռուս զինվորականների բանակցություններից հետո շրջափակման վերացման մասին։ Հնարավորություն, որն ասես պատահաբար կվերանա Բրիտանական գաղտնի ծառայության ղեկավար Ռիչարդ Մուրի Երևան ժամանելուն պես, որը կհանդիպի Հայաստանի վարչապետի հետ… Իրականում Լեռնային Ղարաբաղի 120.000 բնակիչների այս պատանդ վերցնելը ճնշում է Բաքվի կողմից, որը ցանկանում է ստիպել Երեւանին կնքել խաղաղության պայմանագիր։ Այս փաստաթուղթը կգրանցի Երևանի կապիտուլյացիան և կպարտավորեցնի նրան զիջել իր հողատարածքից մեկ այլ՝ Սյունիքի մարզը։ Նաև շատ հարուստ բնական ռեսուրսներով, այն առաջին հերթին Իրանի հետ երկրի միակ սահմանն է, որն այդպիսով կկորցնի իր արտոնյալ առևտրային ուղին դեպի եվրոպական շուկա՝ հայտնվելով Ադրբեջանի և Թուրքիայի ողորմածության տակ:
Ինչ վերաբերում է Հայաստանին, ապա այս մեկուսացումը վտանգում է նրա ինքնիշխանությունը: Նախագիծ, որը Բաքուն փայփայում է Լեռնային Ղարաբաղի առաջին պատերազմից ի վեր։ Այսպիսով, արդեն 2004 թվականին Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարն իր խոսնակի միջոցով մամուլին հայտարարեց. «Առաջիկա 25 տարում Հարավային Կովկասում այլեւս հայկական պետություն չի լինի։ Այս մարդիկ այս տարածաշրջանում ապրելու իրավունք չունեն»։ Այստեղից էլ Թեհրանի բազմիցս զգուշացումները Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը հարգելու մասին, որն ըստ նրա՝ իր կարմիր գիծն է։
Սակայն Սյունիքի կամ «Զանգեզուրի միջանցքի» այս զավթումը, ինչպես Ադրբեջանն է անվանում, ուղղակի ցամաքային սահման կստեղծի այս երկրի և Թուրքիայի միջև, որը պատրաստվում է պատերազմի Իրանի դեմ՝ իրականացնելու պանթուրքիստական նախագիծը, որի հեղինակը… Միացյալ Թագավորությունն է:
Ուղերձ, որը երկու դաշնակիցները, հետևաբար, ուղարկեցին Իրանին կազմակերպելով Լաչինի միջանցքի փակման նախորդ օրը, համատեղ ռազմական վարժանքներ նրա սահմանին։ Այս զարգացումները բացահայտում են լարվածությունը հակասական շահեր ունեցող դաշինքների երկու առանցքների՝ Անգլիա-Թուրքիա-Իսրայել-Ադրբեջան ընդդեմ Ռուսաստան-Իրան: Բոլորի տնտեսական գոյատևումը կախված կլինի Արևմուտքը և Արևելքը կապող ճանապարհների վերահսկումից, որի էական հանգույցն է Հայաստանը Լեռնային Ղարաբաղի հետ։ Բայց նաև լինելով այն ոսկե բուրդը, որի շուրջ անգլիացիներն ու ռուսները կռվում են 19-րդ դարի վերջից՝ օգտագործելով Թուրքիան և Ադրբեջանը որպես զենք բազմահազարամյա բնիկ ժողովրդի դեմ:
Աննա ԱԶՆԱՈՒՐ
👇Լրացուցիչ տեղեկություններ՝ հեղինակ Պիեռ-Անդրե Զիբեր
Բաքվի հետ սերտ կապի մեջ գտնվող բրիտանական ընկերություն
Ոսկու, պղնձի և արծաթի արտադրող Anglo Asian Mining PLC-ն արտադրական և հետախուզական ակտիվների մեծ պորտֆել ունի Ադրբեջանում: Նախորդ ֆինանսական տարվա ընթացքում ընկերությունն արտադրել է 64610 ունցիա ոսկու համարժեք կամ մոտ երկու տոննա։ 2021 թվականի սեպտեմբերին բրիտանական ընկերությունը հայտարարեց Ադրբեջանի կառավարության հետ գործարքի կնքման մասին, որը նրան տրամադրում է երեք լրացուցիչ շահագործման տարածքներ՝ 882 քառ. տոննա պղինձ:
Բրիտանական ընկերությունն, իհարկե, գործունեություն ունի աշխարհի այլ վայրերում։ Ցուցակված բազմազգ հանքարդյունաբերական ընկերություն, որի գլխամասային գրասենյակը գտնվում է Լոնդոնում, այն նաև պլատինի ամենամեծ արտադրողն է աշխարհում՝ համաշխարհային արտադրության շուրջ 40%-ով, ինչպես նաև ադամանդի, նիկելի, երկաթի հանքաքարի և երկաթի և պողպատի ածխի խոշոր արտադրող: Ընկերությունը ներկա է Աֆրիկայում, Ասիայում, Ավստրալիայում, Եվրոպայում, Հյուսիսային Ամերիկայում և Հարավային Ամերիկայում: 2022 թվականի հունվարին ընկերությունը ձեռք է բերել Libero Copper & Gold Corporation-ի (Libero) 19,8%-ը: Libero-ն մտադիր է ձեռք բերել պղնձի հետախուզական մի քանի օբյեկտներ Հյուսիսային և Հարավային Ամերիկաներում, այդ թվում՝ Կոլումբիայում գտնվող Մոկոա քաղաքում, որը աշխարհի ամենամեծ պղնձամոլիբդենային պաշարներից մեկն է:
