Հոկտեմբերի 28-31-ը Երեւանում տեղի ունեցավ Համաշխարհային հայկական գագաթնաժողովը: Գագաթնաժողովը կազմակերպվել էր ՀՀ սփյուռքի գործերի գլխավոր հանձնակատարի գրասենյակի կողմից: Հրավիրված էր 600 անձ՝ 40 տարբեր երկրներից: Համաժողովի մասին «Առավոտին» իր տպավորություններն է կիսում լիբանանահայ բլոգերը:
Ներեցեք, որ սկսել եմ ոչ լավատեսական մոտեցմամբ:
Շատերը կասեն, որ ես չափազանց շատ քաղաքական դրդապատճառներով եմ այս հոդվածը գրել, եւ իմ քաղաքական հայացքներն ինձ դարձնում են կողմնակալ, բացասական, հոռետես, եւ որ ես սփյուռքահայերի համաժողովին կմոտենամ նախապաշարմունքներով, թերահավատությամբ, թերագնահատելու եմ դրա ներուժը:
Միգուցե ես այդպես եմ: Ես չեմ փորձի արդարացնել կամ հերքել նման ազդեցությունը, անկախ նրանից, թե դա կազդի իմ դատողության վրա եւ դրդում է ինձ կասկածելու եւ մեծ հույսեր չունենալու այս համաժողովի հետ, թե՝ ոչ, ես պատասխան չունեմ, ես կթողնեմ ընթերցողը լինի դատավորը, եւ շատերը, այնուամենայնիվ, նախապաշարմունքներով ինձ կդատեն եւ կասեն, որ իմ տեսակետը հիմնված է քաղաքական դրդապատճառների վրա, ուստի նախապաշարմունքը կարող է լինել մեր բոլոր՝ հայերիս համար գլխավոր գործոնը։
Լիբանանյան-արաբական ասացվածք կա. «Նրանք, ովքեր փորձում են արդեն փորձվածը, նրանց ուղեղը խեղաթյուրված է»: Վստահ եմ, որ հանրապետությունը չորս տարվա փորձ ունի ներկայիս կառավարիչների հետ, եւ նրանց մի ահռելի մասի վրա տպավորություն է ստեղծվել, որ գրեթե այն, ինչ նախաձեռնում են ներկայիս իշխանությունները, հազվադեպ է հասել իր նպատակին, խնդիրները կուտակվել են, մնացել են չլուծված, եւ գրեթե միշտ չեն մատնանշվել, խոստումներ են տրվել, չեն կատարվել, որոշ ժամանակ անց երբեք չեն խոսվել եւ մոռացվել են:
Կարդացեք նաև
Իմ տեսակետն այն է, որ քանի դեռ ինձ նման հասարակ մարդիկ, մեր՝ այս գործընթացում ներգրավված իրական մարդկանց ինքնաբուխ եւ անկեղծ պատվիրակությունը հրավիրված չէին նման համաժողովի, այս ամենը ձեւականություն է, ֆոլկլոր: Ճիշտ է, մենք սովորական, հասարակ, ոչ տեխնիկական մարդիկ ենք, պրոֆեսիոնալներ չենք, բայց իմ առաջարկը կլիներ, որ սփյուռքից հայրենիք վերադարձած մարդկանց պատվիրակություն հրավիրվեր: Բայց կարծում եմ, որ ներկայիս իշխանությունները երբեք նման համարձակ ստեղծագործական նախաձեռնություն չէին անի, եւ հետեւաբար, մեզանից շատերը երբեք ուշադրություն չդարձրին այս համաժողովին եւ լուրջ հույս կամ ակնկալիք չունեին, եւ մեզանից շատերը դա նկատեցին միայն անվտանգության բարձր մակարդակով համաժողովի շրջագծով:
Անմիջական հարցն այն կլիներ, թե ինչ դիտողություններ կանեի:
Մինչ այժմ չկարողանալով միաձուլվել, ճիշտ քիմիա ստեղծել, գիտաժողովի կազմակերպիչները գիտակցո՞ւմ են, որ մինչ օրս գետտոներ են ձեւավորվել, եւ այդ գետտոներն ավելի են նեղանում, հայերն այստեղ են տարիներ շարունակ, բայց մինչ այժմ լիբանանահայերը շփվում են լիբանանահայերի հետ, սիրիացիները՝ նույնը եւ նույնը, համոզված եմ, որ ԱՄՆ-ի, Ֆրանսիայի, Ավստրալիայի …հայերի դեպքում է: Երբեմն լիբանանցի եւ ամերիկահայերը խառնվում են, բայց գրեթե երբեք տեղացի արեւելահայերը չեն կապվում եւ շփվում արտերկրից եկած արեւմտահայերի հետ։
Արդյո՞ք կազմակերպիչները գիտակցում են, որ վերադարձած հայերի մեծ մասը չի աշխատում տեղական հայկական ընկերություններում, նրանք բազմաթիվ դժվարություններ ունեն աշխատանք գտնելու համար, այս ճգնաժամի պատճառով մեծ մասը լքում է երկիրը, իսկ նրանք, ովքեր մնում են, մնում են, քանի որ աշխատանք են գտել: Առցանց դրսում են աշխատում, իսկ հիմա ոմանք կարող են ասել, որ սա լավ բան է, քանի որ դրսից փող են բերում երկիր, ասում եմ՝ նորից մտածեք, այս գործոնի պատճառով այդ հայերը մնում են մեկուսացված տեղի հայերից, մարդկանց մեծ մասը ձեւավորվում է. սոցիալական կապեր՝ շնորհիվ նույն ընկերությունում աշխատելու, բայց քանի որ վերադարձած հայերը տնից աշխատում են, նրանք երբեք հնարավորություն չեն ունենում բարեկամություն հաստատել տեղի հայերի հետ։
Արդյո՞ք համաժողովի կազմակերպիչները գիտակցում են, որ տեղի հայերի նույնիսկ մի զգալի մասը միշտ ցանկանում է լքել երկիրը։ Դուք ցանկանում եք հասնել հավակնոտ տեսլականի՝ արտերկրից բոլոր հայերին Հայաստան բերելու, բայց այստեղ ծնված հազարավոր հայեր ցանկանում են հեռանալ։
Արդյո՞ք կազմակերպիչները գիտակցում են, որ տների վարձավճարները $300-ից երբեմն հասել են $1000-ի, միայն այն պատճառով, որ շատ տանտերեր հնարավորություն են տեսել իրենց տունը վարձակալել ռուսներին, ովքեր ունակ են վճարել շատ ավելի բարձր գին, կազմակերպիչները երբեւէ մտածե՞լ են մատչելի կացարան տրամադրելու մասին: Հիմա դա գործնական միջոց է, մինչդեռ տեսական ելույթները չեն տպավորում այստեղ եկած հայերին:
Շատ կարեւոր կետ, արդյո՞ք համաժողովը կսահմանի եւ կդարձնի այն հաստատված կանոն, որ յուրաքանչյուր հայ, ով ապացուցում է, որ հայ է, թեկուզ եւ դեռ քաղաքացիություն չի ստացել, իրավունք ունի մուտք գործել երկիր, եւ դա արգելել հային, ով փորձում է մուտք գործել երկիր եւ չունի հայկական անձնագիր, նման միջոցը կործանարար է, եւ որ իշխանությունները երբեք չպետք է իրենց թույլ տան նման պայմանավորվածություն, քանի որ դա պետք է համարժեք համարվի սեփական քաղաքացու մուտքը մերժելուն։
Համագումարը համարձակվո՞ւմ է քննարկել, որ արտերկրի բոլոր հայերը պետք է իրավունք ունենան քվեարկելու այս հանրապետության ընտրություններին։
Եթե նման կետեր քննարկվեն, ես կխոստովանեմ, որ այստեղ գրածս շատ բաներ ճշգրիտ չեն, եւ որ ես սխալվել եմ:
Բայց մինչ այդ ես այս համաժողովը համարում եմ ֆոլկլոր, ձեւականություն, իշխանությունների իմիջը փայլելու միջոց, եւ որ այս համաժողովը զուտ քարոզչական դրդապատճառներով է:
Պետրոս ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ
«Առավոտ» օրաթերթ
04.11.2022
